Varikosel, genç erkeklerin yaklaşık %20’sinde görülen bir hastalıktır. Tedavi edilmediği taktirde ilerde infertilite (kısırlık) ile sonuçlanır. Cerrahi olarak tedavi edilebilen bir hastalıktır. Günümüzde tedavide en etkili tedavi yöntemi mikrocerrahi tekniği ile yapılan ameliyat yöntemidir.

Bu yazımda kendi tecrübelerim ve güncel literatür eşliğinde varikosel ile ilgili sıkça sorulan soruları ve bunların cevaplarını vermeye çalışacağım.

Varikosel nedir, en sık hangi tarafta görülür, nedenleri nelerdir?

Varikosel, testisin toplardamarlarının genişlemesi, yani varisidir. Çoğunlukla sol tarafta görülür. Varikoselin tam olarak nedeni bilinmemektedir. Toplar damarlardaki kapakçıkların yetersizliği gibi nedenler ileri sürülmektedir.

Varikosel niçin solda daha sık görülür?

Varikosel daha çok sol tarafta görülür. Sol testiste varikoselin daha fazla görülmesinin nedenleri anatomik nedenlerdir. Varikoselin solda daha fazla görülmesinin nedenleri şunlardır.
• Sol testisin venleri (toplar damarla) sol böbrek venine açılır ve bu açı dik açı şeklindedir. Sağda ise sağ testis veni daha dar bir açı ile vena kavaya (karın içindeki ana toplayıcı damar) açılır.
• Sol testisin boşaldığı böbrek venine kadar kadar olan mesafe daha uzundur.

Çift taraflı varikosel olur mu, ayni anda ameliyat yapılır mı?

Varikosel çoğunlukla sol tarafta görülür. Ama bazen her iki tarafta da görülebilir. Eğer ameliyat gerekiyorsa ayni seansta her iki taraf ayni anda ameliyat yapılır.

Varikosel genetik bir hastalık mıdır?

Varikosel hastalığının genetik, yani heredite ile ilişkisis vardır. Yakın akarabalarında, kardeşlerinde bu hastalık olaanlarda olma ihtimali daha yüksektir.

Varikosel muayenesi nasıl yapılır?

Varikosel ameliyatı kasıktan 2-3 santimlik bir kesi ile açılkarak yapılır. Spermatik kord denen ve içinde testis venlerinin bulunduğu yapı bulunup genişlemiş venler bulunarak bağlanı ve kesilir. Ameliyat sırasında meni kanalı (duktus deferens), testis arteri ve tesis lenfatikleri korunur. Biz ameliyatlarımızı mikrocerrahi yöntemi ile yapıyoruz.

Varikosel grade’i nedir, nasıl yapılır?

Varikosel grade veya derecelendirmesi ayakta muayene ile yapılır. Grade-1 (G-1) varikosel: Hasta ayakta ike ağzını ve burnunu kapatarak ıkınır ve testis muayenesi yapılır. Eğer bu şekilde venler ele geliyorsa buna G-1 varikosel denir. Grade-2 (G-2) varikosel: Hasta ayakta iken ıkınmadan venler ele geliyorsa G-2 varikosel var demektir. Grade-3 (G-3) varikosel: Hasta ayakta muayene yapıldığında gözle görülür genişlemiş venler varsa buna da G-3 varikosel denir.

Varikosel tanısı nasıl konur?

Varikosel teşhisini koymak çok kolaydır. Hastanın muayenesi ile tanı koyabilmek mümkündür. Başka ileri tetkiklere gerek yoktur. Testislerin durumunu ve düşük dereceli varikoselleri (G-1) ortaya koymak için skrotal ultrasonografi (USK) istenir. Sperm yapımını değerlendirmek için spermiogram istenebilir. Ayrıca hormon değerlerini görmek te faydalıdır.

Varikosele bağlı testis ve kasık ağrısı olur mu?

