Sistoskopi (üretrosistoskopi),  mesanenin ve üretranın iç kısmının incelemelerini sağlayan bir tıbbi prosedürdür. Bu işlem, mesane tümörleri, taşlar, enfeksiyonlar ve idrar yolu anormallikleri gibi durumları teşhis etmek ve tedavi etmek için kullanılır. Lokal veya genel anestezi altında yapılabilir ve doku örnekleri almak veya küçük cerrahi işlemler yapmak içerebilir.

Sistoskopi ve sistoüretroskopi nedir, ne demektir?

Sistoskopi, bir kamerayla ve ışıkla donatılmış ince bir tüp olan sistoskop kullanılarak mesanenin ve üretranın içini incelemeyi içeren bir tıbbi prosedürdür. Sistoskop, üretradan mesaneye doğru yerleştirilir, böylece doktor iç yapıları detaylı olarak görebilir ve gerekirse doku örnekleri alabilir veya küçük cerrahi müdahalelerde bulunabilir. Sistoskopi tedavi edici bir uygulama değildir, tanı amaçlı endoskopik bir tanı yöntemidir.

Bu işlem sırasında üretra da değerlendirildiğinden “üretrosistoskopi” demek daha doğru olur. Yani  “üretrosistoskopi” hem üretra hem de mesanenin değerlendirildiği bir endoskopik işlemdir.

Sistoskopi türleri nelerdir?

Tanısal amaçla kullanılan sistoskopinin 2 şekli vardır:

• Normal ışıkla yapılan sistoskopi
• Fotodinamik sistoskopi.

Fotodinamik yöntemde, mesane içine 5-aminolevulinik asit (5-ALA) ve onun ester türevi olan heksaminolevulinik asit (HAL) gibi özel maddeler verilir. Bu maddeler, kanser hücreleri tarafından emilir ve normal dokudan farklı olarak mavi renkte görünür. Bu, küçük tümörlerin gözden kaçmasını önler.

Sistoskop çeşitleri

Sistoskopide kullanılan iki ana tür sistoskop cihazı vardır:

• Esnek (fleksibil) Sistoskop: İnce, esnek bir tüptür ve üretradaki yön değiştirme ve rahat hareket etme imkanı sağlar. Genellikle tanısal amaçlı ve küçük işlemler için kullanılır. Hasta için daha konforlu olup, genellikle lokal anestezi altında ayakta tedavi merkezlerinde yapılabilir.
• Rijid Sistoskop: Düz ve sert bir tüptür ve mesane ile üretranın daha net, detaylı görüntüsünü sağlar. Genellikle biyopsi almak, mesane taşlarını çıkarmak veya cerrahi işlemler yapmak gibi daha karmaşık işlemler için tercih edilir. Rahatsızlık verebileceği için genel veya bölgesel anestezi gerektirebilir.

Sistoskopi nasıl yapılır?

Sistoskopi, genellikle bir ürolog tarafından yapılan ve mesane ile üretranın incelendiği bir prosedürdür. İşte genellikle nasıl yapıldığı:

• Hazırlık: Prosedür, amacı ve riskleri hakkında bilgilendirme yapılır ve onam alınır. İşlemin karmaşıklığına ve hastanın konforuna bağlı olarak lokal, bölgesel veya genel anestezi uygulanabilir. Lokal anestezi, ayakta yapılan sistoskopilerde sıklıkla tercih edilir.
• Pozisyon: Hasta sırtüstü yatıp, dizleri bükülmüş ve ayakları stirup’lara yerleştirilmiş olarak pozisyona getirilir.
• Temizlik ve Lubrikasyon: Doktor genital bölgeyi antiseptik bir solüsyonla temizler ve sistoskopu rahatça yerleştirmek için genellikle lokal anestezik içeren bir kaydırıcı jel uygulanır.
• Sistoskopun Yerleştirilmesi: Sistoskop nazikçe üretradan içeri sokulur ve yavaşça mesaneye ilerletilir. İşlem dikkatle izlenir ve hasta herhangi bir rahatsızlığı olup olmadığını bildirmesi istenir.
• Mesanenenin değerlendirilmesi: Sistoskop yerleştirildikten sonra, sağlık profesyoneli mesane ve üretranın iç yüzeyini monitörde görüntüleyerek inceler. Mesane daha iyi görünmesi için steril su veya salin ile doldurulabilir.
• Biyopsi veya tedavi (gerekirse): Anormal doku bulunursa, doktor sistoskop aracılığıyla alınan aletlerle biyopsi yapabilir. Küçük mesane taşları veya tümörlerin çıkarılması gibi küçük tedaviler de yapılabilir.
• İşlemin tamamlanması: İnceleme veya tedavi tamamlandıktan sonra, sistoskop dikkatle çıkarılır. Hasta, hemen herhangi bir rahatsızlık veya zorluk olup olmadığını kontrol etmek için idrar yapması istenebilir.
• İşlem sonrası bakım: Hasta işlemden sonra kısa bir süre izlenir, özellikle genel anestezi kullanıldıysa. İdrar yaparken hafif yanma veya kanama birkaç gün sürebilir ve genellikle normaldir. Hastaya mesaneyi temizlemek ve enfeksiyonu önlemek için bol su içmesi tavsiye edilir. Eğer biyopsi alındıysa veya tedavi yapıldıysa, özel bakım talimatları verilir.

