“Tekrarlayan priapizm” (TP), cinsel uyarılma olmadan tekrar tekrar meydana gelen kalıcı ve sıklıkla ağrılı ereksiyonlarla karakterize edilen tıbbi bir durumu ifade eder. Priapizm, birkaç saat sürebilen ve acil tıbbi müdahale gerektiren nadir fakat potansiyel olarak ciddi bir durumdur. Bu uzun süreli ve istemsiz ereksiyon, cinsel uyarılma veya arzuyla ilişkili değildir ve her yaştan erkeği etkileyebilir.

Tekrarlayan priapizm, kan bozuklukları, ilaçlar, travma veya nörolojik durumlar dahil olmak üzere çeşitli altta yatan nedenlerle ilişkili olabilir. İlerde olabilecek komplikasyonları önlemek için zamanında müdahale çok önemlidir. Bu makalemde tekrarlayan priapizm hakkında genel ve güncel bilgiler vereceğim.

Priapizm nedir ve kaç türü vardır?

Priapizm, cinsel uyarılma olmadan ortaya çıkan kalıcı ve sıklıkla ağrılı ereksiyonlarla karakterize tıbbi bir durumdur. Nadir görülen bir durumdur ancak acil müdahale gerektiren tıbbi bir acil durum olabilir.

Üç ana priapizm türü vardır:

İskemik (Düşük akışlı) Priapizm:

• Bu daha yaygın olan türdür ve priapizm vakalarının çoğunluğunu oluşturur.
• İskemik priapizm, kanın penisin erektil dokularında sıkışıp düzgün şekilde dışarı akamaması durumunda ortaya çıkar.
• Bu, dokulara giden oksijen miktarının azalmasına neden olur ve potansiyel olarak hasara neden olur ve acil tıbbi müdahale gerektirir.
• İskemik priapizm genellikle orak hücre hastalığı, lösemi veya diğer kan bozuklukları gibi altta yatan tıbbi durumlarla ilişkilidir.

İskemik Olmayan (Yüksek Akışlı) Priapizm:

• İskemik olmayan priapizm, iskemik priapizme göre daha az yaygındır ve genellikle daha az şiddetlidir.
• Penise arteriyel kan akışı arttığında, ancak venöz çıkışın normal kalması durumunda ortaya çıkar.
• İskemik olmayan priapizme sıklıkla pelvik yaralanma veya perine travması gibi genital bölgedeki travma neden olur.
• Genellikle iskemik priapizmden daha az acil olsa da, altta yatan nedeni belirlemek için tıbbi değerlendirme hala gereklidir.

Tekrarlayan priapizmi:

• Zamanla ortaya çıkan tekrarlayan veya aralıklı uzamış ereksiyon (priapizm) olaylarını tanımlamak için kullanılan bir terimdir.
• TP, arada normal erektil fonksiyon dönemlerinin olduğu gelip giden dönemleri ifade eder.
• TP, kan hücrelerinin şekilsizleşip kan damarlarını tıkayarak dolaşımın bozulmasına neden olabileceği orak hücre hastalığı gibi durumlarda daha sık görülür.

Tekrarlayan Priapizm nedir?

“Tekrarlayan priapizm”, bir kişinin tekrarlanan priapizm atakları yaşadığı bir durumu ifade eder. Buna aralıklı veya kekemelik priapizm de denir. Genellikle kendi kendini sınırlar ve her bölüm 3 ila 4 saatten az sürer. Priapizmin kendisi, cinsel uyarılma olmadan meydana gelen uzun süreli ve sıklıkla ağrılı ereksiyonlarla karakterize edilen tıbbi bir acil durumdur. “Tekrarlayan” terimi, bu priapizm ataklarının zaman içinde birden fazla kez meydana geldiğini gösterir.

TP yaşayan kişiler, nedeni belirlemek için derhal tıbbi yardım almalı ve komplikasyonları önlemek ve genel sağlık ve refahlarını sağlamak için uygun bakımı almalıdır.

Tekrarlayan Priapizmin Nedenleri

Tekrarlayan priapizmin altında yatan çeşitli nedenler olabilir ve tekrarlanan ataklara katkıda bulunan spesifik faktörün belirlenmesi etkili bir tedavi için esastır. Tekrarlayan priapizmin bazı yaygın nedenleri şunlardır:

Orak Hücre Hastalığı: Orak hücre hastalığı olan bireylerde TP gelişme riski yüksektir. Orak hücre hastalığında kırmızı kan hücrelerinin anormal şekli, kan akışının tıkanmasına ve uzun süreli ereksiyona yol açabilir.

Lösemi: Lösemi gibi belirli kan kanseri türleri tekrarlayan priapizmle ilişkilendirilebilir. Kan hücrelerinin anormal çoğalması penisteki normal kan akışını etkileyebilir.

