Hematürinin kelime anlamı, “idrardan kan gelmesi”, yani kanlı idrar yapma demektir. Üroloji polikliniğine bu şikayetle hastalar sıklıkla başvururlar. Hematüri tek başına bir hastalık değildir, bir çok hastalığın belirtilerinden biridir, bazı kanserlerde de çoğu zaman ilk belirtidir. Her yaşta görülebilir, ancak erişkin ve ileri yaşlarda bazı üriner sistem kanserlerinin habercisi olabilir. Ağrılı hematüriler genellikle enfeksiyon, taş, radyasyona bağlı olabilir. Bazı kanserlerde de, örneğin mesane kanserinde hastalar hekime çoğu zaman ağrısız makroskopik hematüri ile başvururlar.

Mikroskopik hematüri: Burada gözle görülür bir kanama yoktur, yani bu hastalar hekime genellikle kanama şikayeti ile gelmezler. Çeşitli rahatsızlıklar nedeniyle hastaneye giden hastalarda rutin idrarın mikroskopla incelenmesi sonucu idrarda kan, yani eritrosit denen kan hücreleri görülür. Bu duruma mikroskobik hematüri denir. Birden çok nedeni vardır.

Makroskopik hematüri: Bu hastalar hastaneye idrarda değişik derecelerde idrar renginin kırmızıya boyanması, yani kanama şikayetiyle giderler. Bazen açık sarı bazen de kıpkırmızı gözle görülür kanamalar görülebilir. Bu duruma da makroskopik hematüri, yani gözle görülen, belirgin kanama diyoruz.

Nedenleri

Hematüri nedenleri bir çok hastalıkğın bir semptomu yani belirtisi olarak görüllür. Üriner sistemle ilgili olan mikroskobik veya makroskopik hematüri nedenlerini şu şekilde sayabiliriz:

İdrar yolu enfeksiyonları: Üriner sistemin herhangi bir yerinden kaynaklanabilir. Eğer böbreklerde enfeksiyon söz konusu ise ateş yükseldiği ve böbrek bölgesinde yan ağrısı da birlikte görülür. Üriner sistem tüberkülozu günümüzde oldukça seyerk görülür ve nedeni bulunamayan hematüri vakalarında özellikle erişkinlerde araştırılmalıdır.

Böbrek enfeksiyonu: Böbrek enfeksiyonları genellikle kan yoluyla veya alt üriner sistem enfeksiyonlarının üreterler yoluyla böbreklere ulaşmasıyla oluşur. Sıklıkla enfeksiyonlarda mikroskobik, bazen de milkroskopik hematüri görülür. Enfeksiyon vakalarında idrar yaparken yanma ve ateş te görülebilir.

Böbrek, üreter, renal pelvis ve mesane taşları: Taşlarda genellikle mikroskobik hematüri olur, nadiren makroskopik hematüri şeklinde görülebilir. Bu hastalar oldukça seyrek görülür, özellikle üreter ve renal pelvis taşlarına bağlı ise kolik tarzı ağrılar da eşlik eder.

İyi huylu prostat büyümesi (BPH): Bazen büyümüş prostata bağlı mesane boynundaki küçük kılcal damarların çatlamasına bağlı makroskopik hematüri, bazen de mikroskobik hematüri olabilir.

Böbrek parankim hastalıkları: Böbreğin ameliyat gerektirmeyen, Nefrolojiyi ilgilendiren parankim hastalığı denen bir çok hastada mikroskobik hematüri görülebilir.

Üriner sistem kanserleri: Böbrek, renal pelvis, üreter, mesane, prostat kanserlerinde erken dönemlerde mikroskobik, ileri dönemlerde gözle görünür kanamalar olabilir. Özellikle mesane kanserinde ağrısız makroskopik hematüri hastalığın ilk belirtisi olabilir.

Böbrek hasarı: Delici veya kesici alet yaralankamaları (künt travmalar, trafik kazaları gibi) mikroskobik veya makroskopik kanamaya yol açabilirler.