Varikosel hastalarında testis ve kasıklara, karın alt kısımlarına vuran ağrılar olabilir. Ancak bu ağrılar dayanılmaz ağrılar değildir. Özellikle uzun süre ayakta kalanlarda görülür. Bu ağrılar bazen kronik prostatit ağrısı ile karışır. Eğer ağrı varikosle bağlı ise ameliyatla düzelir.

Subklinik varikosel ne demektir?

Eğer varikosel hastanın ayakta yapılan muayenesinde tespit edilememiş ve renkli doppler ultrasonografide tespit edilmişse bu tip varikosele “subklinik varikosel” denir. Bu hastaların ameliyat yapılmasına gerek yoktur. Eğer infertilite problemi varsa bu durumda ameliyat yapılabilir, bazı otörlere göre de tartışmalıdır. Eğer infertiliteyi açıklayacak başka bir neden yoksa mikrocerrahi ile ameliyat yapılmasında bir sakınca yoktur.

Varikoselde spermiogram testi nasıl olur?

Varikoseli olan hastalarda tüm sperm parametreleri bozulur. Buna “stres paterni” denir. Spermlerin sayısı ve hareketleri azalır. Spermlerde yapısal bozukluklar olur. Spermlerin yumurtaları dölleme yeteneği azalır.

Moleküler seviyede varikosle bağlı infertilite nedenleri nelerdir?

Güncel literatüre göre moleküler seviyede varikosle bağlı infertilite nedenleri şunlardır:
• Spermlerde DNA fragmantasyonu
• Sperm kromatin paketlenmesi
• Mitokondrial memebran potansiyellerinin bozulması ve mitokonri hasarı
• Spermlerde apoptozis artması

Varikosel tedavi edilmezse ne olur?

Varikosel tedavi edilmezse ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Bunlar:
• İnfertilite (kısırlık)
• Erken boşalma
• İktidarsızlık (ereksiyon sorunu, erektil disfonksiyon, ED, sertleşme sorunu)
• Testis atrofisi (testisisn küçülmesi)
• Hipogonadizm (hormon yetersizliği, testosteron eksikliği)
• Psikolojik sorunlar
• Kronik kasık ağrısı, testis ağrısı

Varikosel ameliyatı öncesi hazırlık nasıl olur?

Ameliyat olacak hastalardan rutin kan testleri alını, akciğer grafisi istenir, kanama ve pıhtılaşma testleri alınır. Hastaların ameliyattan 5-6 saat önce hiçbir şey yiyip içmemeleri gerekir.

Varikosel ameliyatı kaç saat sürer, kaç gün yatış olur, ne tür anestezi verilir?

Varikosel ameliyatı ortalama 30-45 dakika kadar sürer. Spinal anestezi (belden aşağı uyuşturma) veya genel anestezi ile yapılır.Hastalar ameliyattan 5-6 saat sonra ayni gün taburcu edilir. Bazen bir gün yatış olabilir.

Varikoselde en etkili ve güncel tedavi yöntemi hangisidir?

Varikoselin et etkili tedavisi ameliyattır. Günümüzde varikosel edavisinde “altın standart”, yani en iyi ve en başarılı sonuç veren tedavi yöntemi mikrocerrahi yöntemi ile yapılan ameliyattır. Biz de ameliyatlarımızı 20 yıldır mikrocerrahi metodu ile yapmaktayız ve sonuçlarımız oldukça iyidir.

Robotik ve laparoskopik yöntemle varikosel ameliyatı yapılır mı?

Varikosel ameliyatında en etkili ve tercih edilen ameliyat yöntemi mikrocerrahi yöntemidir. Robotik yöntem ile varikosel yapılmamaktadır, sistem çok pahalıdır. Laparoskopik yolla varikosel ameliyatı önceleri yapıldı, ancak nüks oranı yüksek olduğuiçin artık terk edilmiştir.

Ameliyat sonrası nelere dikkat edilmeli, ne zaman spor yapılmalıdır, iyileşme süreci nasıl olur?

