Üreteropelvik bileşke darlığı, idrar sistemini, özellikle de üreterin böbrekteki renal pelvise bağlandığı noktayı etkileyen bir durumdur. Bu tıkanıklık, üreteropelvik bileşkede kısmi veya tam bir tıkanıklık olduğunda meydana gelir ve idrarın böbrekten mesaneye akışını engeller.

Üreteropelvik bileşke tıkanıklığının belirtileri yan ağrısı, karın ağrısı, idrarda kan (hematüri) ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarını içerebilir. Bazı durumlarda bireylerde herhangi bir belirti görülmeyebilir ve durum tesadüfen keşfedilebilir.

Teşhis tipik olarak görüntüleme testlerini içerir. Üreteropelvik bileşke tıkanıklığı için tedavi seçenekleri durumun ciddiyetine bağlıdır. Üreteropelvik bileşke tıkanıklığı olan bireylerde komplikasyonları önlemek ve böbrek fonksiyonunu korumak için erken teşhis ve uygun tedavi çok önemlidir. Bu makalemde UPJ tıkanıklığı hakkında güncel bilgiler vereceğim.

Üreteropelvik bileşke nedir?

Üreteropelvik bileşke darlığı, üreterin renal pelvise bağlandığı üriner sistemdeki spesifik bir anatomik bölgedir. Bunu anlamak için üriner sistemin temel anatomisini bilmek faydalıdır.

Üriner sistem böbrekler, üreterler, mesane ve üretradan oluşur. Böbrekler kandaki atık ürünleri ve fazla sıvıyı filtreleyerek idrar oluşturur. İdrar daha sonra böbreklerden üreter adı verilen dar tüpler yoluyla mesaneye akar. Her böbreğin renal pelvis adı verilen huni şeklinde bir yapısı vardır ve üreter, üreteropelvik bileşke olarak bilinen bir noktada bu renal pelvise bağlanır.

Üreteropelvik bileşkenin rolü çok önemlidir çünkü idrarın böbrekten üretere doğru hareket etmesi için çıkış noktası olarak hizmet eder ve sonuçta vücuttan atılması için mesaneye olan yolculuğunu kolaylaştırır. Bu bağlantıdaki herhangi bir tıkanıklık veya daralma, idrarın normal akışını engelleyebilir ve üreteropelvik bağlantı tıkanıklığı olarak bilinen bir duruma yol açabilir.

Özetle üreteropelvik bileşke, üreterin böbrekteki renal pelvise bağlandığı spesifik konumdur ve idrarın böbrekten üretere ve sonuçta mesaneye geçişine izin vererek üriner sistemin fonksiyonunda hayati bir rol oynar.

UPJ darlık nedir?

Üreteropelvik bileşke (UPJ) darlığı, üreterin (idrarı böbrekten mesaneye taşıyan tüp) böbrek pelvisine (böbreğin üst kısmı) bağlandığı noktada tıkanma veya daralma ile karakterize edilen tıbbi bir durumdur. Bu tıkanıklık idrarın böbrekten mesaneye normal akışını engelleyerek çeşitli semptomlara ve potansiyel komplikasyonlara yol açar.

UPJ tıkanıklığının nedenleri

UPB (UPJ) tıkanıklığının çeşitli nedenleri vardır ve  bunlar konjenital (doğumdan itibaren mevcut) veya edinilmiş (doğumdan sonra gelişen) durumlara göre sınıflandırılabilir. İşte bazı yaygın nedenler:

1. Konjenital Anormallikler:

• İç bölgede Daralma: Bazı bireylerde gelişimsel faktörlere bağlı olarak doğal olarak dar veya sıkı bir üreteropelvik bileşke bulunabilir. Bu konjenital durum idrarın böbrek pelvisinden üretere akışını kısıtlayabilir.
• Anormal Kan Damarları: Üreteropelvik bileşke yakınındaki anormal kan damarları idrar geçişini sıkıştırabilir veya tıkayabilir, bu da UPB tıkanıklığına yol açabilir.
• Anormal Geçiş Yapan Damarlar: Bazı durumlarda kan damarları üreterin üzerinden geçerek kompresyona ve tıkanmaya neden olabilir.

2. Skarlaşma veya Fibroz:

• Önceki Ameliyatlar: Üriner sistemi veya yakındaki yapıları içeren cerrahi prosedürler, UPB tıkanıklığına yol açabilecek yara izine neden olabilir.
• Enfeksiyon: Daha önce geçirilmiş enfeksiyonlar veya kronik iltihaba neden olan durumlar gibi iltihabi durumlar, üreteropelvik bileşke çevresinde skarlaşmaya ve fibrozise katkıda bulunabilir.