Kan Bozuklukları: Talasemi veya polisitemi gibi diğer kan bozuklukları, kanın viskozitesini ve akışını etkileyerek tekrarlayan priapizme katkıda bulunabilir.

İlaçlar: Bazı antidepresanlar, antikoagülanlar veya erektil disfonksiyonu tedavi etmek için kullanılan ilaçlar gibi bazı ilaçlar, potansiyel bir yan etki olarak priapizm listesine sahip olabilir.

Yasadışı Uyuşturucu Kullanımı: Kokain veya esrar gibi bazı eğlence amaçlı uyuşturucuların kullanımı priapizmle ilişkilendirilmiştir.

Travma: Önceki genital veya perineal travma, tekrarlayan priapizme katkıda bulunan skar dokusunun veya vasküler anormalliklerin gelişmesine yol açabilir.

Nörolojik Durumlar: Omurilik yaralanmaları gibi sinir sistemini etkileyen durumlar, penisteki kan akışını düzenleyen normal mekanizmaları bozabilir.

İdiyopatik Vakalar: Bazı durumlarda tekrarlayan priapizmin nedeni her zaman belli olmayabilir ve durum idiyopatik olarak sınıflandırılır.

Tekrarlayan priapizm için alınması gereken önlemler

Tekrarlayan priapizmin önlenmesi, bu duruma katkıda bulunan altta yatan nedenleri veya risk faktörlerini tanımlamayı ve ele almayı içerir. Göz önünde bulundurulabilecek bazı genel stratejiler ve önleyici tedbirler şunlardır:

Altta Gelen Koşulları Belirleyip ve Tedavi Etmek:

Priapizme katkıda bulunabilecek altta yatan tıbbi durumları veya risk faktörlerini belirlemek için kapsamlı bir tıbbi değerlendirme yapılır.

Orak hücre hastalığı, kan bozuklukları veya priapizm riskini artırabilecek diğer sistemik hastalıklar gibi durumları tedavi edilir.

İlaçların Ayarlanması:

Yan etki olarak priapizmle ilişkili olabilecek ilaçları gözden geçirin ve mümkünse ayarlanması gerrkir. Bu, bazı antidepresanları, antikoagülanları veya erektil disfonksiyona yönelik ilaçları içerebilir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri:

Kokain ve esrar gibi maddeler priapizmle ilişkilendirildiğinden eğlence amaçlı uyuşturucu kullanımından kaçınılmalıdır.

Dehidrasyon priapizm riskini artırabileceğinden, özellikle orak hücre hastalığı gibi rahatsızlıkları olan kişiler için bol sıvı tüketilmelidir.

Düzenli Takip:

Altta yatan koşulları izlemek ve yönetmek için bir ürolog ile  düzenli takip randevularına katılmak .

Sağlık durumundaki değişikliklere veya önleyici tedbirlerin etkinliğine göre tedavi planlarını gerektiği gibi ayarlanmalı.

Hormonal Tedavi:

Bazı durumlarda kan akışını düzenlemek ve priapizm riskini azaltmak için gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) agonistleri gibi hormonal tedavilerin kullanılması düşünülebilir.

Psikolojik Destek:

Danışmanlık veya terapi yoluyla priapizm ataklarına katkıda bulunabilecek stres, kaygı veya psikolojik faktörlerin yönetilmesi.

Cerrahi Girişimler:

Bazı durumlarda priapizmin önlenmesi veya sıklığının azaltılması için cerrahi işlemler düşünülebilir. Bu, kanın penisten uzaklaştırılmasını içerebilir.

Hasta Eğitimi:

Kişi ve partnerleri durum, tetikleyicileri ve herhangi bir priapizm belirtisi durumunda derhal tıbbi yardıma başvurmanın önemi konusunda eğitilmeli.

TP’in altında yatan spesifik nedene bağlı olarak önleyici tedbirlerin değişeceğini unutmamak önemlidir. Bu nedenle, önleme konusunda kişiselleştirilmiş bir yaklaşım çok önemlidir ve bireyler, tıbbi geçmişlerine ve risk faktörlerine dayalı olarak etkili ve özel bir plan geliştirmek için sağlık hizmeti sağlayıcılarıyla yakın işbirliği içerisinde çalışmalıdır. Ürologla düzenli iletişim, reçete edilen tedavilere bağlılık ve sağlıklı bir yaşam tarzı, tekrarlayan priapizmi önlemenin temel bileşenleridir.