İlaçlar: Bazı ilaçlar, kan sulandırıcılar gibi veya kemoterapi ilaçları (siklofosfamit)

Egzersiz: Özellikle aşırı egzersiz sonrası mikroskobik kanama görülebilir.

Esansiyel hematüri: Araştırmalar sonucu herhangi bir neden tespit edilemeyen kanamalardır. Genellile mikroskobik kanama şeklinde görülür.

Tanı (teşhis) yöntemleri

Hastanın ayrıntılı bir şekilde sorgulanması ve muayanesi: Hematüri nedenini ortaya çıkarmada çok önemlidir.

İdrar mikroskopisi: İdrarın mikroskobik incelenmesinde eritrosit denen kan hücreleri varlığı mikroskobik hematürinin en önemli göstergesidir.

Radyolojik tetkikler: Üriner sistemin direk röntgen grafisi (DÜSG), ultrasound (USG), İVP, BT, MR gibi hematüriye neden olan hastalığın teşhisine yönelik radyolojik görüntüleme yöntemleri hematüri nedenini ortaya koymada önemlidir.

Sistoskopi: Endoskopik olarak üretra ve mesanenin değerlendirilmesi yöntemidir. Buralardan kaynaklanan kanama nedenleri tespit edilebilir.

İdrar sitolojisi: Eğer kanama nedeni kanser olarak düşünülüyorsa idrar sitolojisinde özellikle mesane, renal pelvis ve üreter kanserlerine ait hücreler görülebilir.

İdrar kültürü: İdrar yolunun enfeksiyon hastalıklarında gram negatif mikroorganizmalar ve kültürde üreme olmayan vakalarda özellikle tüberküloz kültürü yapılarak tüberküloza bağlı kanama ortaya konabilir.

Biyopsi: Sistoskopide mesanede şüpheli odaklar varsa buralardan biyopsi alınarak neden araştırılabilir.

Tedavi

Mikroskopik veya makroskopik hematüri bir hastalık değildir. Birden fazla hastalığın bir semptomu, yani belirtisidir. Mesane kanserlerinde ağrısız makroskopik hematüri özellikle sigara içenlerde bazen hastalığın ilk belirtisi olabilir. Dolayısıyla kanamayı tedavi etmek yerine kanamaya neden olan durumu (etyoloji) tespit edip ona uygun tedavi uygulamak ayni zamanda hematürinin de kesin tedavisidir. Bazen özellikle uzun süreli (kronik) hematüri vakalarında kan kaybına bağlı anemi (kansızlık) görülebilir. Böyle durumlarda ciddi kan kaybı varsa öncelikli olarak hastaya kan vermek (kan transfüzyonu) gerekir.

Özet olarak: Hematüri, yani idrardan kan gelmesi mikroskopik (ancak mikroskopla idrarda eritrosit denen kırmızı kan hücrelerinin görülmesi) veya makroskopik (idrarın gözle görülür şekilde kırmızı gelmesi) hematüri şeklinde olabilir. Tek başına bir hastalık değil, bir çok iyi huylu hastalıkların ve kanser hastalıklarının ilk belirtisi olabilir. Gerçek tedavi hematüriye neden olan hastalığın tedavisidir.

Referanslar
Diagnosis and Management of Hematuria.  Avellino GJ, Bose S, Wang DS.Surg Clin North Am. 2016 Jun;96(3):503-15

The Approach to the Patient with Hematuria. Willis GC, Tewelde SZ.Emerg Med Clin North Am. 2019 Nov;37(4):755-769. 

Guideline of guidelines: asymptomatic microscopic haematuria. Linder BJ, Bass EJ, Mostafid H, Boorjian SA.BJU Int. 2018 Feb;121(2):176-183

Exercised-induced hematuria. Gambrell RC, Blount BW.Am Fam Physician. 1996 Feb 15;53(3):905-11.

Prof Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji uzmanı