3. Böbrek Taşları: Üreteropelvik bileşke içinde veya çevresinde böbrek taşlarının varlığı idrar akışını engelleyebilir.

4. Hamilelik: Bazı durumlarda hamile kadınlarda, genişleyen rahim tarafından üreterin sıkışması nedeniyle UPB tıkanıklığı gelişebilir.

5. Tümörler veya Kitleler:

• UPJ bölgesindeki tümörler: Üreter içindeki veya üreteropelvik bileşkedeki tümörler veya büyümeler idrar akışını engelleyebilir.
• Dıştan Kompresyon: Üreterin dışındaki tümörler veya kitleler (komşu abdominal veya pelvik tümörler gibi) üreteri sıkıştırabilir ve tıkanmaya neden olabilir.

6. Travma: Kaza veya ameliyatlardan kaynaklanan yaralanmalar gibi karın veya pelvik bölgedeki travmalar UPB tıkanıklığına neden olabilir.

7. Enfeksiyon veya Enflamasyon: Üreteropelvik bileşkeyi etkileyen kronik enfeksiyonlar veya inflamatuar durumlar, skarlaşmaya ve daralmaya katkıda bulunarak tıkanmaya neden olabilir.

Belirtiler

UPJ tıkanıklığı (darlığı) çeşitli semptomlarla ortaya çıkabilir, ancak bazı kişiler herhangi bir fark edilebilir belirti yaşamayabilir. UPJ tıkanıklığıyla ilişkili yaygın semptomlar şunları içerir:

• Yan Ağrı: Sırtın alt kısmında veya karnın yan tarafında ağrı veya rahatsızlık tipik bir semptomdur. Bu ağrı sıklıkla aralıklıdır ve sıvı alımının artması gibi faktörlerle tetiklenebilir.
• Karın Ağrısı: Bazı kişiler yan ağrısına ek olarak genel karın ağrısı da yaşayabilir.
• Hematüri: İdrarda kan (hematüri) meydana gelebilir. Kanın varlığı çıplak gözle görülebilir veya idrarın mikroskobik analiziyle tespit edilebilir.
• İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE): Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları UPJ tıkanıklığının bir işareti olabilir. Tıkanıklık idrarın durgunlaşmasına yol açarak bakteri üremesine elverişli bir ortam sağlayabilir.
• Bulantı ve Kusma: Şiddetli UPJ tıkanıklığı vakaları idrar birikmesine neden olarak böbrek üzerinde baskıya yol açarak bulantı ve kusma gibi semptomlara neden olabilir.
• UPB tıkanıklığı olan bazı bireylerin, özellikle durum hafifse veya tıkanıklığın doğuştan (konjenital) mevcut olması ve vücudun buna zamanla adapte olması durumunda asemptomatik olabileceğini unutmamak önemlidir.

Üreteropelvik bileşke darlığı teşhisi

UPJ darlığı klinik değerlendirme, görüntüleme çalışmaları ve bazen özel testlerin bir kombinasyonunu içerir. Yaygın teşhis yaklaşımları şunlardır:

• Klinik Geçmiş ve Fiziksel Muayene: Sağlık uzmanı, yan ağrısı, hematüri veya tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları gibi semptomlar da dahil olmak üzere hastanın tıbbi geçmişi hakkında bilgi toplayacaktır. Fizik muayenede yan bölgedeki hassasiyet ortaya çıkarılabilir.
• Ultrason (USG): Bu invaziv olmayan görüntüleme tekniği, üriner sistemin görüntülerini oluşturmak için ses dalgalarını kullanır. Böbrekleri, üreterleri ve mesaneyi görüntülemeye ve böbrek pelvisindeki herhangi bir tıkanıklık veya genişleme belirtisini tanımlamaya yardımcı olabilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) Taraması: BT taramaları idrar yolunun ayrıntılı kesitsel görüntülerini sağlayarak UPB tıkanıklığının tanımlanmasına ve karakterizasyonuna yardımcı olur.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): MRI, böbreklerin ve idrar yollarının anatomisini görselleştirmek için kullanılabilir ve tıkanıklık hakkında ek bilgi sağlar.
• İşeme Sistoüretrogramı (VCUG): Bazı durumlarda VCUG yapılabilir. Bu, mesaneye bir kontrast boyanın enjekte edilmesini ve hasta idrarını yaparken röntgen görüntülerinin yakalanmasını içerir. İdrar akışını değerlendirmeye yardımcı olur ve üreteropelvik bileşkedeki herhangi bir anormalliği tespit edebilir.
• Diüretik Böbrek Sintigrafisi (MAG3 Taraması): Bu nükleer tıp testi, kan dolaşımına az miktarda radyoaktif maddenin (MAG3) enjekte edilmesini içerir. Daha sonra böbrek fonksiyonunu ve drenajını değerlendirmek için görüntüler alınır. Tıkanıklığın ciddiyetinin belirlenmesine yardımcı olur.
• Ürodinamik Çalışmalar: Bazı durumlarda mesane ve üretral fonksiyonun değerlendirilmesi için ürodinamik çalışmalar kullanılabilir. UPJ tıkanıklığı için yaygın olarak kullanılmasa da belirli durumlarda ek bilgi sağlayabilirler.

