Böbrek nakli olan hastalarda erektil disfonksiyon (ED), böbrek nakli sonrası cinsel ilişki için yeterli ereksiyonun sağlanması ve sürdürülmesinde zorluk veya yetersizlik anlamına gelir. Bu durum, nakil alıcılarının yaşam kalitesini ve psikolojik refahını önemli ölçüde etkileyebilir. Organ reddini önlemek için kullanılan ilaçlar, diyabet veya hipertansiyon gibi altta yatan tıbbi durumlar ve anksiyete veya depresyon gibi psikolojik faktörler de dahil olmak üzere bu hastalarda ED’ye çeşitli faktörler katkıda bulunabilir.

Böbrek nakli alıcılarında ED’nin yönetimi tipik olarak ilaç ayarlamaları, yaşam tarzı değişiklikleri, danışmanlık ve bazı durumlarda erektil disfonksiyon tedavilerinin kullanımını içeren multidisipliner bir yaklaşımı içerir. Sağlık hizmeti sağlayıcılarının bu hastaların genel sağlık ve iyilik hallerini iyileştirmek için ED’yi kapsamlı bir şekilde ele almaları çok önemlidir.

Böbrek nakli sonrası ED

Erektil disfonksiyon (ED), böbrek transplantasyonu yapılan hastalarda nispeten yaygındır ve prevalans oranları %30 ile %80 arasında değişmektedir. Organ reddini önlemek için kullanılan ilaçlar (bağışıklık baskılayıcılar gibi), diyabet ve hipertansiyon gibi altta yatan tıbbi durumlar, psikolojik faktörler ve böbrek hastalığı ve transplantasyonla ilişkili vasküler değişiklikler dahil olmak üzere, bu hastalarda ED gelişimine çeşitli faktörler katkıda bulunur. Ek olarak, kronik bir hastalığı yönetmenin getirdiği stres ve genel sağlık ve refah üzerindeki etkisi de ED’nin ortaya çıkmasında rol oynayabilir. Yaygınlığı ve yaşam kalitesi üzerindeki etkisi göz önüne alındığında, böbrek transplantasyonu olan hastalarda ED’nin ele alınması, kapsamlı bakımın önemli bir yönüdür.

Transplant hastalarında ED nedenleri

Böbrek nakli olan hastalarda erektil disfonksiyon (ED), aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlanabilir:

• İlaçlar: Böbrek transplantasyonundan sonra organ reddini önlemek için yaygın olarak kullanılan kortikosteroidler, kalsinörin inhibitörleri (örn. siklosporin, takrolimus) ve mTOR inhibitörleri (örn. sirolimus, everolimus) gibi immün baskılayıcı ilaçlar cinsel işlev üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. ED dahil.
• Vasküler komplikasyonlar: Böbrek hastalığı ve transplantasyon, penise giden kan akışını etkileyen vasküler değişikliklere yol açarak ED’ye katkıda bulunabilir. Ateroskleroz (atardamarların sertleşmesi) ve endotel disfonksiyonu gibi durumlar, ereksiyona ulaşma ve sürdürme yeteneğini bozabilir.
• Hormonal dengesizlik: Böbrek hastalığı ve nakli, testosteron ve cinsel işlevle ilgili diğer hormonların düzeyleri de dahil olmak üzere hormonal dengeyi bozabilir. Düşük testosteron seviyeleri ED ile ilişkilidir.
• Psikolojik faktörler: Kronik bir hastalıkla yaşamanın, nakil geçirmenin ve nakil sonrası bakımı yönetmenin yarattığı stres, anksiyete, depresyon ve düşük özgüven gibi psikolojik sorunlara katkıda bulunabilir ve bu da ED’yi şiddetlendirebilir.
• Altta yatan tıbbi durumlar: Diyabet, hipertansiyon ve kardiyovasküler hastalık gibi genellikle böbrek hastalığıyla ilişkilendirilen durumlar da ED riskini artırabilir.
• Yaşam tarzı faktörleri: Sigara içmek, aşırı alkol tüketimi, kötü beslenme, egzersiz eksikliği ve obezite gibi sağlıksız yaşam tarzı alışkanlıkları, böbrek nakli alıcılarında ED’ye katkıda bulunabilir.
• Sinir hasarı: Böbrek nakli ile ilgili cerrahi prosedürlerin yanı sıra nöropati (sinir hasarı) gibi komplikasyonlar, ereksiyonun sağlanmasında rol oynayan sinir fonksiyonlarını etkileyebilir.

Teşhis

Böbrek transplantasyonu olan hastalarda erektil disfonksiyonun (ED) teşhisi, katkıda bulunan potansiyel faktörlerin belirlenmesi ve uygun tedavi stratejilerinin belirlenmesi için kapsamlı bir değerlendirmeyi içerir. Teşhis tipik olarak aşağıdaki adımları içerir:

