Kadın Ürolojisi, kadınlarda idrar yolu hastalıklarının tanı ve tedavisine odaklanan tıp dalının özel bir alanıdır. Bu alan, idrar kaçırma, aşırı aktif mesane, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, pelvik organ sarkması ve mesane, üretra ve pelvik tabanı etkileyen diğer bozukluklar gibi çok çeşitli sorunları kapsar.

Bu durumlar, kadınların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir; ancak tıbbi, cerrahi veya yaşam tarzı değişiklikleriyle genellikle tedavi edilebilir. Kadın ürolojisi; üroloji, jinekoloji ve pelvik taban terapisi unsurlarını birleştirerek, kadınların benzersiz anatomik ve fizyolojik ihtiyaçlarına uygun kapsamlı bir bakım sağlar.

Kadın ürolojisi nedir?

Kadın ürolojisi, ürolojinin alt dalı olup, kadınlara özgü ya da kadınlarda daha sık görülen idrar yolu bozukluklarının tanı ve tedavisi ile ilgilenir. Mesane, üretra ve pelvik tabanı etkileyen durumları kapsar ve genellikle üreme sistemi ile idrar sistemi arasındaki yakın ilişki nedeniyle jinekoloji ile örtüşür. Kadın ürolojisinin temel amacı, mesane fonksiyonunu iyileştirmek, ağrı veya rahatsızlığı gidermek ve hem işlevsel hem de anatomik sorunları ele alarak yaşam kalitesini artırmaktır.

Kadın ürolojisine ilişkin hastalıklar

İşte kadın ürolojisi ile ilgili yaygın hastalıklar ve kısa açıklamaları:

1. İdrar Kaçırma
   • Stres İnkontinansı: Öksürme, hapşırma veya egzersiz gibi fiziksel aktiviteler sırasında idrar kaçırma.
   • Sıkışma İnkontinansı (Aşırı Aktif Mesane): Aniden gelen yoğun idrara çıkma isteğiyle birlikte istemsiz idrar kaçırma.
   • Mikst İnkontinans: Hem stres hem sıkışma tipinin birlikte görülmesi.
2. İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE)
   • Mesane (sistit), üretra (üretrit) veya böbreklerde (piyelonefrit) oluşan enfeksiyonlar. Kadınlarda üretra daha kısa olduğu için daha yaygındır.
3. Pelvik Organ Sarkması
   • Mesane, rahim veya rektum gibi pelvik organların normal konumundan aşağıya sarkarak vajinal duvarlara baskı yapması. Genellikle pelvik taban kaslarının zayıflaması sonucu oluşur.
4. İnterstisyel Sistit (Mesane Ağrısı Sendromu)
   • Kronik mesane basıncı, ağrısı ve zaman zaman pelvik ağrıya neden olan durum. Sıklıkla tekrarlayan İYE ile karıştırılır.
5. Üretral Divertikül
   • Üretra boyunca oluşan kesecik ya da çıkıntı. Ağrı, enfeksiyon ve idrar damlamasına yol açabilir.
6. Fistüller
   • İdrar yolu ile diğer organlar (örneğin vajina) arasında oluşan anormal bağlantılar. Genellikle cerrahi, doğum travması veya radyasyon nedeniyle oluşur.
7. Nörojen Mesane
   • Multiple skleroz veya omurilik yaralanmaları gibi nörolojik hastalıkların neden olduğu mesane fonksiyon bozukluğu.
8. Mesane Taşları ve Tümörleri
   • Kadınlarda erkeklere göre daha az görülse de mesanede oluşan taş veya tümörler idrarla ilgili belirtilere yol açar ve tıbbi değerlendirme gerektirir.

Bu hastalıkların tedavisinde sıklıkla ürolog, jinekolog ve pelvik taban terapistlerinden oluşan çok disiplinli bir ekip çalışması gereklidir.

