İdrar kesesi (mesane), böbrekler tarafından süzülen idrarı, vücuttan atılmaya hazır olana kadar depolayan pelvis bölgesinde bulunan içi boş, kaslı bir organdır. Üriner sistemde sıvı ve elektrolit dengesini koruyarak ve atıkların kontrollü bir şekilde vücuttan atılmasını sağlayarak önemli bir rol oynar.

Mesane nedir, ne demektir?

İdrar kesesi, alt karın bölgesinde yer alan esnek, balon benzeri bir organdır. Böbrekler tarafından üretilen idrarın geçici olarak depolandığı bir alan olarak görev yapar. Mesanenin salgılayıcı bir fonksiyonu yoktur. Mesane idrarla doldukça duvarları genişler ve belli bir hacme ulaştığında beyne sinyaller gönderilir, bu da idrar yapma isteği oluşturur. Daha sonra mesane kasılarak idrarın üretra yoluyla vücuttan atılmasını sağlar ve bu süreç atıkların vücuttan atılmasına yardımcı olur.

İdrar kesesinin konumu

Hem erkeklerde hem de kadınlarda mesane pelvis bölgesinde yer alır, ancak anatomik farklılıklardan dolayı konumu biraz farklıdır:

• Erkekler: Mesane, rektumun önünde ve prostat bezinin hemen altında bulunur. Pelviste daha yüksek konumdadır ve leğen kemiklerine yakındır.
• Kadınlar: Mesane, uterus ve vajinanın önünde yer alır. Pelviste daha yüksek bir konumda olup, kasık kemiğinin arkasında ve pelvik taban kaslarına yakın bir yerde bulunur.

Her iki cinsiyette de mesane, idrarın vücuttan atılmadan önce depolanmasından sorumludur.

Mesanenin işlevi ve anatomisi

Mesanenin her iki cinsiyetteki ana işlevleri şunlardır:

• Depolama: Mesanenin birincil işlevi, böbrekler tarafından üretilen idrarı depolamaktır. Yetişkinlerde tipik olarak 300 ila 500 mililitre idrar depolayabilir.
• 
  Tutma: Mesane, belli bir hacme ulaşana kadar idrarı tutar ve bu noktada beyne sinyal göndererek idrar yapma hissi oluşturur.
• 
  Boşaltma: İdrar yapma zamanı geldiğinde, mesane kasılarak idrarı üretra yoluyla dışarıya iter. Bu süreç, hem istemsiz (otonom) hem de istemli (somatik) kas kasılmalarıyla kontrol edilir.

Mesanenin anatomisi

Mesanenin anatomik yapısını kısaca şu şekilde özetleyebiliriz:

Mesane duvar yapısı:

• Mukoza: En iç tabaka olup, idrarla doldukça mesanenin genişlemesine olanak tanıyan geçiş epiteliyle kaplıdır.
• Submukoza: Mukozayı destekleyen ve kan damarları ile sinirler içeren bir bağ dokusu tabakasıdır.
• Muskularis: Düz kaslardan oluşan orta tabakadır ve detrusor kas olarak bilinir. Bu kas, idrarı dışarı atmak için kasılır.
• Adventisya: Mesaneye yapısal destek sağlayan ve mesaneyi yerine sabitlemeye yardımcı olan dış tabakadır.

Mesanenin şekli ve kapasitesi:

• Boş Mesane: Mesane küçük, küresel şekillidir ve pelviste alçakta yer alır.
• Dolu Mesane: İdrarla doldukça karın boşluğuna doğru genişler ve daha uzun veya oval bir şekil alabilir. Yetişkinlerde kapasitesi yaklaşık 400-450 ml’dir.

Sfinkterler:

• İç Üretral Sfinkter: Mesanenin tabanında yer alır, düz kaslardan oluşur ve idrarın istemsiz kaçışını önlemeye yardımcı olur.
• Dış Üretral Sfinkter: Üretranın daha aşağısında yer alır, iskelet kaslarından oluşur ve idrarın serbest bırakılmasının istemli kontrolüne olanak tanır.

Üreterler ve Üretra:

• Üreterler: Böbreklerden mesaneye idrar taşıyan tüplerdir.
• Üretra: İdrarın mesaneden dışarı atıldığı kanaldır. Erkeklerde ve kadınlarda uzunluğu ve yapısı farklılık gösterir.

İdrar kesesi hastalıkları ve sorunları

Erkeklerde ve kadınlarda yaygın mesane hastalıkları şunlardır:

• İdrar Yolu Enfeksiyonu (İYE)
• Mesane Enfeksiyonları (Sistit)
•  Mesane Kanseri
• Aşırı Aktif Mesane
•  İnterstisyel Sistit
• Mesane Taşları
• İdrar Kaçırma
• Mesane Sarkması
• Nörojen Mesane
• Mesane Çıkış Tıkanıklığı
• Mesane Divertikülü
• Kasılmış Mesane
• Hemorajik Sistit
• Ekstrofi Vezika

İdrar kesesi hastalıklarının yaygın belirtileri

Mesane hastalıklarında görülen belirtiler şunlardır:

• Sık İdrar Yapma
• Ani İdrar Yapma İsteği
• Ağrılı İdrar Yapma (Dizüri)
• Hematüri (İdrarda Kan)
• İdrar Kaçırma
• Alt Karın Ağrısı
• İdrar Kaçırma
• İdrar Yapmada Zorluk
• Bulanık veya Kötü Kokulu İdrar
• Geceleri İdrara Çıkma (Noktüri)

İdrar kesesi hastalıklarının tanısında kullanılan testler

Mesane hastalıklarının teşhisinde yaygın olarak kullanılan testler şunlardır:

• İdrar Tahlili
• İdrar Kültürü
• Sistoskopi
• Ultrason
• Karın/Pelvis BT Taraması
• Pelvis MRI
• Ürodinami Testleri
• Sistogram
• İntravenöz Pyelogram (IVP)
• Mesane Biyopsisi
• Uroflowmetri

Özet

Mesane, böbrekler tarafından üretilen idrarı depolayan pelvis bölgesinde bulunan içi boş, kaslı bir organdır. İdrarla doldukça genişler ve idrar yapma sırasında içerdeki idrar üretra yoluyla dışarı atılır. Bu süreç, vücudun sıvı dengesini düzenlemeye ve atıkları uzaklaştırmaya yardımcı olur.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK
Ürolog
İstanbul- TÜRKİYE