Komplikasyonlar

TP, zamanında ve etkili bir şekilde tedavi edilmezse, hem acil hem de uzun vadede çeşitli komplikasyonlara yol açabilir. Potansiyel komplikasyonlardan bazıları şunlardır:

Erektil Disfonksiyon (ED): Kalıcı ve tedavi edilmeyen priapizm, penisin erektil dokularına zarar vererek erektil disfonksiyona neden olabilir. Bunun iskemik (düşük akışlı) priapizm vakalarında ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir.

Penis Dokusu Hasarı: Uzun süreli priapizm atakları, fibroz (skar dokusu oluşumu) dahil olmak üzere penis dokusunda hasara neden olabilir. Bu, penisin normal işleyişini etkileyebilir ve ED’ye katkıda bulunabilir.

Ağrı ve Rahatsızlık: TP sıklıkla uzun süreli ereksiyonlar sırasında ortaya çıkan ağrı ve rahatsızlıkla ilişkilendirilir ve kişinin yaşam kalitesini etkiler.

Psikolojik Etki: Özellikle epizodlar sık ​​sık yaşanıyorsa veya cinsel işlev üzerinde bir etki varsa, bu durumun kaygı, depresyon ve duygusal sıkıntı gibi psikolojik sonuçları olabilir.

Yaşam Kalitesinde Düşüş: Priapizmin tekrarlayan doğası, kişinin genel yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir, hayal kırıklığı, utanç ve günlük aktivitelerde kısıtlamalara yol açabilir.

Tedaviden Kaynaklanan Komplikasyonlar: İlaçlar veya cerrahi prosedürler gibi bazı tedavi müdahaleleri enfeksiyon, kanama veya ilaçlara karşı olumsuz reaksiyonlar gibi komplikasyon riskleri taşıyabilir.

Tekrarlama: Tedavi çabalarına rağmen, özellikle altta yatan nedenin yönetilmesi zorsa veya önleyici tedbirler etkili değilse TP atakları riski vardır.

İlişkiler Üzerindeki Etki: Bu durumun yakın ilişkiler üzerinde etkileri olabilir ve cinsel ilişkilerde gerginliğe veya zorluklara yol açabilir.

TP yaşayan bireylerin bu komplikasyonları önlemek veya en aza indirmek için derhal tıbbi yardım alması çok önemlidir. Erken müdahale, akut atakların yönetilmesine, altta yatan nedenin belirlenip ele alınmasına ve gelecekteki olayların olasılığını azaltmak için önleyici tedbirlerin uygulanmasına yardımcı olabilir. Durumu izlemek ve tedavi planını gerektiği gibi ayarlamak için sağlık uzmanlarıyla düzenli takip önemlidir. Sağlık hizmeti sağlayıcılarıyla açık iletişim aynı zamanda durumla ilişkili duygusal veya psikolojik yönleri de ele alabilir.

Belirtiler (hasta şikayetleri)

Tekrarlayan priapizmin birincil semptomu, cinsel uyarılma veya uyarılma olmadan tekrar tekrar meydana gelen kalıcı ve sıklıkla ağrılı ereksiyonların ortaya çıkmasıdır. Tekrarlayan priapizmle ilişkili bazı önemli semptomlar şunlardır:

Uzamış Ereksiyon: TP, uzun bir süre süren, genellikle birkaç saat süren kalıcı ereksiyonları içerir.

Ağrı veya Rahatsızlık: Uzun süreli ereksiyona genellikle peniste ağrı veya rahatsızlık eşlik eder.

Cinsel Uyarılmanın Olmaması: Cinsel uyarılma veya uyarılmaya yanıt olarak ortaya çıkan normal ereksiyonların aksine, priapizm herhangi bir cinsel tetikleyici olmadan kendiliğinden gerçekleşir.

Tekrarlayan Epizodlar: TP’in tanımlayıcı özelliği, bu uzun süreli ereksiyonların zaman içinde tekrar tekrar ortaya çıkmasıdır.

Potansiyel Erektil Disfonksiyon: TP derhal tedavi edilmezse, erektil dokularda hasara yol açabilir ve bazı durumlarda erektil disfonksiyonla sonuçlanabilir.

TP semptomları yaşayan kişilerin derhal tıbbi yardım alması çok önemlidir. Priapizm tıbbi bir acil durum olarak kabul edilir ve tedavideki gecikme doku hasarı ve uzun süreli erektil disfonksiyon gibi komplikasyonlara yol açabilir.

Teşhis

Tekrarlayan priapizmin tanısı, altta yatan nedeni belirlemek ve en uygun tedavi yöntemini belirlemek için kapsamlı bir tıbbi değerlendirmeyi içerir. Teşhis süreci aşağıdaki adımları içerebilir:

Tıbbi Geçmiş: Ayrıntılı bir tıbbi öykü, hastanın genel sağlığını anlamak ve olası risk faktörlerini veya altta yatan koşulları belirlemek açısından çok önemlidir. Sağlık uzmanı TP ataklarının sıklığı, süresi ve koşulları hakkında bilgi alabilir.