UPJ darlığı ne zaman ameliyat yapılmalı?

Üreteropelvik bileşke darlığı için ameliyat yapma kararı genellikle semptomların ciddiyeti, böbrek fonksiyonu üzerindeki etkisi ve hastanın genel sağlığı dikkate alınarak çeşitli faktörlere dayanır. Ameliyat endikasyonları şunları içerir:

• Kalıcı veya Şiddetli Semptomlar: Bir kişide yan ağrısı, karın ağrısı, hematüri (idrarda kan) veya tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları gibi kalıcı veya ciddi semptomlar görülürse, bu semptomları hafifletmek için cerrahi müdahale düşünülebilir.
• Böbrek Fonksiyonunun Azalması: UPJ tıkanıklığı böbrekte idrar birikmesine yol açarak basınca neden olabilir ve böbrek fonksiyonunun potansiyel olarak bozulmasına neden olabilir. Böbrek hasarını önlemek veya gidermek ve böbrek fonksiyonunu korumak için cerrahi önerilebilir.
• Hidronefroz: UPB obstrüksiyonuna bağlı ciddi hidronefrozun (böbreğin genişlemesi veya şişmesi) varlığı ameliyat için bir endikasyon olabilir. Cerrahi, tıkanıklığı gidermeyi ve normal idrar akışını yeniden sağlamayı, renal pelvisin genişlemesini ve buna bağlı basıncı azaltmayı amaçlar.
• Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları: Eğer UPJ tıkanıklığı tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarına katkıda bulunuyorsa, gelecekteki enfeksiyonları ve bunların böbrek sağlığı üzerindeki potansiyel etkilerini önlemek için ameliyat düşünülebilir.
• Konservatif Tedavinin Başarısızlığı: Gözlem ve ilaç tedavisi gibi konservatif yaklaşımların rahatlama sağlayamadığı veya semptomların zamanla kötüleştiği durumlarda ameliyat önerilebilir.
• Görüntüleme Çalışmalarında Bozulmuş Drenaj: Ultrason, BT taramaları veya nükleer tıp testleri gibi görüntüleme çalışmaları, böbrekten idrar drenajının bozulduğunu ortaya çıkarabilir ve bu da cerrahi düzeltme ihtiyacını gösterebilir.

Operasyon öncesi hazırlık

UPJ darlık operasyonu, hem hastanın hem de sağlık ekibinin işleme iyi hazırlanmasını sağlamak için bir dizi adım içerir. UPJ darlık ameliyatından önce hazırlanmak için genel kurallar şunlardır:

• Tıbbi Değerlendirme: Fiziksel muayene ve ilgili teşhis testlerini de içeren kapsamlı bir tıbbi değerlendirmeden geçin. Mevcut ilaçlar, alerjiler ve önceki ameliyatlar hakkında bilgiler dahil olmak üzere ayrıntılı bir tıbbi geçmiş sağlayın.
• Cerrahi ile ilgili bilgilendirme: Seçilen cerrahi yaklaşım (açık, laparoskopik, robotik) ve potansiyel riskler ve faydalar da dahil olmak üzere planlanan operasyonun spesifik ayrıntılarını anlamak için cerrahla ayrıntılı görüşmeler yapılır.
• Ameliyat Öncesi Testler: Genel sağlığı değerlendirmek ve potansiyel risk faktörlerini belirlemek için kan testleri, görüntüleme çalışmaları ve elektrokardiyogramı (EKG) içerebilecek gerekli tüm ameliyat öncesi testleri tamamlayın.
• İlaçlar hakkında bilgilendirme: Ameliyat öncesinde ilaçların yönetimi konusunda cerrahın talimatlarına uyun. Bu, bazı ilaçlarda ayarlamalar yapılmasını veya belirli ilaçların, özellikle de kan sulandırıcı ilaçların geçici olarak durdurulmasını içerebilir.
• Ameliyatan en az 5 saat önce aç kalmak: Cerrahi ekip tarafından sağlanan oruç kurallarına uyun. Tipik olarak hastaların, planlanan ameliyattan önce belirli bir süre boyunca yemek yemekten veya içmekten kaçınmaları gerekir.
• Hijyen ve Cilt Hazırlığı: Enfeksiyon riskini azaltmak için ameliyattan önceki gece veya ameliyat sabahı reçete edilen antiseptik solüsyon kullanarak duş alın veya banyo yapın.
• Kıyafet ve Kişisel Eşyalar: Ameliyat günü hastaneye rahat ve bol kıyafetler giyin. Kimlik, sigorta bilgileri ve gerekli kişisel bakım malzemeleri gibi kişisel eşyalarınızı getirin.
• Destek Sistemi: Hastaneye gidiş ve dönüşte yardımcı olacak ve iyileşme döneminde destek sağlayacak bir destek sistemi ayarlayın.
• Varış Talimatları: Hastaneye veya cerrahi merkeze varış saatine ilişkin olarak cerrahi ekip tarafından sağlanan özel talimatları izleyin.
• Ameliyat Sonrası Planlama: Faaliyetler, ilaçlar ve takip randevuları ile ilgili kısıtlamalar da dahil olmak üzere ameliyat sonrası bakım ve iyileşme beklentilerini cerrahla tartışın.

Üreteropelvik bileşke darlığı tedavisi

UPB tıkanıklığının tedavisi, durumun ciddiyetine, semptomların varlığına ve böbrek fonksiyonu üzerindeki etkisine bağlıdır. İşte bazı yaygın tedavi yaklaşımları:

• Takip: UPB tıkanıklığının hafif ve asemptomatik olduğu vakalarda sağlık hizmeti sağlayıcıları, acil müdahale olmaksızın yakın izleme şeklindeki konservatif bir yaklaşımı tercih edebilir. Düzenli takip muayeneleri ve görüntüleme testleri önerilebilir.
• İlaçlar: Ağrı tedavisi: UPB tıkanıklığıyla ilişkili yan veya karın ağrısını hafifletmek için reçetesiz veya reçeteli ağrı kesici ilaçlar reçete edilebilir. Antibiyotikler: İdrarın durması nedeniyle tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının (İYE) olduğu durumlarda, enfeksiyonları önlemek ve tedavi etmek için antibiyotikler reçete edilebilir.
• Cerrahi Müdahale: Piyeloplasti: Piyeloplasti, üreteropelvik bileşkeyi yeniden yapılandırmak için tasarlanmış cerrahi bir işlemdir. Tıkanmış veya daralmış segment çıkarılır ve üreterin ve renal pelvisin sağlıklı kısımları yeniden bağlanarak idrar için geniş, engelsiz bir geçiş sağlanır.

Ameliyat çeşitleri

• Açık Pyeloplasti: Daha büyük bir kesi içeren geleneksel bir cerrahi yaklaşımdır.
  • Laparoskopik Piyeloplasti: Küçük kesilerin ve özel aletlerin kullanıldığı minimal invaziv cerrahi.
  • Robotik yardımlı Pyeloplasti: Laparoskopik pyeloplastiye benzer ancak robotik cerrahi sistemin yardımıyla yapılır.
• Endopiyelotomi: Bazı durumlarda endopyelotomi adı verilen daha az invaziv bir prosedür düşünülebilir. Bu, küçük bir kesi yapmak veya endoskopik teknikler kullanarak tıkanıklığın içinden bir geçiş oluşturmak için özel bir alet kullanmayı içerir.
• Stent Yerleştirme: Üreteri açık tutmak ve idrar akışını sürdürmek için geçici stentler yerleştirilebilir. Stentler genellikle ameliyat öncesi veya sonrası gibi belirli durumlarda iyileşmeyi kolaylaştırmak için kullanılır.
• Perkütan Nefrostomi Tüpü: İdrar akışının önemli ölçüde bozulduğu ciddi vakalarda, tıkanıklığı aşmak ve idrarın doğrudan akmasını sağlamak için deriden böbreğe bir nefrostomi tüpü yerleştirilebilir.

Ameliyat sonrası hastalar ne yapmalı?

