Cinsel yolla bulaşan hastalıklar günümüzde ciddi bir sorundur. Önceki yıllara göre görünme sıklığı daha da artmıştır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasında üretrit günlük pratikte sık karşılaştığımız enfeksiyonlardan birisidir. Hastalık başlıca hasta kişilerle korunmasız ilişki sonucu ortaya çıkar. Bu bakımdan insanların yabancı birisi ile mutlaka korunarak ilişkide bulunmalarını tavsiye ediyoruz.

Hastalığa karşı alınacak önlemlerin başında korunma gelir. Bu hususta insanların bilinçlendirilmesi önemlidir. Hastalık ortaya çıktığında uygun antibiyotiklerle tedavisi gerekir. Eğer tedavi edilmezse ilerde ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Bu yazımda üretrit konusunda kendi tecrübelerimi de göz önünde bulundurarak genel bilgiler vereceğim.

Üretrit nedir?

Halk arasında “bel soğukluğu” olarak ta bilinen “üretrit”,  mesaneden idrarı dışarı atan ve üretra denen idrar kanalının iltihabıdır. İdrar yaparken yanma ve ani idrar yapma hissi ile kendini gösterir. Genellikle etken bakterilerle oluşan bir enfeksiyondur.

Üretrit, idrar yolu enfeksiyonu ile ayni şey demek değildir,  üretrit  üretranın iltihabıdır, oysa idrar yolu enfeksiypnu idrar yolunun bir enfeksiyonudur. Benzer belirtiler verirler, fakat tedavileri farklıdır. 

Üretrit her yaşta ve cinste görülebilir,  kadınlarda erkeklere göre enfeksiyon riski daha fazladır. Bunun nedeni erkek üretrasının kanın üretrasına göre daha uzun olması ile ilişkilidir.

Erkeklerde üretrit belirtileri nelerdir?

Ütretrit şühesi olan hastalarbaşlıca ürretra kaynaklı şikayetlerle hekime başvururlar. Üretra, mesaneden sonra idrarın dışarıya atıldığı idrar yoludur. Üretrit sorunu olan erkek hastalarda korunmasız ilişkiden sonraki dönemlerde aşağıdaki şikayetler görülür:

• İdrar yaparken yanma
• Üretranın uç kısmında kaşıntı ve yanma
• İdrar veya menide kan
• Penisten (üretradan) akıntı

Üretritli erkeklerde en sık görülen şikayet normal durumda iken dahi üretradan iltihap şeklinde sını akmasıdır. Erkekler genellikle korunmasız bir ilişkiden sonra iç çamaşırlarında iltihap şeklinde akıntı, üretrada yanma ve kaşıntı ile Üroloji doktoruna baş vururlar. Bu akıntı eğer hastalık Trichomonas vaginalis denen mikro organizmaya bağlı yeşil renkte olabilir. Gonokok dışındaki (nongonokoksik) etkenlere bağlı ise (Chlamydia, Mycoplasma gibi) bu durumda şeffaf, açık renkte bir akıntı olur.

Üretrit olan bayan hastalarda da benzer şikayeter olabilir. Kadınlarda ayrıca vajinal akıntı da olabilir. Bu akıntı bazen kokulu bir akıntı şeklinde olabilir. Üretrit olan kadın hastalarda görülen başlıca şikayetler şunlardır:

• Sık idrara çıkma ihtiyacı
• İdrar yaparken yanma ve ağrı
• İdrar kanalının ucunda yanma
• Vaginal akıntı

Bazen üretritli kadınlarda hiçbir belirti olmayabilir.  Erkeklerde klamidia veya trikomonas üretriti varsa üretrit semptomları olmayabilir. Bu nedenle seksüel yolla geçen enfeksiyon varsa gerekli testlerin yapılması önemlidir.

Genellikle üretrit vakaları bir bakteriyal veya viral infeksiyon sonucu ortaya çıkar. En sık neden bakteriyel nedenlerdir. Ayni anda ayni bakteri mesane ve böbreği de enfekte edebilir. Gental bölgede normalde bulunan bakteriler eğer idrar yollarına geçerse üretrit yapabilirler.

Üretrit nedenleri nelerdir?

Bel soğukluğu veya üretrit bakteriler tarafından oluşturulan bir enfeksion hastalığıdır. Bu hastalığa sıklıkla neden olan mikro organizmalar aşağıdaki gibidir:

• Neisseria gonorrhoeae
• Chlamydia trachomatis
• Mycoplasma genitalium

Seksüel yolla (cinsel yolla) geçen hastalıklara  neden olan enfeksiyon ajanları üretrite de neden olabilirler. Bunlar gonore ve klamidia’ya neden olan bakteriler  ve trikomoniazis’e neden olan parazittir.

