Mesane boynu, mesanenin tabanında bulunan ve üretraya bağlandığı kritik bir yapıdır. Anatomik olarak, idrar kaçırmayı önlemede ve mesaneden idrarın kontrollü bir şekilde salınmasını sağlamada hayati bir rol oynar. Mesane boynunu etkileyen çeşitli hastalıklar ve durumlar idrar sorunlarına yol açabilir.

Bu makalemde mesane boynu ve hastalıkları ile ilgili genel bilgiler vereceğim.

Mesane boynu nedir, ne demektir?

Mesane boynu, mesanenin tabanında bulunan ve üretraya bağlanan önemli bir anatomik yapıdır. Mesaneden üretraya idrar akışını kontrol etmeye yardımcı olan işlevsel bir valf veya sfinkter olarak görev yapar. Mesane boynu, düz kas liflerinden oluşur ve çevresinde bağ dokusu bulunur, bu da idrar kaçırmayı etkin bir şekilde önlemesini sağlar.

Mesane boynu erkekler ve kadınlarda farklı mıdır?

Evet, mesane boynu erkekler ve kadınlar arasında birkaç şekilde farklılık gösterir:

• Anatomik Konum:
  • Erkeklerde: Prostat bezinin hemen altında yer alır ve prostat dokusu tarafından çevrelenir. Prostat, idrar akışını kontrol eden sfinkter mekanizmasına katkıda bulunur.
  • Kadınlarda: Vajinal açıklığın üzerinde bulunur ve prostat dokusu tarafından etkilenmez. Pelvik taban kasları ve dış üretral sfinkter ile çevrelenmiştir.
• Sfinkter Mekanizması:
  • Erkeklerde: Mesane boynunun sfinkter işlevi kısmen prostat ve iç sfinkter kası tarafından sağlanır. Bu karmaşık mekanizma, idrar kontrolü ve ejakülasyonda yardımcı olur.
  • Kadınlarda: Sfinkter işlevi ağırlıklı olarak dış üretral sfinkter ve pelvik taban kasları tarafından sağlanır, çünkü prostat bezi yoktur. Pelvik destek yapıları, kontinansı korumada önemli bir rol oynar.
• Boyut ve Şekil:
  • Erkeklerde: Genellikle prostat tarafından çevrelenmiş olduğu için daha büyük ve daha karmaşıktır. Bu, iyi huylu prostat hiperplazisi (BPH) gibi farklı tıkanıklıklara yol açabilir.
  • Kadınlarda: Daha küçük ve daha az karmaşıktır. Kadınlarda sorunlar genellikle pelvik taban disfonksiyonu veya skarlaşma ile ilişkilidir, prostat büyümesi ile değil.
• Sık görülen hastalıkları:
  • Erkeklerde: Prostat büyümesi nedeniyle mesane boynu tıkanıklığı (BPH) yaygın bir sorundur. Prostat kanseri ve ilgili tedaviler de mesane boynunu etkileyebilir.
  • Kadınlarda: Daralması, pelvik organ prolapsusu ve cerrahi sonrası değişiklikler (örn., histerektomi sonrası) daha yaygındır.
• Belirtiler ve Yönetim:
  • Erkeklerde: İdrar başlatmada zorluk, zayıf akış ve gece sık idrara çıkma gibi belirtiler genellikle prostat sorunlarıyla ilişkilidir.
  • Kadınlarda: İdrar aciliyeti, sıklığı ve kaçırma gibi belirtiler genellikle pelvik taban zayıflığı veya diğer yapısal sorunlarla bağlantılıdır.

Mesane boynunun görevleri, mesane boynu ne işe yarar?

Ana işlevleri şunlardır:

• İdrar Kontinansı: İdrar yapma zamanı olmadığında mesaneyi kapalı tutarak idrar kaçırmayı önlemeye yardımcı olur. İdrarın istemsiz sızmasını önlemek için dış üretral sfinkter ile koordineli çalışır.
• İdrar Akış Düzenlemesi: İdrar yapma sırasında mesane boynu gevşer ve açılır, böylece idrarın mesaneden üretraya geçişine izin verir. Bu süreç, mesaneyi boşaltmak için idrarı dışarı iten detrusor kasının kasılmasıyla kolaylaştırılır.
• Basınç Koruma: Mesane boynu, mesanede idrarı etkili bir şekilde depolamak için uygun basıncı korumaya yardımcı olur.

Yaygın hastalıkları ve sorunları

Mesane boynunun erkeklerde ve kadınlarda yaygın hastalıkları ve sorunları şunlardır:

Erkekler:

• İyi Huylu Prostat Hiperplazisi (BPH)
• Prostat Kanseri
• Mesane Boynu Tıkanıklığı
• Mesane Boynu Darlığı
• Mesane boynu yükselmesi (yüksek yerleşim)
• Nörojenik Mesane Disfonksiyonu
• Ameliyat Sonrası Değişiklikler

Kadınlar:

• Mesane Boynu Darlığı
• Pelvik Organ Prolapsusu
• Nörojenik Mesane Disfonksiyonu
• Ameliyat Sonrası Değişiklikler (örn., histerektomi sonrası)

Mesane boynu sorunlarının belirtileri

Mesane boynu sorunlarının belirtileri, spesifik duruma bağlı olarak değişebilir, ancak genellikle şunları içerir:

• İdrar yapmada zorluk
• Zayıf idrar akışı
• Sık idrara çıkma
• Mesanenin tam boşalmaması
• İdrar tutamama
• Ağrı veya rahatsızlık
• Kaçırma ile aciliyet
• İdrarda kan

Mesane boynu sorunlarının tanısı

Mesane boynu sorunlarının tanısı genellikle tıbbi geçmiş, fizik muayene ve tanısal testlerin bir kombinasyonunu içerir. İşte yaygın kullanılan yöntemlerin bir özeti:

