Kadın üretral darlığı, üretranın daralmasıyla karakterize, idrar yapmada güçlük yaratan nadir fakat önemli bir durumdur. Enfeksiyonlar, travma, önceki ameliyatlar veya inflamatuar durumlar nedeniyle ortaya çıkabilir. Yaygın belirtiler arasında zayıf idrar akışı, sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve mesanenin tam boşalmaması yer alır. Tanı, üroflowmetri, sistoskopi ve görüntüleme testlerini içerir.

Darlığın şiddetine bağlı olarak tedavi seçenekleri üretral dilatasyondan üretoplasti gibi daha ileri cerrahi müdahalelere kadar değişiklik gösterir. Erken tanı ve uygun tedavi, idrar fonksiyonunu ve yaşam kalitesini artırabilir.

Kadınlarda üretra darlığı nedir?

Kadın üretral darlığı, mesaneden idrarı vücuttan dışarı taşıyan üretranın anormal şekilde daralması sonucu idrar yapmada zorluk yaşanmasına neden olan bir durumdur. Bu daralma, enfeksiyonlar, travma, önceki ameliyatlar veya kronik inflamasyon sonucu oluşan skar dokusu nedeniyle meydana gelebilir. Erkek üretral darlıklarına kıyasla nadir olmakla birlikte, idrar retenyonu, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları (İYE) ve mesanenin tam boşalamaması gibi önemli rahatsızlık ve komplikasyonlara yol açabilir. Tedavi seçenekleri, darlığın şiddetine bağlı olarak minimal invaziv yöntemlerden cerrahi rekonstrüksiyona kadar çeşitlilik gösterir.

Kadınlarda üretra darlığının nedenleri nelerdir?

Kadın üretral darlıkları, üretranın daralmasına ve skar dokusu oluşumuna yol açan çeşitli faktörlere bağlı olarak gelişebilir. Ana nedenler şunlardır:

• Enfeksiyonlar: Tekrarlayan veya şiddetli idrar yolu enfeksiyonları (İYE), sonunda skar dokusu oluşumuna yol açan iltihaplanmaya neden olabilir.
• Travma: Doğum, kazalar veya diğer fiziksel travmalar sonucu pelvik bölgeye alınan yaralanmalar, üretrayı hasara uğratarak skar oluşumuna neden olabilir.
• Önceki Ameliyatlar: Kateterizasyonu içeren işlemler dahil olmak üzere pelvik veya üretral ameliyatlar, üretral astarın kazara yaralanmasına yol açabilir.
• İnflamatuar Durumlar: Liken skleroz gibi kronik inflamatuar hastalıklar, üretral dokuda fibrozis gelişimine neden olarak darlığın oluşmasına katkıda bulunabilir.

Bu faktörlerin her biri, tek başına veya birlikte, üretranın daralmasına neden olarak kadın üretral darlığına bağlı belirtilerin ortaya çıkmasına yol açabilir.

Kadın üretra darlığının belirtileri nelerdir?

Kadın üretral darlığının belirtileri şiddetine göre değişiklik gösterebilir, ancak tipik olarak şunları içerir:

•  Zayıf veya yavaş idrar akışı – İdrarın geçişinde zorluk veya azalmış akış.
   İdrar yaparken zorlanma – İdrara başlamak veya tamamlamak için itme veya zorlanma gereksinimi.
• Sık idrara çıkma – Normalden daha sık idrara çıkma ihtiyacı hissetme.
  Tam boşalmayan mesane – İdrar yaptıktan sonra mesanenin tamamen boşalmadığı hissi
•  İdrar retenyonu – Mesanenin tamamen boşaltılamaması, rahatsızlığa yol açar.
• Ağrılı idrara çıkma (dizüri) – İdrar yaparken yanma veya ağrı
• Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları (İYE) – Mesanede duran idrarın yarattığı ortamda sık enfeksiyonlar.
• İdrar sonrası sızma – İdrar bittikten sonra sızıntı veya damlama.
• Pelvik ağrı veya rahatsızlık – İdrar problemleri nedeniyle alt karın veya pelvik bölgede ağrı.

