İdrar Yolu ve Böbrek Taşı Ameliyatı

Üriner sistem taşları (idrar yolu taşları), ülkemizde sık görülen ürolojik hastalıklardan birisidir. Börek, renal pelvis, üreter, mesane ve üretra taşları genel olarak üriner sistem taşları olarak bilinir. Üriner sistemin iyi huylu (kansere dönüşmeyen) hastalığıdır. Kadın ve erkek her iki cinste de görülür. Çoğunlukla erkeklerde görülür. Üriner sistem taşları mesane, üreter, renal pelvis, böbrekte ve çok nadir olarak ta üretrada görülür.

Taşların yerleşimine göre tedavisi de değişir. Eskiden taş ameliyatlarının çoğu açık olarak yapılırdı, günümüzde teknolojinin ilerlemesi sayesinde taş ameliyatları büyük oranda kapalı yöntemlerle yapılmaktadır. Kapalı böbrek ameliyatlarına endoskopik ameliyatlar denir ve bu ameliyatlarda lazer yaygın olarak kullanılır. Biz de taş ameliyatlarını endoskopik yolla ve lazerle yapıyoruz.

Bu yazımda üriner sistem taşlarının kendi tecrübelerimizden de yararlanarak endoskopik ameliyatlarından bahsedeceğim.

Böbrek taşı (üriner sistem taşı) ameliyatı öncesi hazırlık

Üriner sistem taşı olan ve ameliyat gereken hastalar ameliyat öncesi genel bir değerlendirmeden geçer. Eğer ameliyata engel bir durum varsa bunlar düzeltilir ve uygun şartlarda ameliyat planlanır. Ameliyat yapacağımız hastaları önceden aşağıdaki tetkikleri yaparak değerlendiriyoruz;

• Kan sulandırıcı (aspirin) alan hastalar bunları bir hafta önceden keserler
• Hastalardan ameliyat öncesi genel kan testleri alınır
• Akciğer grafisi ve EKG çekilir
• Eğer yaşlı ve kalp rahatsızlığı varsa Kardiyoloji konsültasyonu istenir
• Daha önceden kullanılan başka hastalıklarla ilgili ilaçlar doktorun değerlendirmesi sonucu kullanılabilir
• Hastada idrar yolu enfeksiyonu varsa bunun ameliyat öncesi tedavi edilmesi gerekir
• Ameliyat için engeli olmayan hastalar ameliyat öncesi 5-6 saat ağızdan yiyip içmezler
• Hastaneye yatırılan hastalara hastalıkları ile aydınlatılmış onam formu okutulur ve imzaları alınır

Anestezi şekli, ameliyat süresi, hastanede yatış süresi ne kadardır?

Anestezi taşın yerleşimine göre değişir. Eğer üreter, renal pelvis ve böbrek taşları varsa genel anestezi uygulanır. Üretra, ve mesane taşı ameliyatı için genel veya spinal anestezi uygulanır. Ameliyat süresi taşın yerine, büyüklüğüne ve sertliğine göre değişir. Küçük ve sert olmayan taşlar daha kısa sürede kırılır. Büyük ve sert taşların kırılması biraz daha uzun sürer. Ortalama 1 saat ile 3-4 saat kadar ameliyat süresi değişebilir. Hastaların hastanede kalış süresi ameliyatın seyri ile ilgilidir. Genellikle bir gün kadar hastaları hastanede tutup taburcu ediyoruz. Eğer Böbrek taşı varsa ve kanama varsa hastalar birkaç gün daha hastanede yatarlar.

Kapalı (lazerle) taş ameliyatının avantajları nelerdir?

Lazerle endoskopik üriner sistem taş tedavisinin açık ameliyata göre bir çok avantajı vardır. Bu avantajlar şunlardır:

• Hastanede kalış süresi daha kısadır
• Ameliyat kesisi ve izi yoktur
• Kanama daha azdır
• Enfeksiyon riski daha düşüktür
• Normal hayata dönüş daha hızlıdır
• İyileşme daha hızlıdır
• Komplikasyonlar daha azdır

Açık böbrek, üreter ve mesane taşı ameliyatı

Üriner sistem taşlarının açık ameliyatı eskiden çok daha fazla yapılmasına karşın günümüzde son derece seyrek olarak yapılmaktadır. Biz de açık ameliyatları çok seyrek olarak yapmaktayız. Ameliyatlarımızı lazerle ve kapalı yöntem ile yapıyoruz. Açık ameliyatlar endoskopik ameliyatlara göre hastalar için daha ağır ameliyatlardır. Yara iyileşmesi ve hastanede uzun süre yatış açık ameliyatların dezavantajlarıdır.