• Tıbbi Geçmiş ve Belirti İncelemesi: Doktor, hastanın belirtileri, idrar alışkanlıkları ve ilgili tıbbi geçmişi hakkında sorular sorar. Bu, sorunun doğasını anlamada ve diğer koşulları ekarte etmede yardımcı olur.
• Fizik Muayene: Kadınlarda pelvik muayene ve erkeklerde dijital rektal muayene (DRE) dahil olmak üzere fizik muayene yapılabilir, anormallikleri kontrol etmek ve mesane boynunu etkileyebilecek diğer yapıları değerlendirmek için.
• İdrar Tahlili: İdrar örneği, enfeksiyon, kan veya MB sorunlarını veya diğer idrar yolu sorunlarını gösterebilecek anormallikler için test edilir.
• Boşaltım Sonrası Rezidü Ölçümü: Bu test, idrara çıktıktan sonra mesanede kalan idrar miktarını ölçer. Yüksek rezidüel hacimler, MB tıkanıklığını veya disfonksiyonunu gösterebilir.
• Ürodinamik Çalışmalar: Bu testler, mesane ve üretranın ne kadar iyi çalıştığını değerlendirir. Şunları içerir: Sistometri, üretral basınç profilometrisi (UPP) ve üroflowmetri.
• Sistoskopi: Doktorun mesane boynunu görsel olarak incelemesini ve herhangi bir anormallik veya tıkanıklık tanımasını sağlar.
• Görüntüleme Çalışmaları: Ultrason, BT Tarama veya MRI: Daha karmaşık sorunlar şüphesi varsa idrar yolunun ayrıntılı görüntülerini elde etmek için kullanılabilir.
• Mesane Boynu Biyopsisi: Bazı durumlarda, bir büyüme veya anormal doku bulunursa, benign veya malign olduğunu belirlemek için biyopsi yapılabilir.

Tedavisi

Mesane boynu sorunlarının tedavisi, spesifik duruma ve ciddiyetine bağlıdır. İşte mesane boynu sorunlarının yönetimi için yaygın yaklaşımlar:

• İlaçlar:
  • Alfa-blokerler: Mesane boynu ve prostat (erkeklerde) kaslarını gevşetmek, idrar akışını iyileştirmek ve tıkanıklık semptomlarını azaltmak için kullanılır.
  • 5-alfa-redüktaz inhibitörleri: Mesane boynu tıkanıklığına neden olan prostat büyümesini (erkeklerde) küçültmeye yardımcı olur.
  • Antikolinerjikler veya Beta-3 agonistleri: Mesane aşırı aktivitesi veya aciliyet semptomlarını yönetmek için kullanılabilir.
• Davranışsal Terapiler:
  • Mesane Eğitimi: Planlanmış idrar yapma ve mesanenin kapasitesini ve kontrolünü artırma tekniklerini içerir.
  • Pelvik Taban Egzersizleri: Pelvik taban kaslarının güçlendirilmesi, idrar kontrolünü iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• Minimal İnvaziv Prosedürler:
  • Transüretral Prostat Rezeksiyonu (TURP): Prostat büyümesi nedeniyle mesane boynu tıkanıklığı olan erkekler için yaygın bir prosedürdür. Prostatın bir kısmını çıkararak MB üzerindeki baskıyı hafifletir.
  • Balon Dilatasyonu: Daralmış alanı genişletmek için mesane boynuna balon yerleştirilip şişirilen bir prosedürdür.
• Cerrahi Müdahaleler:
  • Mesane Boynu İnsizyonu (TUIP): Tıkanıklığı hafifletmek için mesane boynunda küçük bir insizyon yapma ameliyatıdır.
  • Mesane Boynu Rekonstrüksiyonu: Ciddi skarlaşma veya deformite durumlarında, mesane boynunu yeniden inşa etmek ve normal fonksiyonu geri kazandırmak için cerrahi yapılabilir.
• Altta Yatan Durumların Yönetimi:
  • Prostat kanseri, nörojenik mesane veya üretral darlık gibi altta yatan durumların tedavisi, MB sorunlarını çözmeye yardımcı olabilir.
• Kateterizasyon:
  • Mesane boynu sorunları nedeniyle etkili bir şekilde idrar yapamayan hastalar için, idrar retansiyonunu yönetmek ve komplikasyonları önlemek amacıyla aralıklı veya sürekli kateter kullanılabilir.
• Yaşam Tarzı ve Diyet Değişiklikleri:
  • Sıvı alımı, diyet ayarlamaları ve kafein veya alkol gibi irritanlardan kaçınmak, semptomları yönetmeye ve genel mesane sağlığını iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• Düzenli İzleme ve Takip:
  • Tedavinin etkinliğini izlemek ve gerektiğinde ayarlamalar yapmak için bir sağlık uzmanı ile sürekli takip önemlidir.

Özet

Mesane boynu, mesane ve üretra arasındaki birleşimde bulunan önemli bir anatomik yapıdır. Mesaneden idrar salınımını kontrol ederek idrar akışını düzenler ve idrar kaçırmayı önler. Anatomik olarak, mesane boynu erkekler ve kadınlar arasında farklılık gösterir.

Tanı, tıbbi geçmiş, fizik muayene ve ürodinamik çalışmalar ve sistoskopi gibi tanısal testleri içerir. Tedavi seçenekleri, altta yatan duruma ve ciddiyetine bağlı olarak değişir. Ameliyat gerektiğinde, genellikle başarılı bir şekilde TUIP (transüretral prostat insizyonu) ameliyatı yapıyoruz.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Ürolog

Istanbul- TÜRKİYE