Tanı-teşhis

Kadın üretral darlığının tanısı, tıbbi öykü, fiziksel muayene ve üretranın daralmasını ve idrar fonksiyonuna etkisini değerlendirmek için yapılan özel testlerin kombinasyonunu içerir.

• Tıbbi Öykü: Belirtilerin incelenmesi (örneğin, zayıf idrar akışı, sık İYE, idrar yapmada zorluk).
  İdrar yoluna yönelik önceki ameliyatların, enfeksiyonların veya travmanın değerlendirilmesi.
• Fiziksel Muayene: Pelvik muayene ile hassasiyet veya anormalliklerin kontrolü.
• Üroflowmetri: İdrar akış hızını ölçer; yavaş veya kesintili akış, darlığı gösterebilir.
• İdrar Sonrası Artık Hacim (PVR) Testi: Ultrason veya kateterizasyon kullanılarak, idrar yaptıktan sonra mesanede kalan idrar miktarı kontrol edilir.
• Üretra Sistoskopisi: Küçük bir kamera (sistoskop) üretraya yerleştirilerek daralma, skar dokusu veya diğer anormallikler görüntülenir.
• Retrograd Ürerogram (RUG) veya İdrar Sırasında Sistosistouretrogram (VCUG): Kontrast boya kullanılarak yapılan X-ışını görüntülemesi ile üretra ve mesane vurgulanır.
• MR veya Pelvik Ultrason: Bazı durumlarda, çevre dokuları değerlendirmek ve diğer durumları ekarte etmek amacıyla görüntüleme yapılır.

Bayanlarda üretra darlığı tedavi edilmezse neler olur?

Tedavi edilmezse, kadın üretral darlığı aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir:

• İdrar Retansyonu: Mesanenin tamamen boşaltılamaması veya zor boşaltılması, rahatsızlık ve enfeksiyon riskinde artışa neden olur.
• Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE):  Mesanede duran idrar, bakterilerin üremesi için uygun ortam yaratarak sık enfeksiyonlara yol açar.
• Mesane Fonksiyon Bozukluğu: Kronik tıkanıklık, zamanla mesane kasını zayıflatarak kasılma yeteneğini azaltır.
• Böbrek Hasarı (Hidronefroz): Ciddi vakalarda, idrarın böbreklere geri kaçması sonucu şişme (hidronefroz) ve potansiyel böbrek hasarı gelişebilir.
• Mesane Taşları: Mesanenin tam boşaltılamaması taş oluşumuna yol açarak ağrı ve ek idrar tıkanıklığına neden olabilir.
• İnkontinans: İdrar yaparken zorlanma veya tedavi edilmemiş darlıklar, idrar sızıntısına veya taşkın inkontinansa katkıda bulunabilir.
• Kronik Pelvik Ağrı: Uzun süreli mesane fonksiyon bozukluğu, pelvik bölgede sürekli rahatsızlık veya ağrıya yol açar.

Kadın üretral darlığının tedavisi

Kadın üretral darlığının tedavisi, daralmanın şiddeti, altta yatan nedenler ve hastanın belirtilerine bağlı olarak değişir. Tedavi seçenekleri, minimal invaziv prosedürlerden cerrahi rekonstrüksiyona kadar çeşitlilik gösterir.

Konservatif Yönetim

• Kateterizasyon: Bazı durumlarda, idrar retansyonunu gidermek için geçici veya aralıklı kateter kullanılabilir.
• İlaçlar: Enfeksiyon veya inflamasyon varsa, antibiyotikler veya anti-inflamatuar ilaçlar reçete edilebilir.

Minimal invaziv prosedürler

• Üretral Dilatasyon: Daralmış üretrayı genişletmek için kademeli olarak daha büyük dilatatörler veya balon kateter kullanılır. Bu yöntem geçici rahatlama sağlasa da yüksek nüks oranına sahiptir.
• Direkt Görüş Altı İç Ürerotomi (DVIU): Küçük bir bıçak veya lazer kullanılan sistoskop ile darlığa küçük bir kesi yapılır. Bu yöntem, hafif darlıklarda etkili olup tekrarlayan prosedürler gerekebilir.

