Parsiyel sistektomi (PS), mesane kanserini tedavi etmek için kullanılan bir cerrahi prosedürdür. Bu prosedürde, tüm mesane yerine yalnızca tümörle etkilenmiş mesane kısmı çıkarılır. Bu yaklaşım genellikle kanserin mesanenin belirli bir bölgesinde lokalize olduğu ve diğer bölgelere yayılmadığı durumlarda düşünülür. Parsiyel sistektominin amacı, kanseri ortadan kaldırırken mesane fonksiyonunu mümkün olduğunca korumaktır.

Genellikle, tekrarlama riskini azaltmak amacıyla ek tedaviler, örneğin kemoterapi veya radyoterapi, uygulanır.

“Parsiyel Sistektomi” nedir?

Mesane kanseri için parsiyel sistektomi, sadece kanserli tümörün bulunduğu mesane kısmının çıkarıldığı cerrahi bir prosedürdür. Bu tür bir cerrahi genellikle kanserin mesanede geniş bir alana yayılmadığı ve diğer vücut bölgelerine sıçramadığı durumlarda tercih edilir. Etkilenmiş kısmın çıkarılmasıyla cerrah, mesanenin mümkün olduğunca fazla fonksiyonunu korumayı amaçlar ve hastanın normal idrar fonksiyonunu sürdürmesine olanak tanır. Ameliyat sonrası, kanserin tekrarını önlemek için ek tedaviler, örneğin kemoterapi veya radyoterapi önerilebilir.

Mesane kanseri vakalarının yalnızca küçük bir yüzdesi genellikle PS için uygundur; bu oran tüm mesane kanseri hastalarının %5-10’u olarak tahmin edilmektedir.

PS’nin Endikasyonları (PS kimlere yapılır?)

Parsiyel sistektomi için belirli koşullar altında endikedir, bunlar arasında:

• Lokalize Tümörler: Kanser, mesanenin belirli ve sınırlı bir alanında yer alır ve mesanenin çok sayıda yerine veya öteki bölgelere yayılmamıştır.
• Kas İnvazyonu: Kanser, mesanenin kas tabakasına invazyon göstermiş ancak hala küçük ve çıkartılabilir bir alandadır.
• Uygun Tümör Yeri: Tümör, mesanenin fonksiyonunu önemli derecede tehlikeye atmadan güvenli ve tam olarak çıkarılmasını mümkün kılan bir bölgede bulunur. Mesane boynu veya üreterlerden uzak yerlerde bulunan tümörler parsiyel sistektomi için daha uygundur.
• Çoklu Hastalık Yokluğu: Hasta, birden fazla tümör veya mesane astarında yer alan yaygın bir kanser hücresi yoktur.
• Genel Sağlık Durumu: Hasta, cerrahi için uygun genel sağlık durumundadır ve mesane fonksiyonunu mümkün olduğunca korumak istemektedir.
• Mesane Koruma İsteği: Hasta, idrar fonksiyonunu ve yaşam kalitesini sürdürmek amacıyla radikal sistektomiden (tüm mesanenin çıkarılması) kaçınmayı tercih eder.
• Tam Çıkarma Potansiyeli: Tümörün tamamen çıkarılma olasılığı yüksek olup, net sınırlarla çıkarılması, tekrarlama riskini azaltır.

PS’nin Kontrendikasyonları (PS kimlere yapılmaz?)

Parsiyel sistektomi için bazı kontraendikasyonlar bulunmaktadır, yani belirli durumlarda uygun bir seçenek olmayabilir. Bu kontraendikasyonlar şunları içerir:

• Çoklu Hastalık: Mesane kanseri birden fazla mesane bölgesinde bulunuyorsa, parsiyel sistektomi uygun değildir çünkü yalnızca mesanenin bir kısmını çıkararak diğer kanserli alanlar tedavi edilmemiş kalır.
• Carcinoma In Situ (CIS): Mesane astarını etkileyen yaygın veya çoklu carcinoma in situ, kanserin kalan mesane dokusunda tekrar riskini artırır, bu nedenle kontrendikasyondur.
• Kötü Tümör Yeri: Mesane boynu, üreter açıklıkları veya trigon (mesanenin tabanındaki üçgen bölge) gibi kritik bölgeler yakınında bulunan tümörler, mesane fonksiyonunu veya kanserin tamamen çıkarılmasını tehlikeye atmadan parsiyel sistektomiyi zorlaştırır.
• İleri veya Büyük Tümörler: Tümör büyükse, derin invazyon göstermişse veya mesanenin ötesine yayılmışsa (örneğin, lenf düğümlerine veya uzak organlara), parsiyel sistektomi uygun değildir. Bu tür durumlarda genellikle radikal sistektomi (tüm mesanenin çıkarılması) önerilir.
• Yüksek Tekrarlama Riski: Yüksek tekrarlama riski taşıyan hastalar veya tekrarlayan tümörleri olan hastalar, parsiyel sistektomi için uygun adaylar olmayabilir, çünkü bu prosedür kanserin geri dönme riskini yeterince azaltamayabilir.
• Kötü Genel Sağlık: Önemli komorbiditeleri olan veya büyük cerrahiye uygun olmayan hastalar, parsiyel sistektomi için uygun olmayabilir, çünkü prosedürün faydaları risklerden üstün olmayabilir.
• Net Sınırların Sağlanamaması: Tümörün net sınırlarla (yani çıkarılan dokunun kenarında kanser hücresi bırakmadan) tamamen çıkarılma olasılığı yüksekse, parsiyel sistektomi tavsiye edilmez çünkü bu, tekrar riskini artırır.

PS nasıl yapılır?

PS açık, laparoskopik veya robotik yöntemle yapılabilir. Prosedürün genel bir özeti:

Ameliyat Öncesi Hazırlık:

• Görüntüleme ve Değerlendirme: Ameliyat öncesi tümörün boyutu, yeri ve kapsamını değerlendirmek için BT taramaları, MRI veya sistoskopi gibi görüntüleme çalışmaları yapılır.
• Anestezi: Hasta, genel anestezi altına alınır, böylece ameliyat sırasında bilincini kaybeder ve ağrı hissetmez.
• Mesane Hazırlığı: Prosedür sırasında mesaneyi boşaltmak için genellikle bir kateter yerleştirilir.

Cerrahi Prosedür:

• Kesik: Mesaneye erişmek için alt karın bölgesinde bir kesik yapılır. Kesik, geleneksel açık cerrahi olarak veya laparoskopik veya robotik destekli cerrahi gibi minimal invaziv tekniklerle yapılabilir.
• Mesane Maruziyeti: Mesane dikkatlice açılır ve tümörün bulunduğu alan belirlenir. Cerrah, tümörün yerini değerlendirerek mesanenin ne kadarının çıkarılması gerektiğini belirler.
• Tümör Rezeksiyonu: Cerrah, tümörü içeren mesane kısmını sağlıklı dokunun bir kenarıyla birlikte çıkarır, böylece tüm kanser hücrelerinin kaldırıldığından emin olunur. Bu adım, tekrarlama riskini en aza indirmek için çok önemlidir.
• Mesane Rekonstrüksiyonu: Tümör çıkarıldıktan sonra, kalan mesane dokusu dikilir. Cerrah, mesanenin fonksiyonunu koruduğundan ve cerrahi bölgeden herhangi bir sızıntı olmadığından emin olur.
• Lenf Düğümleri Değerlendirmesi (gerekirse): Bazı durumlarda, kanserin yayılmasını kontrol etmek için yakınlardaki lenf düğümleri çıkarılabilir ve incelenebilir. Bu adım, hastalığın yayılma derecesini ve ek tedavi gereksinimini belirlemeye yardımcı olur.

Ameliyat Sonrası Bakım:

• Kurtarma ve İzleme: Hasta hastanede birkaç gün yakından izlenir; ağrıyı yönetmek, komplikasyonları izlemek ve iyileşmenin doğru şekilde gerçekleşmesini sağlamak amacıyla.
• Kateter Yönetimi: Mesane, iyileşmesi için birkaç gün kateterle boşaltılabilir.
• Takip ve Ek Tedavi: Ameliyat sonrası, iyileşmeyi ve mesane fonksiyonunu izlemek için takip randevuları planlanır. Kanserin tekrar riskini azaltmak amacıyla kemoterapi veya radyoterapi gibi ek tedaviler önerilebilir.

Kurtarma:

• Hastane Kalışı: Hasta genellikle birkaç gün ila bir hafta hastanede kalır; bu süre ameliyatın kapsamına ve hastanın genel sağlık durumuna bağlıdır.
• Normal Aktivitelere Dönüş: Tam iyileşme birkaç hafta sürebilir; bu süre zarfında hasta ağır kaldırmaktan ve yorucu aktivitelerden kaçınmalıdır.