Ameliyat sonrası oldukça rahat geçer. Hastalar ameliyattan 5-6 saat sonra taburcu edilie ve yemek yemeye başlar. Ertesi gün hafif derecede günlük aktivitelerine başlarlar. 4-6 hafta sonra apor yaparlar, ağuırlık kaldırabilirler. Yaraları estetik olarak kapattığımız için iz kalmaz, bir hafta sonra denize girebilirler.

Varikosel ameliyatında başarı oranı ne kadardır?

Varikosel ameliyatı sonrası başarı hastanın durumu ile ilgilidir. %70-80 başarı oranı vardır. Eğer ameliyat öncesi testis atrofisi yoksa, sperm değerleri çok kötü değilse başarı oranı oldukça yüksektir.

Ameliyattan ne kadar süre sonra spermiogram istenir?

Varikosel ameliyatından en erken 3 ay sonra yeni bir spermiogram testi istenir. Hastanın önceki değerleri ile kıyaslanır.

Ameliyat sonrası ek ilaç tedavisi verilir mi?

Varikosel ameliyatından sonra hastanın durumuna göre ek destekleyici tedaviler verilebilir. Eğer spermiogram çok kötü ise, hormon değerleri normal değilse bu hastalara destekleyici tedaviler başlanır. Bu amaçla sperm yapımını uyaran vitamin destekleri, gerekirse hormon ilaçları verilir.

Varikosel tedavisinde antioksidan ilaçların kullanımı doğru mu?

Varikoselde testislerde ve seminal sıvıda oksidatif stres artmıştır. Bunun sonucu olarak serbest yağ asitlerinden zengin olan spermler zarar görür. Varikosel ameliyatı ile bu artan oksidatif stres azaltılarak sperm fonksiyonlarının düzeltilmesi amaçlanır. Oksidatif stres az miktarlarda sperm fonksiyonları için de önemlidir, tamamen sıfırlanması doğru değildir. Eğer çok çok azaltılırsa veya sıfırlanırsa sperm fonksiyonları zarar görür. Bu duruma “antioksidan paradoksu” denir. Bu bakımdan varikosel hastalarının mutlaka bir Üroloji uzmanı tarafından takip ve tedavi edilmesi gerekir.

Varikosel ameliyatı sonrası başarı oranını etkileyen faktörler nelerdir?

Varikosel ameliyatı her hastada ayni sonucu vermez. Varikoselektomi sonrası başarı oranını etkileyen faktörler şunlardır:
• Ameliyatın şekli: Mikrocerrahi ile başarı oranı daha yüksektir.
• Cerrahın tecrübesi: Androloji ve mikrocerrahi alanında tecrübeli cerrahın başarısı daha yüksektir.
• Ameliyat öncesi spermiogram: Ameliyat öncesi değerler çok düşükse başarı oranı daha düşüktür.
• Testis atrofisi: Ameliyat öncesi testis atrofisi varsa başarı daha düşüktür
• Hastanın yaşı: 40 yaş üzeri hastalarda başarı oranı daha düşüktür, genç yaşlarda daha iyi sonuçlar alınır.
• Hastanın yaşam tarzı: Alkol ve sigara kullananlarda, beslenme srounu olanlarda, düzensiz ve hareketsiz, sitresli bair yaşantısı olanlarda, kilolu (obez) kişilerde başarı oranı daha düşüktür.

Varikosel tedavisinde embolizasyonun yeri var mı?

Hayır. Varikosel tedavisinde embolizasyon yönteminin yeri yotur. Bu yöntem çok önceleri (1980’li yıllar) denendi, ancak nüks oranı çok yüksek olduğu için terkedildi. Günümüzde varikosel tedavisinde en etkili tedavi yöntemi mikrocerrahi ameliyatıdır.

Varikosel hangi durumlarda mutlaka ameliyat yapılmalıdır, her varikosel mutlaka ameliyat yapılmalı mı?

Her varikoselin tedavi edilmesi gerekmez. Ancak bazı durumlarda mutlaka tedavi edilmelidir. Varikoselin mutlaka tedavi edilmesi gereken durumlar şunlardır:
• Kısırlık (infertilite( varsa
• Şiddetli ağrı varsa
• Erken boşalma varsa varikosel belirginse
• Ereksiyon sorunju (sertleşme sorunu) varsa
• Grade-2 ve 3 varikosel varsa
• Çocuk hastalarda

Çocukluk çağında varikosel görülür mü, tedavi edilmeli mi?