Perkutan nefrolitotomi ameliyatı

Perkutan nefrolitotomi veya nefrolitotripsi ameliyatı böbrek taşı ameliyatlarından biridir. Burada sırt kısmından ciltten bir cm kadar bir kesi açılır. Özel aletlerle böbreğe girilir, taşa ulaşılır. Taşlar lazerle parçalanarak dışarı alınır. Bu yöntemde taşı görebilmek için röntgen cihazı kullanılır. Bu ameliyata kısaca PNL ameliyatı denir.

PNL, artık daha az oranda kullanılmaktadır. Bunun yerine fleksibl URS kullanılmaktadır. PNL yöntemi ile böbreğe girişte kanama olabilir, daha dikkatli olmak gerekir. Ameliyatla taşlar alındıktan sonra cilt kesisinden bir kateter böbreğe yerleştirilir ve ameliyat sonrası duruma göre 1-2 günde çekilir.

Lazerle mesane taşı ameliyatı

Mesane taşı genellikle mesaneden sonraki idrar yollarında oluşan bir tıkanıklık sonucudur. Yaşlı erkeklerde çoğunlukla prostat büyümesine bağlıdır. Bazen böbrek ve üreterde oluşan taşların mesaneye düşmesi şeklinde de görülebilir. Mesane taşlarını çoğunlukla kapalı lazer yöntemi ile yapıyoruz. BPH (iyi hulu prostat büyümesi) sonucu oluşmuşsa ayni seanssta hem prostat hem de taş endoskopik olarak ameliyat edilir.

Biz bu hastalarımıza ayni anda HOLEP yöntemi ile hem prostat ameliyatı hem de taş ameliyatı yapıyoruz. Bazen taşlar çok büyükse küçük bir kesi ile açık ameliyat ile de alınabilir.

Lazerle kapalı böbrek taşı ameliyatı

Bu yöntemle vücutta hiçbir leşi olmadan idrar yolundan fleksibl üreterorenoskop (fleksibl URS) denen aletle böbreğin iç kısımlarına kadar ulaşılır. Taşın yeri tespit edildikten sonra lazerle çok küçük parçalara ayrılarak taşın düşmesi sağlanır. Küçük ve yumuşak taşlar çok daha kolay ve kıdsa sürede kırılır. Büyük ve sert taşlar daha uzun zaman alır. Ortalama ameliyat sürsi taşın cinsi ve büyüklüğüne göre 1-3 saat arasında değişir. Taş büyük ve ameliyat uzun sürmüşse üretere double J (D J ) kateter konur ve 1-4 hafta sonra çekilebilir.

Renal pelvis taşı ameliyatı

Renal pelvis veya pelvis renalis, böbreğin çıkış kısmındaki üreterin üst ucudur. Bu bölge üreterin dar olan bölgelerinden birisi olduğundan taş oluşumu burada sıktır. Renal pelvis taşları uygun vakalarda lazerle kırılır. Biz de hastalarımıza flleksibil URS yöntemini kullanıyoruz.

Lazerle üreter taşı ameliyatı (URS)

Üreterin üç anatomik darlık bölgesi vardır. Bunlar; üreterin renal pelvis ile birleştiği yer (üreteropelvik bölge, UPJ), üreterin iliak damarlarla çaprazlaştığı bölge ve üreterin mesaneye girdiği kısım. Üreter taşları genellikle bu dar bölgelerde oluşur. Üreter taşlarının çoğu endoskopik yöntemle yapılmaktadır. Eğer taş üreterin alt kısımlarında ise rijid URS de kullanılabilir. Üst kısımlardaki taşlarda genellikle fleksibl URS ile taş kırmayı tercih ediyoruz. Taş görüldükten sonra lazerle kırılır ve daha sonra idrarla atılır. Küçük taşlarda üreter D-J kateter koymaya gerek yoktur. Ameliyat 30-60 dakika kadar bir sürede tamamlanır.

Taş ameliyatının komplikasyonları nelerdir?

Eskiden taş ameliyatları çoğunlukla açık yöntemle yapıldığı için komplikasyonlar daha fazla idi. Günümüzde çoğunlukla taş ameliyatları endoskopik olarak yapıldığından bu komplikasyonlar daha az görülür. Endoskopik taş ameliyatlarının komplikasyonları şunlardır:

• Kanama
• Enfeksiyon
• İdrar kanalının tıkanması
• Üretra, mesane, üreter ve böbrek yaralanması
• Üretra darlığı (geç dönemde)
• Üreter darlığı (geç dönemlerde)
• Komşu organ yaralanması (PNL ameliyatları sırasında barsak ve damar, karaciğer, dalak yaralanması seyrek te olsa görülebilir)

Taş ameliyatı sonrası hastalara double J kateter takılır mı?