Bakteriler yanında bazı virüsler de üretrite neden olurlar. Sıklıkla üretrit nedeni olan viruslar şunlardır:

• Human papilloma virüs (HPV)
• Herpes simpleks virüs (HSV)
• Cytomegalovirus (CMV)

Üretrit çeşitleri nelerdir?

Üretritler değişik şekilde sınıflandırılır. Genellikle bu hastalığı etken mikroorganizmaya göre sınıflandırırız. Bel soğukluğu nedeni çoğunlukla Neisseria gonorrhoeae (gonococcus, gonokok) denen mikro organizma tarafından oluşturulur. Üretritler neden olan mikroorganizmaya göre gonokokal ve gonokokal olmayanlar diye 2 gruba ayrılır:

• Gonokokal üretrit:  Bu üretrit şekli vakalarının yaklaşık %20 sini oluşturur. Bunlar seksüel yolla bulaşan gonore ile ayni bakteridirler.
• Nongonokoksik veya gonokok dışı üretritler: Bunlar gonore dışındaki diğer enfeksiyon etkenleriyle oluşurlar. Chlamydia ve Mycoplasma sık görülen nongonokoksik üretrit nedenlerindendir.

Üretrit, özellikle bayanlarda bazen birden fala mikroorganizma ile ayni anda olabilir. Bu şekilde mikst enfeksiyon etkeni ile oluşan hastalıklarda tedavi farklılık arz eder. Böyle durumlarda etken mikro organizmaya yönelik kombine tedavi gerekir.

Üretritli hastalarda teşhis nasıl konur?

Hastalığın tanısını koymak kolaydır. Her hastalıkta olduğu gibi sistematik bir yaklaşımla hastalar değerlendirilmelidir. Doğru tanı etkili bir tedavi için çok önemlidir.Hastaların ayrıntılı tıbbi sorgulanması, ürolojik muayene ve laboratuvar testleri ile tanı konulur. Üretli tanısı koyabilmek için yapılması gereken işlemleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

• Hastalara ayrıntılı sorgulama yapılır
• Genital bölge muyanesinde üretral akıntı olabilir
• Üretrada dokunmakla hassasiyet, ağrı olabilir
• Diğer cinsel yolla geçen hastalık belirtileri olabilir.
• İdrar tetkiki,
• Üretral veya bayanlarda vaginal sürüntü alınır
• Sifiliz veya HIV gibi cinsel yolla geçen hastalıklar düşünülüyorsa kan testleri istenir.
• Gerekirse karşı cinse de testler yapılır.

Üretrit tedavisi nasıl yapılır?

Bel soğukluğu düşünülen hastalarda ürolojik değerlendirme sonunda tanı konduktan sonra uygun bir tedavi planlaması yapılır. Üretrit tedavisi etkene göre yapılır. Etken eğer bir bakteri ise antibiyotik, virüs ise antiviral ajanlar verilir.

• Azitromisin. Tek doz ağızdan verilir
• Doksisiklin. Günde iki doz bir hafta ağızdan verilir.
• Eritromisisn: Günde dört doz bir hafta ağızdan verilir
• Ofloksasin: Ağızdan, günde 2 kez, 1 hafta verilir
• Levofloksasin: Günde bir kez, ağızdan 7 gün süreyle verilir.

Tedavide sadece erkeğin tedavisi yetmez. Eğer seksüel yolla bulaşan bir hastalık söz konusu ise tüm partnerlerin tedavisi gerekir. Erkeğin tedavisi bitene kadar eşi ile ilişkide bulunmaması önerilir. Bu şekilde eşe enfeksiyonun geçmesi önlenmiş olur.

Bazen üretrit tedavisi daha komplike bir tedavi gerektirir. Özellikle hastalığın sık görüldüğü, cinsel yolla geçen hastalıkların yaygın olguğu bölgelerde daha dirençli mikro organizmalar etken olabilir. Bazen de tek bir organizma değil birden fazla etken neden olabilir. Bu durumlarda kültür antibiyogram gibi daha ileri testler gerekebilir. Dirençli vakalarda tedavi ptotokolü değişebilir. Bazen korunmasız ve birden fazla partnerle ilişkide bulunan bayanlardan geçen ve sadece vajinada bulunan bazı mikro organizmalar etkeen olabilir. Bunlar Trichomonas vaginalis denen mikro organizmalardır. Ürolog hastayı değerlendirip etkin bir tedavi planlaması yapmalıdır.

