İleal loop (ileal kondüit) ve ortotopik ileal neomesane operasyonları, mesane çıkarılmasından sonra yaygın olarak uygulanan işlemlerdir. Bu işlemler, idrarın yönlendirilmesi açısından etkili olmakla birlikte, uzun vadeli komplikasyonlara yol açabilir. Bu makalede, ileal loop ve ortotopik neomesane operasyonlarının uzun dönem komplikasyonları hakkında bilgi vereceğim.

İleal loop operasyonu ve geç komplikasyonları

İleal loop operasyonları (idrarın karın duvarına torbaya bağlanması), aynı zamanda ileal kondüit ameliyatı olarak da bilinir, genellikle idrar kesesi alınan (sistektomi) hastalara uygulanır, çoğu zaman mesane kanseri nedeniyle yapılır. Bu işlem hayat kurtarıcı olabilir ve idrar yolu işlevlerini yönetmede etkili olabilir, ancak aynı zamanda birkaç uzun vadeli komplikasyona yol açabilir. En yaygın uzun dönem komplikasyonlar şunlardır:

Stoma Komplikasyonları:

• Stenoz: Stomanın daralması, bu da idrar akışını engelleyebilir.
• Parastomal Fıtık: Stoma bölgesinde fıtık oluşumu.
• Stomal Prolapsus: Bağırsağın stoma yoluyla dışarı çıkması.

Enfeksiyöz Komplikasyonlar:

• İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE): İleal kondüitin varlığı nedeniyle.
• Piyelonefrit: Bakterilerin stomadan böbreklere çıkması durumunda böbrek enfeksiyonu.

Metabolik Komplikasyonlar:

• Elektrolit Dengesizlikleri: Özellikle ileal segmentten idrardaki klorür emilimi nedeniyle hiperkloremik metabolik asidoz.
• B12 Vitamini Eksikliği: Eğer ileumun önemli bir kısmı kullanılmışsa, bu B12 vitamini emilimini etkileyebilir.

Böbrek Komplikasyonları:

• Hidronefroz: İleal kondüitte tıkanıklık varsa, idrarın birikmesi nedeniyle böbreklerin şişmesi.
• Böbrek Fonksiyonlarının Bozulması: Kronik enfeksiyonlar veya tıkanıklıklar zamanla böbrek fonksiyonlarını bozabilir.

Gastrointestinal Komplikasyonlar:

• Bağırsak Tıkanıklığı: Karındaki yapışıklıklar veya diğer değişiklikler bağırsak tıkanıklığına yol açabilir.
• İleus: Ameliyattan sonra veya diğer komplikasyonlar nedeniyle bağırsakların geçici felci.

Cilt Komplikasyonları:

• Cilt Tahrişi: Stoma çevresinde, idrar sızması veya ostomi cihazlarından kaynaklanan yapıştırıcı nedeniyle.
• Enfeksiyon: Stoma çevresindeki cilt enfekte olabilir.

Psikososyal Sorunlar:

• Vücut İmajı Sorunları: Hastalar stomaya alışmakta zorlanabilir.
• Depresyon ve Anksiyete: Vücut fonksiyonlarındaki değişiklikler ve yaşam tarzı nedeniyle.

Fonksiyonel Komplikasyonlar:

• Sızıntı: Stomadan, bu da hijyen sorunlarına ve cilt problemlerine neden olabilir.
• Cihaz Yönetiminde Zorluk: Stoma cihazını yönetmek bazı hastalar için zor olabilir.

Yapay mesane  ameliyatının uzun dönem komplikasyonları
Ortotopik ileal neomesane operasyonları, bağırsak segmentinden yeni bir mesane (neomesane, yapay mesane) oluşturmayı içerir ve bu segment üretraya bağlanarak hastanın doğal idrar yapma şeklinde idrarını boşaltmasına olanak tanır. Bu prosedür, diğer idrar yönlendirme şekillerine kıyasla yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilir, ancak bu da uzun dönem komplikasyonlar getirebilir. Bu komplikasyonlardan bazıları şunlardır:

İdrar Kaçırma:

• Gündüz İdrar Kaçırma: Gündüz idrarı kontrol etmede zorluk.
• Gece Yatak Islatma (Nocturnal Enürezis): Gece idrar kaçırma, daha yaygındır ve uzun süre devam edebilir.

İdrar Retansiyonu:

• Eksik Boşaltma: Bazı hastalar neomesaneyi tamamen boşaltmada zorluk yaşayabilir, bu da idrar retansiyonuna ve aralıklı kendi kendine kateterizasyon gereksinimine yol açar.

Metabolik Komplikasyonlar:

• Metabolik Asidoz: İdrar bileşenlerinin ileal segment tarafından emilmesi metabolik asidoza yol açabilir.

Enfeksiyöz Komplikasyonlar:

• İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE): Artan risk, artık idrar ve neomesanedeki mukus varlığı nedeniyle.
• Piyelonefrit: İdrar yollarından böbreklere doğru çıkan enfeksiyon.

