Üriner sistem taş hastalığı ürolojik hastalıklar arasında sık görülür. Ülkemizde de taş hastalıkları sık görülen önemli bir sağlık sorunudur. Son yıllarda beslenme sorunları ve hareketsiz yaşam tarzı nedeniyle taş hastalığının görülme sıklığında da bir artış vardır. Eskiden açık olan taş ameliyatları teknolojinin ilerlemesiyle artık endoskopik (kapalı) yöntemlerle yapılmaktadır. Biz de ameliyatlarımızın tamamına yakını lazer yöntemiyle yapıyoruz.

Lazer olarak holmiyum lazer tekniğini iyi huylu prostat büyümesi (BPH) tedavisinde sık kullanmaktayız (HOLEP yöntemi). Ayni teknoloji böbrek taşlarının tedavisinde de uzun süredir kullandığımız bir yöntemdir. Bu makalemde kendi tecrübelerimiz ışığında üriner sistemi taş hastalığının tedavisinde holmiyum lazer uygulamasından bahsedeceğim.

Holmiyum lazer nedir/ ne demektir?

Holmium lazer, ürolojide iyi huylu prostat büyümesi (BPH) ve üriner sistem taşlarının tedavisinde kullanılan yüksek teknoloji ürünün gelişmiş bir lazer sistemidir. Bu sistemle bitin taşlar kırılabilir. Taşlar toz şekline getirilerek idrarla atılır.

Biz ameliyatlarımızda iyi huylu prostat büyümesi (BPH) tedavisinde kullandığımız 100 Watt değerinde holmiyum lazer sistemini kullanıyoruz. Böbrek taşalarının tedavisinde kullanılan lazer cihazlarının gücü genellikle 10-30 Watt arasındadır. Yüksek güce sahip holmiyum lazer sistemi ile büyük taşlar çok kısa sürede kırılabilmektedir. Ameliyat süresinin kısa olması ve yüksek başarı oranı çok önemli avantajlardır. Önceleri kullanılan pnömotik taş kırma sistemi sistemine göre çok etkili bir sistemdir.

Holmiyum lazer Ürolojide nerelerde kullanılır?

Holmiyum lazer Ürolojide  sık kullanılan bir lazer çeşididir. Ürolojik hastalıklar arasında sıklıkla aşağıdaki hastalıkların tedavisinde kullanılır:

• İyi huylu prostat büyümesi (HOLEP ameliyatı)
• Böbrek taşlarının tedavisi
• Renal pelvis ve Üreter taşlarının tedavisi
• Mesane taşlarının tedavisi
• Üretra taşlarının tedavisi

Lazerle taş ameliyatının avantajları/faydaları nelerdir?

Lazerle taş ameliyatı açık ameliyatlara göre bir çok avantajlara sahiptir. Bu nedenle taş ameliyatlarında lazer kullanımı çok yaygınlaşmıştır. Bu avantajları şu şekilde sıralayabiliriz;

• Taşların kırılması daha kolaydır
• Ameliyat süresi daha kısadır
• Ameliyat kesisi yoktur
• Kanama yoktur
• Enfeksiyon daha azdır
• Hastanede yatış süresi kısadır. Çoğu hastalar ayni gün taburcu edilir
• Ağrı daha azdır
• Hastalar günlük hayatlarına daha erken başlarlar
• Komplikasyonlar daha azdır

Lazerle taş ameliyatının komplikasyonları nelerdir?

Holmiyum lazer kullanılarak yapılan üriner sistem taş ameliyatlarının komplikasyonları son derece az ve önemsizdir. Seyrek görülen bu komplikasyonlar şunlardır;

• Hafif derecede ağrı olabilir
• İdrar yolu enfeksiyonu
• Kanama
• Taş yolu oluşumu
• İdrar yapamama
• Çok nadiren üretra ve üreter yaralanmaları görülebilir
• Geç dönemlerde üretra ve üreter darlıkları gelişebilir

Lazerle taş kırma ameliyatının fiyatı ne kadardır?

Bu sistemle üriner sistem taşlarının holmiyum kırılması ile ilgili net bir fiyat söylemek doğru değildir. Zira bir çok faktör burada etkilidir. Taşın büyüklüğü, yerleşimi hastanın başka bir hastalığı bulunup bulunmaması (kalp, akciğer vs…) gibi durumlar, ameliyatın yapılacağı hastane fiyat belirlemede önemlidir.

Holmiyum lazer kimler için uygun, kimler için uygun değildir?

Holmiyum lazer ile taş kırma böbrek içindeki 3 cm den küçük tüm taşlar için uygundur. Büyük taşlarda süre uzarsa bazen ikinci seans gerekebilir.