Ergenlik öncesi dönemde varikosel görülür. Buna “adölesan varikosel” denir. Varikoselin genelde 9-12 yaşlarında başladığı tahmin edilmektedir. Çocukluk dönemi varikoseli varsa ameliyat yapılmalıdır. Aksi taktirde testis atrofisi gelişir.

Çocukluk dönemi varikoseli nasıl değerlendirilir?

Ergenlik öncesi dönemde varikosel genellikle rutin taramalar sırasında veya ailenin farketmesiyle anlaşılır. Bazen de çocuk testislerde ağrı ve şişliği kendisi fark eder. Adölesan varikoseli olan hastalarda spermiogram testi yaptırmak doğru değildir. Çünkü bu dönemde sperm yapımı tam olarak gelişmemiştir. Sadece muayene ve testis boyutları ölçümü için ultrasonografi yeterlidir.

Ameliyat sonrası varikosel nüks eder mi?

Varikoselektomi (varikosel ameliyatı) sonrası değişik oranlarda cerrahın tecrübesine bağlı olarak nüks görülür. Nüksün en az veya hiç görülmediği yöntem mikrocerrahi ameliyat yöntemidir. Bu yöntemle %1-2 oranında nüks görülebilir.

Nüks varikosel varsa nasıl tedavi edilmelidir?

Varikosel nüksü varsa, yaameliyattan sonra tekrarlama olmuşsa bu durumda en etkili tedavi mikrocerrahi yöntemle yeniden ameliyat yapmaktır. Laparoskopi ve embolizasyon gibi yöntemlerin nüks vakaların tedavisinde yeri yoktur.

Varikoselin ameliyatsız tedavisi var mı?

Hayır, varikosel hastalığının ameliyatsız tedavisi yoktur. Varikosel varsa tedavisi mutlaka mikrocerrahidir.

Her varikosel hastasında kısırlık olur mu?

Hayır, her varikosel hastasında kısırlık görülmez. Bu durum varikoselin derecesi, süresi, hastanın yaşı, yaşam tarzı, genel sağlık durumu ile ilgilidir.

Varikosel kendiliğinden iyileşir mi, ameliyat yapılmazsa zamanla kötüleşme olur mu?

Varikosel kendiliğinden iyileşmez. Zamanla daha da ilerler. Özellikle mesleği gereği uzun süre ayakta kalanlarda gittikçe ilerler. Bu bakımdan kendiliğinden iyileşmesini beklemek doğru değildir.

Çocuk sahibi, ancak varikoseli olan kişilerin ameliyat olması gerekli mi?

Bu konu hastalarımız tarafından sık sorulan sorulardan birisidir. Ayni zamanda bu konu Üroloji uzmanları arasında da sıkça tartışılır. Varikosel ameliyatı sadece çocuk sahibi olmak için yapılmaz. Varikosel zamanla testislerde hasar oluşturacağından cinsel fonksiyonlar da olumsuz etkilenir. Ancak subklinik varikosllerin tedavisine gerek yoktur. Eğer hastada G-2,3 varikosel varsa ve hasta genç ise çocuk sahibi olsa dahi ilerde oluşabilecek testis hasarını önlemek amacıyla ameliyat yapılmalıdır.

Varikoselde bitkisel tedaviler etkili mi?

Varikoselin bitkisel tedavisi yoktur. Tek tedavi yöntemi ameliyattır. Bu şekilde hastalarımızın zaman ve para kaybetmesini istemiyoruz. Eğer destek tedavi gerekecekse bunu ameliyattan sonra bir Üroloji uzmanının başlaması uygundur.

Varikosel hastalarında tüp bebek tedavisi yapılır mı?