Cerrahi tedavi (kadın üretoplasti ameliyatı)

Kadın üretoplasti, dilatasyon veya iç ürerotomi gibi daha az invaziv tedavilere yanıt vermeyen üretral darlıkları düzeltmek için uygulanan rekonstrüktif bir cerrahi prosedürdür. Amacı, normal üretral çapı yeniden sağlamak ve idrar fonksiyonunu iyileştirmektir.

Bayanlarda üretroplasti hangi durumlarda yapılır?

• Konservatif tedaviye yanıt vermeyen tekrarlayan veya süregelen darlıklar.
• Retansyon, tekrarlayan enfeksiyonlar veya mesanenin tam boşalamaması gibi ciddi idrar belirtilerine yol açan şiddetli daralmalar.

Cerrahi- Üretoplasti ameliyatı çeşitleri nelerdir?

• Eksizyon ve Primer Anastomoz: Darlığın kısa olduğu durumlarda, daralmış segment çıkarılarak üretranın sağlıklı uçları yeniden birleştirilir.
• Flap veya Greft ile Augmentasyon/Üretoplasti: Daha uzun veya karmaşık darlıklarda, üretral kanalı yeniden yapılandırmak ve genişletmek amacıyla vajina duvarından (vajinal flap üretoplasti) veya buccal mukozadan doku kullanılarak sağlam ve esnek bir onarım sağlanır.

Bayanlarda üretroplasti ameliyatı nasıl yapılır?

• Diseksiyon: Etkilenen üretral segmenti ortaya çıkarmak için dikkatli bir diseksiyon yapılır.
• Rezeksiyon veya Kesme: Skar dokusu veya darlık bulunan bölge, üretral lümeni açmak amacıyla ya çıkarılır ya da kesi yapılır.
• Rekonstrüksiyon: Lokal doku veya greft kullanılarak defekt onarılır; böylece yeni üretral astarın düzgün ve normal idrar akışını sağlayacak kadar geniş olmasına dikkat edilir.

Ameliyat Sonrası Bakım:

• Kateterizasyon: Onarılan üretranın uygun drenajını sağlamak ve desteklemek için genellikle geçici bir idrar kateteri yerleştirilir.
• Takip: Darlığın tekrarlaması olup olmadığını kontrol etmek ve idrar fonksiyonunu değerlendirmek amacıyla düzenli takip yapılır.

Etkililik: Tecrübeli bir cerrah tarafından gerçekleştirildiğinde, üretoplasti idrar belirtilerinde ve yaşam kalitesinde önemli iyileşme sağlayan kalıcı bir çözüm sunabilir.

Ameliyat sonrası neler olabilir?

• Her cerrahi müdahalede olduğu gibi, enfeksiyon, kanama ve darlığın tekrarı gibi potansiyel riskler mevcuttur.
• Yeterli preoperatif planlama ve titiz cerrahi teknik bu riskleri minimize etmeye yardımcı olur.

Uzun vadeli yönetim ve takip:

• Tekrarı kontrol etmek için düzenli takip.
• Kasları güçlendirmek ve idrar fonksiyonunu iyileştirmek amacıyla pelvik taban terapisi.
• Hidratasyonu korumak ve enfeksiyonları önlemek gibi yaşam tarzı değişiklikleri.

Özet

Kadın üretral darlığı, enfeksiyonlar, travma veya önceki ameliyatlardan kaynaklanan skar dokusu nedeniyle üretranın daralmasıdır. Bu durum, zayıf idrar akışı, mesanenin tam boşalamaması ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları gibi belirtilere yol açabilir. Tanı genellikle fizik muayene, görüntüleme çalışmaları, üroflowmetri ve sistoskopiyi içerir. Tedavi seçenekleri, kateterizasyon ve üretral dilatasyon gibi konservatif yaklaşımlardan, daha karmaşık veya tekrarlayan vakalarda üretoplasti gibi cerrahi prosedürlere kadar değişiklik gösterir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK
Ürolog
İstanbul- TÜRKİYE