Parsiyel sistektomi, dikkatli hasta seçimi ve yetenekli cerrahi uzmanlık gerektiren karmaşık bir prosedürdür. Amaç, kanseri ortadan kaldırırken mesane fonksiyonunu mümkün olduğunca korumaktır.

PS komplikasyonları

Parsiyel sistektomi, her büyük cerrahi gibi bazı komplikasyon riskleri taşır. Potansiyel komplikasyonlar şunları içerebilir:

1. Kanama:
   • Ameliyat Sırasında Kanama
   • Ameliyat Sonrası Kanama
2. Enfeksiyon:
   • Yarada Enfeksiyon
   • İdrar Yolu Enfeksiyonu (İYE)
3. Mesane Sorunları:
   • İdrar Kaçırma
   • İdrar Retansiyonu
   • Azalmış Mesane Kapasitesi
4. Mesane Sızıntısı:
   • Ameliyat Bölgesinden İdrar Sızıntısı: İdrar, çıkarılan alandan sızabilir ve sızıntıyı onarmak için ek müdahale gerekebilir.
5. Fistül Oluşumu:
   • Vesikovajinal Fistül
   • Vesikoenterik Fistül
6. Bağırsak Tıkanıklığı:
   • Ameliyat Sonrası İleus: Bağırsakların geçici felci, bağırsak fonksiyonunun geç dönemde geri dönmesine ve potansiyel tıkanıklığa yol açabilir.
7. Derin Ven Trombozu (DVT) ve Pulmoner Emboli (PE):
   • Bacaklarda kan pıhtılarının (DVT) oluşumu ve bu pıhtıların akciğerlere (PE) taşınması, ciddi sağlık riskleri oluşturur.
8. Anastomotik Darlık:
   • Mesanenin rekonstrüksiyon yapıldığı yerde darlık oluşması, idrar yapmada zorluk ve ek prosedür gereksinimini doğurabilir.
9. Kanser Tekrarı:
   • Lokal Tekrar
   • Metastaz
10. Genel Cerrahi Riskler:
    • Anestezi Komplikasyonları
    • Kardiyovasküler Komplikasyonlar
11. Kronik Ağrı:
    • Cerrahi bölgede sürekli ağrı, ağrı yönetim stratejilerini gerektirebilir.
12. Azalmış Cinsel Fonksiyon:
    • Ereksiyon Sorunları
    • Kadınlarda Cinsel Fonksiyon Sorunları

Bu komplikasyonlar mümkün olmakla birlikte, uygun bakım ve izleme ile birçok hasta parsiyel sistektomiden iyi bir şekilde iyileşir. Riskler, mesanenin korunması ve yaşam kalitesinin sürdürülmesi gibi faydalarla dengelenir.

Neoadjuvan, adjuvan veya radyoterapi ile PS

Neoadjuvan tedavi, adjuvan tedavi veya radyoterapi kullanımı, mesane kanserinin özel özelliklerine ve hastanın genel sağlığına bağlıdır. İşte bu tedavilerin nasıl kullanılabileceğine dair kısa bir genel bakış:

1. Neoadjuvan Tedavi:
   • Amaç: Ameliyat öncesi tümörü küçültmek, böylece çıkarılmasını kolaylaştırmak ve kanserin yayılma olasılığını azaltmak.
   • Kemoterapi: Kas invaziv mesane kanserinde cerrahi sonuçları iyileştirmek ve tekrar riskini azaltmak için yaygın olarak kullanılır.
   • Endikasyonlar: Kas invaziv veya yüksek dereceli tümörleri olan, ancak mesane içinde sınırlı kalan hastalar için düşünülür.
2. Adjuvan Tedavi:
   • Amaç: Ameliyat sonrası kalan kanser hücrelerini ortadan kaldırmak, böylece tekrarlama riskini azaltmak.
   • Kemoterapi: Kalan kanser hücreleri veya tekrarlama riski yüksek olan durumlar için önerilebilir.
   • Radyoterapi: Parsiyel sistektomiden sonra daha az kullanılır, ancak cerrahi sınırların yakın olduğu veya lokal tekrar riskinin yüksek olduğu durumlarda düşünülebilir.
3. Radyoterapi:
   • Tek Başına veya Kombinasyon: Radyoterapi, ya mesane kanseri için birincil tedavi olarak ya da cerrahiye ek olarak kullanılabilir.
   • Ameliyat Sonrası Radyoterapi: Kalan kanser hücreleri hakkında endişe varsa veya cerrahi sınırlar yakınsa seçici durumlarda kullanılabilir.
   • Değerlendirmeler: Radyoterapi kullanım kararı, mesane fonksiyonu üzerindeki potansiyel etkiler ve hastanın genel sağlığı dikkate alınarak verilmelidir.