Bir kişide varikosel varsa ve çocuk sahibi olmak istiyorsa bu kişiye tüp bebek yönteminden önce mutlaka varikosel ameliyatı yapılmalıdır. Bilimsel çalışmalar varikosel hastalarında ameliyat sonrası tüp bebek yöntemi ile daha başarılı sonuçlar elde edildiği gösterilmiştir. Eğer varikosel ameliyatı yapılmadan önce tüp bebek yöntemi uygulanırsa başarı oranı çok düşüktür. Biz varikoseli olan hastalarımıza mutlaka tüp bebek öncesi ameliyat olmalarını öneriyoruz. Çünkü varikosel ameliyatı ile sperm fonksiyonları düzelir ve bu şekilde tüp bebek uygulaması ile daha iyi sonuçlar alınır.

Varikosel hastalarında testis atrofisi olur mu?

Evet varikosel hastalarında testi atrofisi, yani testislerde küçülme olur. Özellikle uzun süreli ve G-2,3 varikoselli hastalarda bu oran daha yüksektir. Bu bakımdan G-2,3 varikoseli olan hastalarımıza çocuk sahibi olsalar dahi ameliyat olmalarını öneriyoruz.

Varikosele bağlı testis atrofisi ameliyatla düzelir mi?

Her varikosel hastalığına bağlı olarak gelişen testis atrofisi ameliyatla düzelmez. Bu durum yaş ile ilgilidir. Eğer 18 yaşından önce varikosele bağlı atrofi gelişmişse bu durum ameliyat ile düzelir. Eğer varikosele testis atrofisi varsa ve hasta 18 yaşından sonra ameliyat yapılmışsa bu atrofi düzelmez. Bu nedenle biz çocuk hastalarımızda varikosel gördüğümüzde mutlaka ameliyat öneriyoruz. Çocuk hastalarda tecrübelerimize göre atrofik testisler ameliyat sonrası düzelmekte ve normal bıyutuna gelmektedir.

Varikosel erken boşalmaya neden olur mu?

Erken boşalmanın bir çok nedeni vardır. Bilimsel çalışmalarda varikoselin erken boşalmaya neden olabileceği bildirilmiştir. Eğer erken boşalma şikayeti olan bir hastada ayni zamanda varikosel de varsa bir bu hastalarımıza ameliyat öneriyoruz. Bu şekilde bası hastalarımızda düzelme olduğunu gözledik.

Varikosel sertleşme sorununa neden olur mu?

Testislerin iki önemli görevi vardır: Sperm üretmek ve Testosteron yapımı. Zamanla varikosele bağlı testis atrofisi gelişir ve testis hasarı (atrofi) olursa bu hastalarda ereksiyon problemleri olabilmektedir. Ayrıca varikosele bağlı infertilitenin yol açtığı psikolojik nedenler de erektil disfonksiyona neden olabilmektedir.

Varikosele bağlı azospermi olur mu?

Evet varikosele bağlı azospermi (spermiogramda hiç sperm görülmemesi) görülebilir. Bu durum uzun süreli ve yüksek dereceli (G-2,3) hastalarda daha sıktır.

Varikosele bağlı azospermi ameliyatla düzelir mi?

Bu durum testislerde oluşan hasar, varikoselin derecesi, tek veya iki taraflı olması, testilerde atrofi olup olmaması ile ilişkilidir. Eğer testis atrofisi yoksa, hastalar çok ileri yaşlarda değilse ve azospermi varikosle bağlı ise ameliyatla düzelme olabilmektedir. Eğer varikosel dışı nedenlere bağlı azospermi varsa ameliyata rağmen azospermi durumu düzelmez.

Variksel ameliyatının komlikasyonları var mı, neler?