Üretritin komplikasyonları nelerdir?

İlaç tedavisiyle üretrit genellikle hızlı bir şekilde tedavi edilir. Eğer enfeksiyon tedavi edilmezse bazen çok ciddi komplikasyonlar gelişir. Enfeksiyon mesane, üreter ve böbreklere ulaşabilir.  Eğer kan dolaşımına geçerse sepsis ve ciddi organ hasarlarına ve ölüme yol açar.

Bunlara ilaveten cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla oluşan üretrit üreme sisteminde ciddi hasarlara yol açar. Kadınlardan pelvik inflamatuvar hastalık (PID) gelişir, sonunda infertilite (kısırlık), kasıklarda ağrı veya ilişki sırasında ağrı görülür.  Eğer kadınlarda cinsel yolla bulaşan hastalıklar tedavi edilmezse ektopik gebeliğe yol açar.

Erkeklerde ağrılı enflamasyon veya prostat enfeksiyonu veya enfeksiyon sonucu gelişen skar dokusuna bağlı olarak üretra darlığı gelişir. Bu nedenlerle üretrit, ihmal edilmemesi gereken ciddi bir hastalıktır.

Tedavi edilmeyen üretritin komplikasyonlarını kısaca özetlersek:

• Enfeksiyon mesane, üreter ve böbreklere ulaşabilir
• Kan dolaşımına geçerse sepsis, ciddi organ hasarları ve ölüm olabilir
• Kadınlarda pelvik inflamatuvar hastalık (PID) ve  sonunda infertilite (kısırlık),
• Kasıklarda ağrı veya ilişki sırasında ağrı
• Ektopik gebelik
• Erkeklerde ağrılı enflamasyon veya prostat enfeksiyonu
• Enfeksiyon sonucu gelişen skar dokusuna bağlı olarak üretra darlığı gelişir
• Erkeklerde meni kanallarında tıkanma sonucu kısırlık (infertilite)

Üretritte korunma nasıl olur?

Üretrite neden olan mikroorganizmalar cinsel ilişki ile bir kişiden diğerine geçebilir. Hastalığa neden olan mikroorganizmalar genellikle antibiyotiklere iyi cevap veririler. Uygun tedavi yapılan hastalarda tedavi mümkündür ve çoğu zaman her hangi bir sekel kalmaz. Hastalık cinsel yolla geçtiğinden ilişki sırasında koruyucu önlemler alınması hastalığın bulaşmasını önlemede çok önemlidir. İnsanların bu konularda bilinçlendirilmesi ile hastalığa yakalanmamak mümkündür. Üretrite karşı koruyucu önlemleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Birden fazla partnerle ilişkiden kaçınmak
• İlişki sırasında kondom kullanmak
• Düzenli testler yaptırmak
• Cinsel yolla bulaşan hastalığı olanlar,  birlikte olacağı diğer kişilere söyleyerek başkalarının hasta olmalarına engel olmalı

Bunlardan başka sağlıklı bir idrar yolu için şu iki hususa dikkat etmek önemlidir. Böylece mekanik olarak idrar yolları temizlenir ve klinik olarak ortaya çıkabilecek enfeksiyon ihtimali azaltılır veya önlenebilir.

• Bol su içerek ilişkiden sonra idrar yapmak, bu şekilde idrar yolunu temizlemek.
• Asit yiyeceklerden kaçınmak, spermisitlerden (doğum kontrolü amacıyla ilişki sırasında sperm öldürücü kremler kullanmak) kaçınmak.

Özet olarak: Üretrit, özellikle hasta bayanlardan korunmasız ilişki ile erkeklere geçen bir enfeksiyon hastalığıdır. Hastalığın tedavisi kadar korunması da çok önemlidir. Hastalar bu konularda bilinçlendirilirse enfeksiyonu alma riski son derece düşüktür. Bu bakımdan öncelikli olarak insanların bu hastalık hakkında bilinçlendirilmesi gerekir. Hastalığın tanısı kolaydır. Rutin klinik değerlendirme ve muayene ile tanı kolayca konur. Üretrit, zamanında ve uygun şekilde tedavi edilmezse hem kadın hem de erkekte ciddi komplikasyonlara neden olur. Tedavide uygun antibiyotik tedavisi çok önemlidir. Eğer kadında hastalık varsa ayni zamanda bunun da tedavisi gerekir. Bazı durumlarda doktor kombine tedavi başlayabilir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul- TÜRKİYE