Sistoskopinin endikasyonlarınelerdir ( kime yapılır)?

Sistoskopi, mesane, üretra ve alt idrar yolunu etkileyen çeşitli durumların teşhis, değerlendirme ve tedavisinde kullanılır. Temel endikasyonlar şunlardır:

• Hematüri (İdrarda Kan)
• Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları (UTI)
• Mesane Kanseri Teşhisi ve İzlenmesi
• Alt İdrar Yolu Semptomları
• Ara Sıra veya Kronik Pelvik Ağrı
• İdrar Kaçırma
• Açıklanamayan İdrar Semptomları
• Mesane Taşları
• Mesane Boynu Yerleşimi (yüksek mesane boynu)
• Yabancı Cisimler
• Üretral Darlık Teşhisi
• Vezikoüreteral Reflü
• Cerrahi Öncesi Değerlendirme

Kontrendikasyonlar (yapılmaması gereken durumlar)

 Sistoskopinin, prosedürden önce dikkate alınması gereken bazı mutlak ve relatif kontrendikasyonları vardır:

• Mutlak Kontrendikasyonlar:
  • Akut İdrar Yolu Enfeksiyonu (UTI): Aktif bir UTI mevcutken sistoskopi yapılması enfeksiyonu kötüleştirebilir ve komplikasyonlara yol açabilir.
  • Şiddetli Üretral Darlık: Üretra önemli derecede daralmışsa, sistoskopun geçirilmesi travmaya neden olabilir veya durumu kötüleştirebilir.
• Relatif Kontrendikasyonlar (çok gerek değilse yapılmaması gereken durumlar)
  • Koagülopati veya Antikoagülasyon: Kanama bozuklukları olan veya antikoagülan tedavi gören hastalar, sistoskopi sırasında veya sonrasında kanama riski taşır. Prosedür, kanama riski en aza indirilene kadar ertelenebilir veya değiştirilebilir.
  • Yakın Zamandaki Üretral veya Mesane Cerrahisi: Üriner traktus içinde yakın zamanda yapılan cerrahi müdahaleler, dokuları hassaslaştırabilir ve sistoskopiden kaynaklanabilecek yaralanma veya komplikasyon riskini artırabilir.
  • Şiddetli Kardiyovasküler veya Solunum Hastalığı: Önemli kardiyovasküler veya solunum sorunları olan hastalar, prosedürü iyi tolere edemeyebilir, özellikle anestezi gerekiyorsa.
  • Gebelik: Mutlak bir kontrendikasyon olmamakla birlikte, gebelik sırasında sistoskopi dikkatle değerlendirilmelidir çünkü fetüse potansiyel riskler taşıyabilir, özellikle ilk trimesterde.
  • İdrar Retansiyonu veya Obstrüksiyon: Şiddetli idrar retansiyonu veya obstrüksiyon durumlarında, işlem sırasında travma veya perforasyon riski vardır.

Komplikasyonlar (yan etkiler) nelerdir?

Sistoskopi genellikle güvenli olmakla birlikte, prosedüre bağlı potansiyel komplikasyonlar vardır:

• İdrar Yolu Enfeksiyonu (UTI)
• Mesane Enfeksiyonu (Sistit)
• Kanama (Hematuri)
• Ağrı veya Rahatsızlık (Üretral Ağrı)
• Mesane Spazmları
• Üretral Yaralanma
• Perforasyon (Mesane veya Üretral Perforasyon)
• Alerjik Reaksiyon (Anestezi Reaksiyonu)
• Kan Pıhtıları (Pıhtı Oluşumu)

Özet

 Sistoskopi (üretrosistoskopi), mesanenin ve üretranın içini incelemek için kullanılan bir tıbbi prosedürdür. Mesane tümörleri, taşlar, enfeksiyonlar ve yapısal anormallikler gibi idrar yolu koşullarını teşhis etmek ve tedavi etmekte yardımcı olur. Genellikle güvenlidir, ancak geçici rahatsızlık verebilir ve enfeksiyon veya kanama gibi küçük riskler taşır.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK
Ürolog
İstanbul- TÜRKİYE