Taş ameliyatları sonrası bazı hastalara üreter kateteri takılıriyat sonrası oluşacak küçük pıhtıların veya taş parçalarının idrar kanalının . Buna double J kateter veya üreter kateteri denir. Bıu kateterin bir uucu böbrekte diğer ucu da mesanededir. Kateter takmanın amacı ameliyat sonrası kan pıhtılarının veya küçük taş parçalarının üreteri tıkaması veya üreter duvarının yaralanması ihtimaline karşıdır. Kateter ameliyatın durumuna göre değişen sürelerde kalır. Genellikle 2-4 hafta içinde çekilir. Bu kateterlerin her hangi bir yan etkisi yoktur.

Üriner sistem taşı ameliyatı sonrası idrardan kanama olur mu?

Üriner sistem taş ameliyatlarından sonra erken dönemlerde idrardan hafif kanama, idrarın koyu gelmesi normaldir. Aşırı kanama olduğu durumlarda hastaların mutlaka doktorunu araması gerekir. Hastalarımıza kanamaya karşı bol su içmelerini, kan sulandırıcı kullanmamalarını, aşırı spor yapmamalarını öneriyoruz. Tansiyon yüksekliği olan hastaların bu konuda daha dikkatli olmaları gerekir. Yüksek tansiyonu olan hastalarda kanama riski daha yüksektir. Hastalar eğer tansiyon ilacı alıyorsa bunları düzenli olarak kullanmaları gerekir.

Taş ameliyatları sonrası ereksiyon sorunu olur mu?

Taş ameliyatları sonucu ereksiyon sorunu (sertleşme sorunu) olmaz. Ameliyat sonrası erken dönemlerde ameliyat ağrısı ve stres nedeniyle ereksiyon sorunları olsa da bunlar geçicidir. Ameliyatın direk ereksiyon mekanizması üzerine olumsuz bir etkisi yoktur. Hastalar eğer ağrı yoksa ameliyattan birkaç gün sonra ilişkide bulunabilirler. D-J kateterin olması cinsel ilişki için bir engel değildir.

Böbrek taşı ameliyatı sonrası nelere dikkat edilir?

Taş ameliyatı sonrası hastaların dikkat edeceği bazı hususlar vardır. Özellikle ameliyat sonrası erken dönemlerde yapılması gerekenler:

• Ameliyattan sonra eğer bir sorun çıkmamışsa hastalar uyandıktan sonra odalarına alınır
• 4-5 saat süre ile ağızdan yiyip içmezler, sadece damardan beslenirler
• Ağrı için ağrı kesici ve enfeksiyona karşı antibiyotik başlanır
• 5 saat sonra hastalar ağızdan su ve yumuşak gıdalar alır
• 5-6 saat yavaş yavaş yürümeye başlarlar
• Taburcu olduktan sonra 4-6 hafta boyunca ağır spor yapmak, fazla ağırlık kaldırmak uygun değildir
• Ameliyat sonrası bol su içmeleri uygundur (günde 2-3 litre)
• Aspirin gibi kan sulandırıcılar kullanılmamalıdır

Ameliyat sonrası ne zaman doktor aranmalı?

Endoskopik ameliyatların komplikasyonları son derece seyrektir. Hastalar taburcu edildikten sonra önerilere uyarlarsa ciddi bir sorun genellikle görülmez. Nadir de olsa doktorun görmesi gereken bazı durumlar olabilir. Ameliyat sonrası hastalar şu durumlarda mutlaka doktorunu aramalıdır:

• Çok şiddetli ağrı olursa
• Yüksek ateş, bulantı ve kusma olursa
• İdrarda ciddi kanama olursa
• İdrar yapamama durumu olursa
• Ameliyat yerinden kanama olursa (açık ameliyat, PNL sonrası)

Özet olarak; üriner sistem taş ameliyatları günümüzde endoskopik ve lazer teknolojisi kullanılarak yapılmaktadır. Biz de ameliyatlarımızı uzun zamandır bu yöntemle yapıyoruz. Açık taş ameliyatları son derece azdır. Lazerle taş ameliyatı sonrası komlikasyonlar çok azdır. Hastalar günlük yaşantılarına daha erken dönerler.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul- TÜRKİYE

Aşağıdaki panel üzerinden doktorumuzdan online randevu alabilirsiniz.