• Tıbbi geçmiş: Sağlık hizmeti sağlayıcısı, böbrek nakli, diyabet, hipertansiyon veya kardiyovasküler hastalık gibi altta yatan tıbbi durumlar, alınan ilaçlar (bağışıklık baskılayıcılar dahil) ve ED için önceki ameliyatlar veya tedaviler hakkında bilgiler dahil olmak üzere ayrıntılı bir tıbbi öykü alacaktır. .
• Fizik muayene: Genel sağlığı değerlendirmek ve ED’ye katkıda bulunabilecek altta yatan tıbbi durumların veya anatomik anormalliklerin herhangi bir belirtisini araştırmak için fizik muayene yapılabilir. Bu, kan basıncının değerlendirilmesini, genital bölgenin incelenmesini ve ikincil cinsel özelliklerin değerlendirilmesini içerebilir.
• Laboratuvar testleri: Testosteron da dahil olmak üzere, böbrek hastalığı ve böbrek naklinden etkilenebilecek hormon düzeylerini ölçmek için kan testleri yapılabilir. Diğer testler tam kan sayımı, lipit profili ve böbrek fonksiyonunun değerlendirilmesini içerebilir.
• Psikolojik değerlendirme: Psikolojik faktörler ED’de önemli bir rol oynayabilir. Sağlık hizmeti sağlayıcısı, ED’ye katkıda bulunabilecek anksiyete, depresyon veya stres gibi durumları değerlendirmek için psikolojik bir değerlendirme yapabilir.
• Anketler-ereksiyon sorgulama: ED’nin ciddiyetini ve bunun cinsel işlev ve yaşam kalitesi üzerindeki etkisini değerlendirmek için hastalardan Uluslararası Erektil Fonksiyon İndeksi (IIEF) gibi standart anketleri doldurmaları istenebilir.
• Özel testler: Bazı durumlarda, erektil işlevin daha ayrıntılı değerlendirilmesi ve altta yatan olası nedenlerin belirlenmesi için özel testler önerilebilir. Bu testler, penise kan akışını değerlendirmek için gece penil şişme testi, penil Doppler ultrasonu veya diğer görüntüleme çalışmalarını içerebilir.

Tedavi

Böbrek nakli olan hastalarda erektil disfonksiyonun (ED) tedavisi tipik olarak altta yatan nedenleri ele almayı ve cinsel işlevi iyileştirmeyi amaçlayan çok yönlü bir yaklaşımı içerir. İşte bazı yaygın tedavi seçenekleri:

• İlaç ayarlamaları: Organ reddini önlemek için kullanılan bağışıklık baskılayıcı ilaçlar ED’ye katkıda bulunuyorsa, sağlık uzmanı dozajı ayarlamayı veya cinsel işlev üzerinde daha az olumsuz etkisi olan alternatif ilaçlara geçmeyi düşünebilir.
• Fosfodiesteraz tip 5 (PDE5) inhibitörleri: Sildenafil (Viagra), tadalafil (Cialis) ve vardenafil (Levitra) gibi ilaçlar genellikle ED’yi tedavi etmek için reçete edilir. Bu ilaçlar penise giden kan akışını artırarak ereksiyonları kolaylaştırarak çalışır. Ancak kan basıncında tehlikeli düşüş riski nedeniyle kalp rahatsızlığı nedeniyle nitrat alan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır.
• Hormon replasman tedavisi: Testosteron düzeyi düşük olan hastalarda cinsel işlevin iyileştirilmesi için hormon replasman tedavisi önerilebilir. Testosteron replasman tedavisi enjeksiyonlar, yamalar, jeller veya peletler yoluyla uygulanabilir.
• Vakumlu ereksiyon cihazları (VED’ler): VED’ler, penis çevresinde bir vakum oluşturan, bölgeye kan çekerek ereksiyon sağlayan invazif olmayan cihazlardır. Özellikle ilaç tedavisini kullanamayan veya tedaviye yanıt vermeyen hastalarda ED için etkili bir tedavi seçeneği olabilirler.
• Penis implantları: Diğer tedavilerin etkisiz olduğu veya iyi tolere edilemediği durumlarda, penis implantının cerrahi olarak yerleştirilmesi düşünülebilir. Penis implantları, isteğe bağlı olarak ereksiyon sağlamak üzere penise cerrahi olarak yerleştirilen cihazlardır. Şişirilebilir ve dövülebilir implantlar da dahil olmak üzere farklı tipte penis implantları mevcuttur.
• Psikoseksüel danışmanlık: Anksiyete, depresyon veya ilişki sorunları gibi psikolojik faktörler ED’ye katkıda bulunabilir. Psikoseksüel danışmanlık veya terapi, hastaların altta yatan bu sorunları ele almasına ve cinsel işlevi iyileştirmesine yardımcı olabilir.
• Yaşam tarzı değişiklikleri: Sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemek aynı zamanda ereksiyon fonksiyonunun iyileştirilmesine de yardımcı olabilir. Bu, düzenli egzersiz yapmayı, sağlıklı kiloyu korumayı, sigarayı bırakmayı, alkol tüketimini sınırlamayı ve stresi yönetmeyi içerebilir.

Özet

ED, böbrek nakli yapılmış hastaları etkileyen yaygın bir sorundur. Organ reddini önlemek için kullanılan ilaçlar, vasküler komplikasyonlar, hormonal dengesizlikler, psikolojik faktörler, altta yatan tıbbi durumlar, sinir hasarı ve yaşam tarzı faktörleri dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Teşhis, tıbbi öykü, fizik muayene, laboratuvar testleri ve psikolojik değerlendirmeyi içeren kapsamlı bir değerlendirmeyi içerir. Tedavi seçenekleri ilaç ayarlamalarını, fosfodiesteraz tip 5 (PDE5) inhibitörlerini, hormon replasman tedavisini, vakumlu ereksiyon cihazlarını, penis implantlarını, psikoseksüel danışmanlığı ve yaşam tarzı değişikliklerini içerebilir. ED’li böbrek nakli alıcılarında cinsel işlevin ve genel yaşam kalitesinin iyileştirilmesi için bireysel ihtiyaç ve tercihlere yönelik özel bir yaklaşım çok önemlidir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Ürolog

İstanbul- TÜRKİYE