Varikosel ameliyatı dikkatli ve tecrübeli ellerde yapılırsa komplikasyon son derece az, başarı oranı çok yüksek bir ameliyattır. Mikrocerrahi ile ve dikkatli yapılan ameliyatlarda bu komplikasyonlar son derce azdır veya hiç görülmez. Basit yara yeri iltihabı, yara yerinden akıntı gibi geçici şikayetler olabilir. Varikosel ameliyatına bağlı olarak görülebilecek en önemli komplikasyonlar şunlardır:
• Testis atrofisi: Ameliyat sırasında testis arterinin zarar görmesi sonucu testisin küçülmesidir.
• Hidrosel: Ameliyat sırasında testisin lenfatiklerinin zarar görmesi sonucu testisin çevresinde su toplanmasıdır.
• Meni kanalının yaralanması: Ameliyat sırasında meni kanalı zarar görebilir, bağlanabilir, yaralanabilir.

Varikosel ameliyatı olanların çocuğu olur mu?

Evet, varikosel ameliyatı sonucu çocuk sahibi olabilmek mümkündür. Ancak bu durum testislerde oluşan hasarın derecesi, sperm parametrelerindeki bozulmanın derecesi, hastanın yaşı gibi bir çok faktörle ilişkilidir.

Varikosel tehlikeli bir hastalık mı?

Varikosel tehlikeli bir hastalık değildir. Kansere dönüşmez. İnsan sağlığını olumsuz etkilemez. Sadece kısırlık, ereksiyon sorunu gibi sorunlara yol açar.

Şant ve spot tipi varikosel ne demektir?

Şant tipi ve spot tipi varikosel ultrasonik bir sınıflandırma tipidir. Buna görevarikosel iki gruba ayrılır:
Stop tipi varikosel: Hasta derin nefes alıp karnını şişirdiğinde ultrasonda (USG) testis venlerinde geriye kaçış (reflü) olmuyorsa buna stop tipi varikosel denir. Bu durum subklinik varikosel olarak ta bilinir.
Şant tipi varikosel: Eğer USG’de testis venlerinde geriye doğru akım (reflü) varsa buna da şant tipi varikosel denir.

Varikosel hastalarında bacaklarda da varis görülür mü?

Varikosel venöz sistemin bir hastalığıdır. Yani bir toplar damar hastalığıdır. Varikoseli olan hastalarda ayni zamanda bacaklarda da varis olabilir. Veya bacaklarında varikosel olan kişilerde varikosel hastalığı da olabilir. Varikosel hastalarının çoğu genç hastalar olduğu için bunlarda her nekadar bacaklarda varis görülmese de ileri yaşlarda görülebilir.

Varikosel hangi meslek grubunda sık görülür?

Varikosel hastalığı herkeste görülebilir. Mesleği gereği uzun süre ayakta kalanlarda daha sık görülür ve bunlarda daha hızlı ilerler.

İleri yaşlarda aniden gelişen varikosel varsa ne düşünülmeli?

Varikosel hastalığı sıklıkla gençlerde görülür. İleri yaşlarda aniden sağ veya sol tarafta ortaya çıkabilir. Bu durumda başka hastalıkları düşünmek gerekir. Solda ortaya çıkmışsa böbrek tümörü (kanseri) düşünülebilir. Böbrek kanseri böbrek venine bası yapar, testis veni de solda böbrek venine açıldığı için varikosel gelişebilir. Veya retroperitoneal bölgede testis venlerine bası yapan her hangi bir hastalık olabilir. Sağ tarafta ise testis veni vena kavaya açıldığı için vena kavaya bası yapan tümörlerde sağda varikosel gelişebilir.

Özet: Varikosel hastalığı, sık görülen bir hastalıktır. Varikosel hastalığı hayati önemi olmayan bir hastalıktır. Tedavi edilmediği taktirde infertilite ve cinsel sorunlara yol açabilen bir durumdur. Tek etkin tedavisi mikrocerrahi yöntemle yapılan ameliyattır (varikoselektomi). Ameliyat basit, ancak hassas bir işlemdir. Tecrübeli ellerde yapıldığında komplikasyonları az, başarı oranı yüksektir.

Bu hastalık ve tedavisi ile ilgili hastalarımız tarafından çok sayıda sorular sorulmaktadır. Bu yazımda sık sorulan soruları güncel bilgiler eşliğinde cevaplamaya çalıştım.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK
Üroloji Uzmanı
İstanbul- TURKEY