Taş yükü çok fazla olan ve hastalarda ikinci seans gerekebilir. İdrar yolunda darlık hastalarda bu yöntemin uygulanması zordur. Darlık düzeltildikten sonra taşa ulaşılarak lazerle kırılabilir.

Anestezi şekli, ameliyat süresi, hastanede yatış süresi ne kadardır?

Lazerle taş ameliyatı için anestezi şekli taşın yerleşimine göre değişir. Eğer taş üretra, mesane ve üreter alt uç kısmında ise spinal veya genel anestezi verilir. Üreter üst kısım ve böbrek taşlarında genel anestezi uygulanır. Ameliyat süresi taşın büyüklüğüne göre değişir. Ortalama 45 dakilka ila 2 saat kadar sürer. Hastalarımızın çoğunu genellikle ayni gün taburcu ediyoruz. Bazen 1 gün hastanede yatarlar. Eğer hastada dahili sorunlar varsa, enfeksiyon, kanama gibi sorunlar gelişmişse hastanede biraz daha kalabilir.

Hamilelikte lazer kullanımı zararlı mıdır?

Hamilelikte bilinen tedavilere cevap vermeyen üreter taşlarında lazer tedavisinin her hangi bir olumsuz etkisinin olmadığı bildirilmiştir. Lazerle taş ameliyatından sonra hastalarımıza ödem, kan pıhtıları veya küçük taş parçalarının üreteri tıkayarak ağrıya (kolik) neden olmaması için birkaç günlüğüne double J kateter takıyoruz. Bu şekilde ameliyat sonrası dönem rahat ve ağrısız geçirilebiliyor.

Ameliyat öncesi hazırlık nasıl olur?

Ameliyat kararı verilen hastalardan genel veya spinal anestezi için gerekli tetkikler istenir. Bu testler hastaların yaşlarına ve kronik hastalıklarının bulunması durumuna göre değişir. Ameliyat öncesi izlenecek adımlar;

• Ameliyattan 1 hafta önce aspirin gibi kan sulandırıcı kullanan hastaların bu ilaçları kesmeleri gerekir istenir (holmiyum lazer uygulanacak hastalarda kan sulandırıcıların kesilmesi her zaman şart değildir).
• İdrar yolu enfeksiyonu olan hastaların uygun antibiyotikle tedavisi gerekir
• Anestesi için rutin kan testkleri, akciğer grafisi ve EKG istenir
• Kalb ve şeker hastalığı gibi kronik hastalıklar nedeniyle kullandıkları ilaçları düzenli şekilde alırlar.
• Ameliyattan önce hastaları rahatlatmak için sakinleştirici ilaçlar verilebilir.
• Ameliyattan önce en az 5-6 saat ağızdan hiçbir şey alınmaz.
• Hastalar ameliyat günü hastaneye yatırılır, gerekli onam formları doldurularak imzalatılır.
• Ameliyat öncesi koruyucu antibiyotik yapılır.

Lazerle renal pelvis ve böbrek taşı ameliyatı

Üriner sistem taşları çoğunlukla böbreklerde oluşur. Böbrek taşları böbreğin iç kısmındaki toplayıcı sistem denen kalikslerde ve renal pelviste bulunur. Kalisk taşları çok sayıda ve değişik boyutlarda olabilir. Renal pelvis, böbreklerden çıkışta üreterlerin başladığı bölgedir.

Böbrek taşlarının tedavisinde taşın yerleşimine ve büyüklüğüne, kalikslerin anatomik yapısına göre değişik tedavi seçenekleri vardır. Büyük taşlarda peruktan nefrolitotomi (PCNL) uygulanır. Renal pelvis taşları eğer büyükse bu taşlar laparoskopik olarak ta alınabilir. Böbrek taşlarının endoskopik tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:

• PCNL (PNL): 2 cm den büyük taşlar için uygulanan bir yöntemdir. Hasta yüzü koyun yatar pozisyonda iken taş odaklanır ve sırt kısmından 0,5 cm kadar bir delikten girilerek taşa ulaşılır ve taşlar holmiyum lazerle kırılır.  
• RIRS: Böbrek iç kısmında (kaliks) yerleşik taşlar fleksibl URS ile taşa ulaşılarak lazerle temizlenir. Buna retrograt intrarenal cerrahi (RIRS) denir.
• ECIRS (endoscopic combined intrarenal surgery): Burada iki cerrah ayni anda hem böbrek hem de idrar kanalından girilerek çalışır. Böbrek girişi hasta sırtüstü ve hafif yana çevrilmiş pozisyonda iken yapılır. Böbrek tarafındaki cerrah PCNL, diğeri URS (RIRS) yapar. Komplike taşlarda yapılır. Tamamen taşlar tamamen temizlenmesi bu yöntemle mümkündür.