Bu tedavilerin kullanımı, tümörün evresi, derecesi ve hastanın genel sağlığı gibi bireysel hasta faktörlerine bağlıdır ve multidisipliner bir tıbbi ekip ile tartışılmalıdır.

PS’nin prognozu

Parsiyel sistektominin prognozu, kanserin evresi ve derecesi, cerrahinin başarısı ve ek tedavilerin kullanımı gibi birkaç faktöre bağlıdır. İşte prognozu etkileyen ana faktörlerin özeti:

• Tümör Evresi ve Derecesi:
  • Erken Evre, Düşük Dereceli Tümörler: Erken evre (T1 veya T2) ve düşük dereceli tümörlere sahip hastalar genellikle daha iyi bir prognoza sahiptir, çünkü kanserin yayılma veya tekrar etme olasılığı daha düşüktür.
  • Kas İnvaziv, Yüksek Dereceli Tümörler: Kas invaziv veya yüksek dereceli tümörler için prognoz daha temkinli olabilir, çünkü bu tür tümörler daha agresif olup tekrar veya metastaz riski yüksektir.
• Cerrahi Sınırlar:
  • Net Sınırlar: Tümör tamamen net cerrahi sınırlarla çıkarılmışsa (çıkarılan dokunun kenarında kanser hücresi kalmamışsa), prognoz daha iyidir, tekrar riski daha düşüktür.
  • Pozitif veya Yakın Sınırlar: Sınırda kanser hücreleri bulunması veya sınırların yakın olması durumunda, tekrar riski daha yüksektir, bu da prognozu kötüleştirebilir.
• Kanser Tekrarı:
  • Lokal Tekrar: Mesane kanseri, parsiyel sistektomiden sonra tekrar etme eğilimindedir. Tekrar, kalan mesane dokusunda meydana gelebilir ve ek tedavi gerekebilir.
  • Uzak Metastaz: Kanser diğer vücut bölgelerine yayılırsa (metastaz), prognoz daha kötüleşir.
• Adjuvan Tedavilerin Kullanımı:
  • Kemoterapi ve Radyoterapi: Adjuvan kemoterapi veya radyoterapi kullanımı, özellikle yüksek riskli vakalarda prognozu iyileştirebilir, tekrar riskini azaltabilir.
• Genel Sağlık ve Mesane Fonksiyonu:
  • Mesane Fonksiyonu: Mesane fonksiyonunun korunması, parsiyel sistektominin önemli bir avantajıdır ve yaşam kalitesini artırır.
  • Hastanın Sağlığı: Hastanın genel sağlığı ve ameliyattan iyileşme yeteneği de prognozu etkiler.
• Gözetim:
  • Düzenli İzleme: Sistoskopi ve görüntüleme ile devam eden gözetim, tekrarların erken tespit edilmesi için çok önemlidir, bu da uzun vadeli sonuçları iyileştirebilir.

Genel Prognoz:

• Olumlu Prognoz: Erken evre, lokalize mesane kanseri olan ve net sınırlarla tamamen çıkarılmış hastalar için uzun vadeli sağkalım oranları genellikle olumlu olur.
• Orta ile Temkinli Prognoz: Daha yüksek evre veya derecedeki tümörler, yakın veya pozitif sınırları olan hastalar veya tekrar yaşayan hastalar, ek tedavilerin başarısına bağlı olarak daha temkinli bir prognoza sahip olabilir.

Özet

Mesane kanseri için PS, sadece kanserli tümörü içeren mesane kısmının çıkarıldığı, tüm mesanenin değil. Bu yaklaşım genellikle kanserin lokalize olduğu ve diğer mesane bölgelerine veya vücut bölgelerine yayılmadığı durumlarda kullanılır. Amaç, tümörü ortadan kaldırırken mesane fonksiyonunu mümkün olduğunca korumaktır. İdrar fonksiyonunu koruma avantajı sunmasına rağmen, prosedür kanama, enfeksiyon, azalmış mesane kapasitesi ve potansiyel kanser tekrar gibi riskler taşır. Yalnızca belirli kriterleri karşılayan seçkin hastalar için uygundur.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul- TÜRKİYE