Kadın ürolojik hastalıklarında tanı yöntemleri

Kadın ürolojik hastalıklarında yaygın olarak kullanılan tanı testleri:

• Tıbbi Geçmiş ve Semptomların Değerlendirilmesi: Semptomların ayrıntılı hikayesi, yaşam tarzı faktörleri ve önceki sağlık durumları tanı için çok önemlidir.
• Fiziksel Muayene: Pelvik organ sarkması, hassasiyet veya anormal bulgular için pelvik muayeneleri içerir.
• İdrar Tahlili: Enfeksiyon, kan veya anormal hücreleri tespit etmek için laboratuvar ortamında yapılan idrar testi.
• Ultrason: Mesane, böbrekler ve pelvik organları değerlendirmek için kullanılan invaziv olmayan görüntüleme yöntemi.
• Sistoskopi: Mesaneye kamera ile girilerek tümör veya taş gibi anormalliklerin görüntülenmesini sağlayan işlem.
• Ürodinamik Testler: Mesane ve üretranın nasıl çalıştığını ölçer, genellikle idrar kaçırma ve nörojen mesane tanısında kullanılır.
• Pelvik MR veya BT Taraması: Pelvik organların sarkma, tümör veya diğer yapısal bozuklukları belirlemek için ayrıntılı görüntülerini sağlar.
• İdrar Sonrası Mesane Kalıntı Ölçümü: İşemeden sonra mesanede ne kadar idrar kaldığını ölçer, genellikle idrar retansiyonu durumlarında kullanılır.

Kadın ürolojik hastalıklarında belirtiler

Kadın ürolojik hastalıklarında yaygın görülen belirtiler:

• İdrar Kaçırma: Fiziksel aktiviteler sırasında idrar sızması (stres tipi), ani ve güçlü idrara çıkma isteği (urge tipi), sık veya karma tip idrar kaçırma.
• Sık İdrara Çıkma: Özellikle gece artan idrara çıkma isteği (noktüri).
• Ağrılı İdrar Yapma: İdrar yaparken yanma veya rahatsızlık hissi (dizüri).
• Pelvik Ağrı: Alt karın ya da pelvik bölgede ağrı, genellikle mesane veya üreme organlarıyla ilişkilidir.
• Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE): Ağrı, yanma ve bulanık idrar gibi belirtilerle sık enfeksiyon görülmesi.
• İdrar Retansiyonu: Mesaneyi tam olarak boşaltmada zorluk yaşanması.
• İdrarda Kan (Hematüri): İdrarda gözle görülebilen ya da testlerle tespit edilen kan varlığı.
• Pelvik Organ Sarkması: Vajinada basınç veya şişlik hissi, sıklıkla idrar kaçırma veya işeme güçlüğüyle birlikte görülür.
• Mesane Ağrısı: Sürekli mesane rahatsızlığı, genellikle tekrarlayan İYE ile karıştırılır (interstisyel sistit).

Bu belirtiler, kadının yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir ve doğru tanı ve tedavi için tıbbi değerlendirme gerektirir.

Kadın ürolojisi ile ilgili hastalıkların tedavisi

Tedavi, hastalığın türüne, şiddetine, hastanın genel sağlık durumuna ve tercihlerine göre değişiklik gösterir. Yaşam tarzı değişikliklerinden cerrahiye kadar farklı yöntemler uygulanabilir:

1. İdrar Kaçırma
   • Konservatif Tedavi:
     • Pelvik taban kas egzersizleri (Kegel)
     • Mesane eğitimi
     • Sıvı ve diyet düzenlemeleri
     • Koruyucu ped veya giysi kullanımı
   • İlaçlar:
     • Antikolinerjikler veya beta-3 agonistleri
   • Cerrahi Müdahaleler:
     • Üretral dolgu maddeleri
     • Orta üretra sling ameliyatı
     • Mesaneye botoks enjeksiyonu
     • Sakral sinir modülasyonu (sinir uyarımı)
2. İdrar Yolu Enfeksiyonları
   • Akut İYE:
     • Kültüre dayalı antibiyotik tedavisi
   • Tekrarlayan İYE:
     • Düşük doz veya ilişki sonrası antibiyotikler
     • Menopoz sonrası kadınlarda vajinal östrojen
     • Hidrasyon ve hijyen önlemleri
3. Pelvik Organ Sarkması
   • Cerrahi Dışı:
     • Vajinal peser kullanımı
     • Pelvik taban fizik tedavisi
   • Cerrahi:
     • Vajinal veya abdominal rekonstrüktif cerrahi
     • Gerekirse histerektomi
4. İnterstisyel Sistit
   • Diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri
   • İlaçlar:
     • Pentosan polisülfat (Elmiron)
     • Antihistaminikler, antidepresanlar
   • Mesane içi ilaç uygulamaları
   • Fizik Tedavi
   • Gelişmiş Tedavi Yöntemleri:
     • Sinir uyarımı
     • Cerrahi (ağır ve dirençli vakalarda)
5. Üretral Divertikül
   • Cerrahi olarak çıkarılması (divertikülektomi)
6. Fistüller (örneğin vezikovajinal fistül)
   • Cerrahi onarım
   • Küçük ve yeni oluşmuş fistüllerde geçici kateter takılması
7. Nörojen Mesane
   • Aralıklı kendi kendine kateterizasyon
   • Antikolinerjik veya kas gevşetici ilaçlar
   • Botox, nöromodülasyon, kompleks vakalarda idrar yolu saptırma ameliyatı
8. Mesane Taşları ve Tümörleri
   • Taşlar:
     • Sistoüretroskopi veya cerrahi ile çıkarma
     • Altta yatan nedenin tedavisi
   • Tümörler:
     • TURBT ile cerrahi çıkarım
     • Tümör türüne ve evresine göre ek tedavi

Erken tanı ve multidisipliner yaklaşım, kadın ürolojisi hastalıklarında yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.

Kadın ürolojisinde yenilikçi tedaviler

Günümüzde daha etkili ve az invaziv yeni yöntemlerle kadın ürolojisinde önemli gelişmeler yaşanmıştır:

1. Botoks Enjeksiyonları
   • Aşırı aktif mesane tedavisinde mesane duvarına botulinum toksin A enjeksiyonu
   • İlaçlara yanıt vermeyen hastalarda etkili
2. Sakral Sinir Modülasyonu (SNM)
   • Sakral sinire yerleştirilen cihazla elektriksel impuls gönderimi
   • Yeni modeller (Axonics, InterStim Micro) şarj edilebilir ve MR uyumludur
3. Tibial Sinir Stimülasyonu (PTNS)
   • Ayak bileği yakınından sinir uyarımı
   • Haftalık klinik uygulama ile mesane kontrolü sağlanabilir
4. Lazer Tedavisi
   • CO₂ veya Er:YAG lazer ile kollajen üretiminin teşviki
   • Hafif stres inkontinansı ve vajinal atrofi için uygulanmakta
5. PRP ve Kök Hücre Terapisi
   • Pelvik dokuya uygulanan PRP veya otolog kök hücre enjeksiyonları
   • Deneysel, ancak bazı hastalıklarda umut verici sonuçlar vermekte
6. 3D Pelvik Taban Görüntüleme
   • MR veya 3D ultrason ile yüksek çözünürlüklü teşhis ve cerrahi planlama
7. Robotik Destekli Cerrahi
   • Daha hassas ve az invaziv cerrahi işlemler
   • Daha kısa iyileşme süresi ve düşük komplikasyon riski
8. Vajinal Mikrobiyom Araştırmaları
   • Tekrarlayan İYE ve mesane ağrısı sendromları için mikrobiyom temelli tedaviler (örneğin probiyotikler)

Bu yenilikçi yöntemler, kadın ürolojisinde kişiye özel, az invaziv ve etkili tedavilere geçişi temsil etmektedir.

Özet

Kadın ürolojisi, kadınlarda idrar yolu hastalıklarının tanı ve tedavisiyle ilgilenen tıp dalıdır. Yaygın hastalıklar arasında idrar kaçırma, aşırı aktif mesane, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, pelvik organ sarkması ve mesane ağrısı sendromu bulunur. Bu sorunlar genellikle yaşlanma, doğum veya hormonal değişikliklerden kaynaklanır. Tedavi, hastalığın türüne ve şiddetine göre yaşam tarzı değişikliklerinden ilaçlara, fizik tedaviden cerrahiye kadar çeşitlilik gösterebilir. Erken tanı ve çok disiplinli yaklaşım, kadınların yaşam kalitesini artırmada büyük rol oynar.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK
Ürolog
İstanbul – TÜRKİYE