Lazerle üreter taşı ameliyatı

Üreterler mesane ile böbrek arasında idrarın taşınması görevini gören organlardır. Üreterin normalde üç bölgede darlığı vardır. Bunlar: üreterin renal pelvisten şıktığı kısım (üreteropelvik bölge), üreterin orta kısmı ve üreterin mesaneye girdiği kısım (üreterovezikal bileşke). Üreter taşları en sık üreterin bu üç bölgesinde bulunur. Bu taşlar böbreklerden düşmüş taşlar veya üreterde oluşan taşlar olabilir. Üreter taşları alt üreterde ise rijid, yani metalik reterorenoskop (URS) ile, üst kısımlarda ise fleksibl, yani bükülebilir üreterorenoskop (fleksibl URS) cihazı ile girilerek taşa ulaşılır. URS içinden lazer probu gönderilerek direk taş görülür ve kırılır.

Bu taşlar çok küçük parçalar halinde idrarla atılır. Ameliyat taşın büyüklüğüne göre 30-60 dakika kadar sürer. Taş alındıktan sonra ödem ve kan pıhtılarının üreteri tıkaması ve ağrı yapması nedeniyle holmiyum lazerle taş kırma işleminin sonunda bazı hastalara double j kateter koyarız. Bu kateter 2-3 hafta sonra alınır. Taş çok küçük ve üreterde fazla zedelenme yoksa genellikle kateter koymayız.

Lazerle üretra ve mesane taşı ameliyatı

Mesane ve üretra taşları spinal anestezi ile yapılabilir. Üretra taşları seyrek görülür. Çoğu zaman böbrek, üreter veya mesanedeki taşların üretraya düşmesi şeklinde karşımıza çıkar. Taşın üretrayı tıkaması sonucu ciddi ağrı ve idrar yapamama şikayeti ile hastalar hekime başvurur. Mesane taşları ileri yaş erkeklerde daha çok iyi huylu prostat büyümesine bağlı olarak ortaya çıkar. Bu şekilde gelişen mesane taşlarını HOLEP ameliyatı sırasında ayni seansta lazerle kırıyoruz. Bunun dışında mesane taşları mesane boynu yüksekliği ve üretra darlığı olan hastalarda da görülür.

Üretra ve mesane taşları lazer ile tamamen kırılır. Ameliyat süresi taşın büyüklüğüne ve sayısına göre değişir. Hastalarımıza ameliyat sonrası bir gün süreyle idrar sondası takıyoruz ve ayni gün taburcu ediyoruz. Bazı durumlarda hastalar bir gece hastanede kalıyor.

Şu durumlarda doktor mutlaka aranmalıdır!

Lazerle ameliyat sonrası genelde çok rahat ve sorunsuz geçer. Ancak bazı durumlarda hafif şikayetler olabilir.

• Yüksek ateş, üşüme titreme, bulantı, kusma
• Şiddetli ağrı
• İdrardan ciddi kan gelmesi
• İdrar yapamama

Ameliyat sonrası nelere dikkat edilmelidir?

Hastalar ameliyat sonrasını oldukça rahat geçirirler. Ciddi komplikasyonlar görülmez. Endoskopik (kapalı) yöntemle taş ameliyatı olan hastalarda erken dönemlerde idrar koyu, kanlı gelebilir. Bn durum normaldir. Bazen 3-4 hafta sürebilir. Aşırı kanama olursa hastalar mutlaka doktoruna ulaşmalıdır. Hastalarımıza aşağıdaki hususlara dikkat etmelerinin öneririz;

• Günde 2-3 litre sıvı tüketmek
• Verilen ağrı kesici ve antibiyotiklerin düzenli kullanılması
• Aspirin gibi kan sulandırıcılar kullanmamak
• 4-6 hafta süreyle aşırı spor yapmamak, ağır kaldırmamak

Özet olarak: Holmiyum lazer, üriner sistem taşlarının tedavisinde etkili bir tedavi yöntemidir. Lazer tedavisinin başarı oranı yüksek, komplikasyonlar son derece azdır. Üriner sistem taşlarının holmiyum lazerle tedavisi günümüzde bu alanda en ileri teknolojidir. Taşın yerleşimine göre ameliyat tekniği değişir. En sert taşların dahi lazerle kırılması mümkündür.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul- Türkiye