Böbrek Komplikasyonları:

• Hidronefroz: Tıkanıklıklardan veya neomesanenin düzgün çalışmamasından kaynaklanan idrar birikmesi nedeniyle böbreklerin şişmesi.
• Böbrek Fonksiyonlarının Bozulması: Uzun dönem enfeksiyonlar ve tıkanıklıklar böbrek fonksiyonlarını bozabilir.

Neomesane Disfonksiyonu:

• Neomesane Taşları: Neomesanede taş oluşumu, bu da ağrıya, enfeksiyona ve tıkanmaya yol açabilir.
• Mukus Üretimi: İleal segment mukus üretmeye devam eder, bu da tıkanıklıklara ve enfeksiyonlara neden olabilir.

Gastrointestinal Komplikasyonlar:

• Bağırsak Tıkanıklığı: Yapışıklıklar veya diğer değişiklikler bağırsak tıkanıklığına yol açabilir.
• B12 Vitamini Eksikliği: Eğer ileumun önemli bir kısmı kullanılmışsa, B12 vitamini emilimini etkileyebilir.

Cinsel Disfonksiyon:

• Erektil Disfonksiyon: Erkeklerde, ameliyat sırasında sinir hasarı nedeniyle.
• Disparoni: Kadınlarda ağrılı cinsel ilişki, pelvik anatomideki değişiklikler ve sinir fonksiyonu nedeniyle.

Psikososyal Sorunlar:

• Vücut İmajı Sorunları: Hastalar idrar fonksiyonlarındaki değişikliklere ve neomesanenin varlığına alışmakta zorluk yaşayabilir.
• Depresyon ve Anksiyete: Vücut fonksiyonlarındaki değişiklikler ve yaşam tarzı nedeniyle.

Fonksiyonel Sorunlar:

• Boşaltma Zorluğu: Neomesaneyi düzgün boşaltmayı öğrenmek zor olabilir ve bazı hastalar etkili boşaltma tekniklerini geliştirmek için eğitim veya müdahaleye ihtiyaç duyabilir.

İleal loop operasyonunun metabolik komplikasyonları

Uzun dönem sonucu ileal loop ameliyatı yapılan hastalarda görülebilecek bazı metabolik komplikasyonlar şunlardır:

Metabolik Asidoz:

• Hiperkloremik Metabolik Asidoz: İleal segment idrardaki klorürü emer, bu da sistemik klorür seviyelerinde artışa ve bikarbonat seviyelerinde azalmaya yol açarak metabolik asidoza neden olur.

Elektrolit Dengesizlikleri:

• Hipokalemi: İleal segmentten geçen idrar akışının artması potasyum kaybına neden olabilir, bu da hipokalemiye yol açar.
• Hiponatremi: İdrarda sodyum kaybı olabilir, bu da kandaki sodyum seviyelerinin düşmesine yol açar.
• Hiperkalsemi: Nadir olarak, uzun süreli asit-baz bozuklukları kalsiyum metabolizmasını etkileyebilir.

Vitamin ve Mineral Eksiklikleri:

• B12 Vitamini Eksikliği: Terminal ileumun önemli bir kısmı kullanılırsa, B12 vitamini emilimi bozulabilir ve zamanla eksikliğe yol açabilir.
• Magnezyum ve Kalsiyum Dengesizliği: Malabsorpsiyon sorunları, magnezyum ve kalsiyum dengesizliklerine yol açabilir.

Yapay mesane ameliyatı sonrası metabolik komplikasyonlar

Geç dönemde yapay mesane ameliyatı yapılan hastalarda görülebilecek bazı metabolik komplikasyonlar şunlardır:

Metabolik Asidoz:

• Hiperkloremik Metabolik Asidoz: İleal kondüitte olduğu gibi, ileal neomesane idrardaki klorürü emebilir ve hiperkloremik metabolik asidoz ile karakterize edilen bir asit-baz dengesizliğine yol açabilir.

Elektrolit Dengesizlikleri:

• Hipokalemi: Neomesane aracılığıyla potasyum kaybı hipokalemiye neden olabilir.
• Hiponatremi: Sodyum da idrar yoluyla kaybedilebilir, bu da hiponatremiye yol açar.
• Hiperkalsemi: Nadir olmakla birlikte, kronik metabolik asidoz kalsiyum dengesini etkileyebilir ve hiperkalsemiye neden olabilir.

Vitamin ve Mineral Eksiklikleri:

• B12 Vitamini Eksikliği: Terminal ileumun önemli bir kısmı neomesane için kullanılırsa, B12 vitamini emilimi bozulabilir ve eksikliğe yol açabilir.
• Magnezyum ve Kalsiyum Dengesizliği: İleal segmentin kullanılması nedeniyle kronik malabsorpsiyon sorunları magnezyum ve kalsiyum dengesizliklerine neden olabilir.

Sonuç

İleal loop ve ortotopik ileal neomesane operasyonları, metabolik dengesizlikler, enfeksiyonlar, böbrek sorunları ve cinsel disfonksiyon gibi uzun vadeli komplikasyonlara yol açabilir. Bu potansiyel sorunların anlaşılması, ameliyat sonrası yaşam kalitesinin korunması ve etkin yönetim açısından önemlidir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK
Ürolog
İstanbul- TÜRKİYE