UPJ ameliyatı geçirdikten sonra hastaların iyileşmeyi hızlandırmak, komplikasyonları en aza indirmek ve sorunsuz bir iyileşme sağlamak için ameliyat sonrası bakım talimatlarını takip etmesi gerekir. UPJ darlık ameliyatından sonra hastalar için genel kurallar şunlardır:

• Hastanede Kalış: Hastanede kalış süresi spesifik cerrahi yaklaşıma (açık, laparoskopik, robotik) ve bireysel iyileşme sürecine bağlıdır. Hastanede kalış süresince sağlık hizmeti sağlayıcıları hayati belirtileri izleyecek, ağrıyı yönetecek ve herhangi bir komplikasyon belirtisi olup olmadığını gözlemleyecektir.
• Ağrı Yönetimi: Ameliyat sonrası ağrıyı yönetmek için reçete edilen ağrı kesici ilaçları belirtildiği şekilde alın. Ağrı düzeyleri veya olası yan etkilerle ilgili endişelerinizi sağlık ekibine iletin.
• Aktivite ve Dinlenme: Cerrahın fiziksel aktivite ve dinlenmeye ilişkin tavsiyelerine uyun. İlk iyileşme döneminde yorucu egzersizlerden veya ağır kaldırmaktan kaçınarak, tavsiye edildiği gibi hafif aktivitelere yavaş yavaş devam edin.
• Sıvı Alımı ve Beslenme: İyi su tüketin ve iyileşmeyi desteklemek için dengeli bir diyet uygulayın. Sağlık ekibi tarafından sağlanan diyet önerilerine uyun.
• İlaç Yönetimi: Antibiyotikler ve diğer ilaçlar da dahil olmak üzere reçeteli ilaçları sağlık ekibinin talimatına göre alın. Daha önce bırakılan ilaçların yeniden başlatılması konusunu cerrahla görüşün.
• Takip Randevuları: Ameliyat sonrası değerlendirmeler için cerrahla birlikte planlanan tüm takip randevularına katılın. Bu randevular sırasında herhangi bir endişeyi, semptomu veya sağlıkla ilgili değişiklikleri tartışın.
• Yara Bakımı: Kesi yerinin temiz ve kuru tutulmasını da içerebilecek yara bakımı talimatlarını izleyin. Kızarıklık, şişlik veya akıntının artması gibi enfeksiyon belirtilerini sağlık ekibine bildirin.
• İdrar Sondası Yönetimi: Ameliyat sırasında idrar sondası yerleştirildiyse, sağlık ekibinin yönlendirdiği şekilde kateter bakımı ve çıkarılmasına ilişkin yönergeleri izleyin.
• Komplikasyonların Takibi: Kalıcı ateş, kötüleşen ağrı veya idrar renginde veya çıkışında değişiklikler gibi potansiyel komplikasyon belirtilerine karşı dikkatli olun. • Herhangi bir endişe verici semptom ortaya çıkarsa derhal tıbbi yardım isteyin.
• Normal Faaliyetlerin Sürdürülmesi: Cerrahın tavsiyelerine göre yavaş yavaş normal faaliyetlere devam edin. Özellikle uyanıklığı etkileyebilecek ağrı kesici ilaçlar alıyorsanız, cerrah tarafından onaylanana kadar araç kullanmaktan kaçının.

Özet

Sonuç olarak, Üreteropelvik bileşke darlığı böbrekte üreterin renal pelvise bağlandığı noktada tıkanma veya daralma ile karakterize bir durumdur. Bu tıkanıklık idrarın normal akışını bozarak yan ağrısı, karın ağrısı, hematüri ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları gibi semptomlara yol açar. Teşhis kapsamlı bir klinik değerlendirme ve çeşitli görüntüleme çalışmalarını içerir. UPB tıkanıklığına yönelik tedavi seçenekleri, hafif vakalar için gözlem ve konservatif önlemlerden, daha ciddi veya semptomatik vakalar için cerrahi müdahaleye kadar uzanır.

Erken teşhis ve uygun tedavi, komplikasyonları önlemek ve böbrek fonksiyonunu korumak için çok önemlidir. UPB tıkanıklığını düşündüren semptomlar yaşayan kişiler, kapsamlı bir değerlendirme ve kendi özel ihtiyaçlarına ve koşullarına göre kişiselleştirilmiş tedavi planı için tıbbi yardım almalıdır. İlerlemeyi izlemek ve devam eden endişeleri gidermek için sağlık d9oktorla düzenli takip ve iletişim önemlidir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul- TÜRKİYE