Erektil disfonksiyon (ED), diyalize giren kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda yaygın bir sorundur. Kronik böbrek yetmezliği ve diyaliz bağlamında ED, hormonal dengesizlikler, vasküler komplikasyonlar, psikolojik stres etkenleri ve ilaç yan etkileri gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir.

Bu faktörlerin karmaşık etkileşimi, etkilenen bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir, ilişkilerde gerginliğe ve özgüvenin azalmasına yol açabilir. Bu hasta popülasyonunda ED’yi ele almak, tıbbi yönetimi, yaşam tarzı değişikliklerini, psikolojik desteği ve bazı durumlarda penis protezleri veya damar cerrahisi gibi müdahaleleri içeren çok yönlü bir yaklaşım gerektirir. Kronik böbrek yetmezliği olan ve diyalize giren hastalarda ED’nin tanınması ve ele alınması, bu hastaların genel refahını ve yaşam kalitesini optimize etmek için esastır.

Bu hasta grubunda ED yaygın mıdır?

Evet, kronik böbrek yetmezliği olan ve diyalize giren hastalar arasında ED nispeten yaygındır. Araştırmalar bu popülasyonda ED prevalansının genel popülasyona göre daha yüksek olduğunu göstermiştir. Kesin prevalans, yaş, böbrek yetmezliğinin süresi, diyabet ve hipertansiyon gibi eşlik eden hastalıkların varlığı ve spesifik diyaliz tedavisi rejimi gibi faktörlere bağlı olarak değişir.

Tahminler, böbrek fonksiyon bozukluğunun ciddiyeti, komorbiditelerin varlığı ve hastanın yaşı gibi kronik böbrek hastalığı (KBH) olan erkeklerde ED prevalansını göstermektedir. Özellikle diyalize girenler arasında ED prevalansı daha yüksek olma eğilimindedir; bazı çalışmalar oranların %80’i aştığını bildirmektedir.

ED’nin yaşam kalitesi ve psikolojik sağlık üzerindeki etkisi göz önüne alındığında, ürologların bu konunun farkında olması ve kronik böbrek yetmezliği olan ve diyalize giren hastalarda bu konuyu proaktif olarak ele alması önemlidir.

KBY ve diyaliz hastalarında ereksiyon sorunları neden sık görülür?

Kronik böbrek yetmezliği olan ve diyalize giren hastalarda ED, fizyolojik, psikolojik ve ilaçla ilişkili faktörlerin birleşiminden kaynaklanabilir:

• Hormonal Dengesizlikler: Kronik böbrek yetmezliği hormonal dengeyi, özellikle de cinsel işlevlerde önemli bir rol oynayan testosteron düzeylerini bozabilir. Azalan testosteron seviyeleri ED’ye katkıda bulunabilir.
• Vasküler Komplikasyonlar: Böbrek yetmezliği, penise giden kan akışını etkileyebilen, ereksiyona ulaşma ve sürdürme yeteneğini bozabilen vasküler değişikliklerle ilişkilidir. Böbrek yetmezliği hastalarında sıklıkla eşlik eden bir hastalık olan diyabet, vasküler komplikasyonları daha da şiddetlendirir ve ED riskini artırır.
• Nörolojik Faktörler: Böbrek hastalığının kendisinden veya diyabet gibi altta yatan rahatsızlıklardan kaynaklanan sinir hasarı, beyin ile penis arasındaki sinyallerin iletimini engelleyerek ED’ye yol açabilir.
• İlaç Yan Etkileri: Antihipertansifler, diüretikler ve antidepresanlar gibi böbrek yetmezliğinin komplikasyonlarını yönetmek için yaygın olarak reçete edilen ilaçlar, cinsel işlev üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilir ve ED’ye katkıda bulunabilir.
• Psikolojik Stres Etkenler: Sık tıbbi randevular, yaşam tarzı kısıtlamaları ve ölümle ilgili endişeler dahil olmak üzere kronik hastalığın zorluklarıyla uğraşmak anksiyete, depresyon ve diğer psikolojik sorunlara yol açabilir ve bu da ED’yi şiddetlendirebilir.
• Yaşam Tarzı Faktörleri: Sigara içme, aşırı alkol tüketimi, kötü beslenme ve hareketsiz davranış gibi sağlıksız yaşam tarzı alışkanlıkları, kronik böbrek yetmezliği ve diyaliz hastalarında yaygındır. Bu faktörler kardiyovasküler sağlığı ve genel refahı etkileyerek ED’ye katkıda bulunabilir.

Teşhis-Tanı

Kronik böbrek yetmezliği olan ve diyalize giren hastalarda ED tanısı, hem fiziksel hem de psikolojik faktörleri dikkate alan kapsamlı bir değerlendirmeyi içerir. Teşhis sürecinin temel bileşenleri şunlardır:

• Tıbbi Geçmiş: Sağlık hizmeti sağlayıcısı, kronik böbrek yetmezliği, diyabet, hipertansiyon veya kardiyovasküler hastalık gibi altta yatan durumlar da dahil olmak üzere ayrıntılı bir tıbbi öykü alacaktır. Böbrek yetmezliğini yönetmek için kullanılan bazı ilaçlar ED’ye katkıda bulunabileceğinden, halihazırda kullanılmakta olan ilaçlar hakkında da bilgi alacaklar.
• Fizik Muayene: ED’ye katkıda bulunabilecek hormonal dengesizliklerin, nörolojik anormalliklerin veya vasküler sorunların belirtilerini değerlendirmek için fizik muayene yapılabilir. Genital bölgenin muayenesi aynı zamanda ED’nin potansiyel nedenleri hakkında da ipuçları sağlayabilir.
• Laboratuvar Testleri: Testosteron, prolaktin ve tiroid fonksiyonu da dahil olmak üzere hormon düzeylerini değerlendirmek için kan testleri istenebilir. Ek olarak, ED’ye katkıda bulunan altta yatan koşulları belirlemek için böbrek fonksiyonunu ve metabolik parametreleri değerlendirmeye yönelik testler yapılabilir.
• Psikolojik Değerlendirme: Psikolojik faktörler cinsel işlevi önemli ölçüde etkileyebileceğinden, ED’ye katkıda bulunabilecek depresyon, anksiyete, stres veya ilişki sorunlarını değerlendirmek için psikolojik bir değerlendirme yapılabilir.
• Özel Testler: Bazı durumlarda, ereksiyon fonksiyonunu daha ileri düzeyde değerlendirmek ve ED’nin spesifik nedenlerini belirlemek için özel testler önerilebilir. Bu testler, penise kan akışını değerlendirmek için penil Doppler ultrasonu, gece ereksiyonlarını değerlendirmek için gece penil şişkinlik testini veya sinir fonksiyonunu değerlendirmek için sinir iletim çalışmalarını içerebilir.
• Kardiyovasküler Risk Taraması: Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda kardiyovasküler hastalığın yüksek prevalansı göz önüne alındığında, hipertansiyon, dislipidemi ve obezite gibi kardiyovasküler risk faktörlerinin taranması ED değerlendirmesinin bir parçası olabilir.

Tedavi

Kronik böbrek yetmezliği olan ve diyalize giren hastalarda erektil disfonksiyonun tedavisi tipik olarak altta yatan tıbbi durumları, ilaç yönetimini, yaşam tarzı değişikliklerini ve psikolojik desteği ele alan çok yönlü bir yaklaşımı içerir. İşte tedavinin ana bileşenleri:

Tıbbi Yönetim:

• Hormon Tedavisi: Testosteron düzeylerinin düşük olduğu belgelenen hastalarda testosteron replasman tedavisi düşünülebilir.
• İlaç Ayarlaması: Böbrek yetmezliğini yönetmek için kullanılan ilaçlar ED’ye katkıda bulunuyorsa, daha az cinsel yan etkisi olan alternatif ilaçlar reçete edilebilir.
• Altta Gelen Durumların Tedavisi: Diyabet, hipertansiyon ve kardiyovasküler hastalık gibi eşlik eden hastalıkların yönetilmesi önemlidir çünkü bu koşullar ED’ye katkıda bulunabilir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri:

• Sağlıklı Beslenme: Meyveler, sebzeler, tam tahıllar ve yağsız proteinler açısından zengin dengeli bir beslenmenin teşvik edilmesi genel sağlığı iyileştirebilir ve potansiyel olarak ED semptomlarını hafifletebilir.
• Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite kardiyovasküler sağlığı ve dolaşımı iyileştirebilir, bu da ED semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Sigarayı Bırakma: Hastalara sigarayı bırakmalarını tavsiye etmek damar sağlığını iyileştirebilir ve ED riskini azaltabilir.
• Alkol ve Madde Kullanımının Sınırlandırılması: Alkol tüketimini azaltmak ve eğlence amaçlı uyuşturuculardan kaçınmak ereksiyon fonksiyonunu iyileştirebilir.

Psikolojik Destek:

• Danışmanlık: ED’ye katkıda bulunabilecek kaygı, depresyon, stres veya ilişki sorunlarını ele almak için psikolojik destek ve danışmanlık sağlamak.
• Seks Terapisi: Hastaları cinsel sağlık konusunda uzmanlaşmış seks terapistlerine veya danışmanlara yönlendirmek, cinsel işlevin önündeki psikolojik engellerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olabilir.

ED için İlaçlar:

• Fosfodiesteraz-5 (PDE5) İnhibitörleri: Sildenafil (Viagra), tadalafil (Cialis) ve vardenafil (Levitra) gibi ilaçlar, penise kan akışını artırarak ED’yi tedavi etmek için yaygın olarak kullanılır. Bu ilaçlar genellikle böbrek yetmezliği olan hastalarda güvenlidir ancak doz ayarlamaları veya dikkatli izleme gerektirebilir.
• Diğer İlaçlar: Bazı durumlarda alprostadil enjeksiyonları veya intraüretral fitiller gibi alternatif ilaçlar düşünülebilir.

Vakum Cihazları ve Penis İmplantları:

• Vakum Cihazları: Vakumlu ereksiyon cihazları penisin içine kan çekerek ereksiyon oluşturmak için kullanılabilir. İlaçlara yanıt vermeyen veya ilaçları tolere edemeyen hastalar için bu cihazlar bir seçenek olabilir.
• Penis İmplantları: Diğer tedavilere yanıt vermeyen şiddetli ED hastalarında cerrahi olarak penis protezlerinin yerleştirilmesi düşünülebilir.

Özet

Erektil disfonksiyon diyalize giren kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda sık görülen bir sorundur. Hormonal dengesizlikler, vasküler komplikasyonlar, ilaçların yan etkileri, psikolojik stres etkenleri ve yaşam tarzı faktörleri gibi faktörlerin karmaşık etkileşiminden kaynaklanır. Teşhis, tıbbi öykünün, fizik muayenenin, laboratuvar testlerinin ve psikolojik değerlendirmenin kapsamlı bir değerlendirmesini içerir. Tedavi tipik olarak tıbbi yönetimi, yaşam tarzı değişikliklerini, psikolojik desteği içerir ve ilaçları, vakum cihazlarını veya penis implantlarını içerebilir. Bu hasta popülasyonunda ED’yi ele almak ve yaşam kalitelerini iyileştirmek için multidisipliner bir yaklaşım çok önemlidir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Ürolog

İstanbul- TÜRKİYE