Fizik Muayene: Hastanın genel sağlığını değerlendirmek ve herhangi bir fiziksel anormalliği belirlemek için cinsel organ muayenesini de içeren bir fizik muayene yapılır. Sağlık uzmanı peniste hassasiyet, şişlik veya diğer anormallik belirtileri olup olmadığını değerlendirebilir.

Kan Testleri: Kan bozuklukları (örn. orak hücre hastalığı), lösemi veya diğer hematolojik anormallikler gibi altta yatan koşulları değerlendirmek için kan testleri yapılabilir. Laboratuvar testleri tam kan sayımı (CBC) ve kan pıhtılaşma faktörlerini değerlendirmeye yönelik testleri içerebilir.

Görüntüleme Çalışmaları: Doppler ultrason gibi görüntüleme çalışmaları penisteki kan akışını değerlendirmek ve damar sistemindeki herhangi bir anormalliği belirlemek için kullanılabilir. Bazı durumlarda pelvik bölgeyi değerlendirmek için manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları istenebilir.

Aspirasyon ve Kan Gazı Analizi: Gerekirse, sağlık uzmanı oksijen içeriğini değerlendirmek ve priapizmin iskemik mi yoksa iskemik olmayan mı olduğunu belirlemek için penisten kan aspirasyonu yapabilir.

Nörolojik Değerlendirme: Nörolojik durumlardan şüphelenildiği durumlarda sinir sisteminin işleyişini değerlendirmek amacıyla nörolojik değerlendirme yapılabilir.

İlaç İncelemesi: Sağlık uzmanı, priapizme katkıda bulunabilecek ilaçları belirlemek için hastanın mevcut ilaçlarını gözden geçirecektir.

Özel Testler: Bulgulara bağlı olarak, belirli nedenleri veya katkıda bulunan faktörleri araştırmak için ek özel testler istenebilir.

Tedavi

Tekrarlayan priapizmin tedavisi, altta yatan nedenin ele alınmasını ve komplikasyonları önlemek için akut atakların yönetilmesini içerir. Tedaviye özel yaklaşım, priapizmin iskemik (düşük akışlı) veya iskemik olmayan (yüksek akışlı) olmasına bağlı olacaktır. Tekrarlayan priapizmi yönetmek için genel stratejiler şunlardır:

Acil Durum Önlemleri:

• İskemik priapizm tıbbi bir acil durum olarak kabul edilir ve acil müdahale gerektirir. Sağlık uzmanı, basıncı azaltmak ve kan akışını iyileştirmek için kanın penisten manuel olarak çekildiği aspirasyon işlemini gerçekleştirebilir.
• Bazı durumlarda kan damarlarını daraltmak ve kan akışını azaltmak için fenilefrin gibi ilaçlar penise enjekte edilebilir.

Altta yatan Sebeplerin Belirlenmesi ve Tedavi Edilmesi:

• Akut dönem kontrol altına alındıktan sonra, tekrarlayan priapizmin altında yatan nedeni belirlemek ve tedavi etmek için çaba gösterilir.
• Orak hücre hastalığı gibi kan bozuklukları, altta yatan durumu hedef alan spesifik tedaviler gerektirebilir.
• Priapizme katkıda bulunabilecek ilaçların ayarlanması gerekli olabilir.

Önleyici Tedbirler: Altta yatan nedene bağlı olarak, gelecekteki atakların olasılığını azaltmak için önleyici tedbirler önerilebilir. Bu, bazı ilaçlardan veya priapizmi tetiklediği bilinen maddelerden kaçınmak gibi yaşam tarzı değişikliklerini içerebilir.

Ameliyat: Konservatif önlemlerin etkisiz olduğu durumlarda cerrahi müdahaleler düşünülebilir. Bu, kanı penisten uzaklaştırarak kan akışını iyileştirmeye yönelik prosedürleri içerebilir.

Hormonal Tedavi: Gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) agonistleri gibi hormonal tedaviler, bazı durumlarda kan akışını düzenlemek ve tekrarlayan priapizmi önlemek için düşünülebilir.

Psikolojik Destek: Tekrarlayan priapizmle baş etmek duygusal açıdan zorlayıcı olabilir. Bu duruma bağlı olarak kaygı veya stres yaşayan bireyler için psikolojik destek yararlı olabilir.

Fosfodiesteraz-5 İnhibitörleri (PDE5is):  PDE5, fosfodiesteraz tip 5 enzimini inhibe ederek çalışır ve cinsel uyarılma sırasında penise kan akışının artmasına neden olur. Bu ilaçlar ereksiyonun sağlanmasına ve sürdürülmesine yardımcı olsa da, özellikle tekrarlayan priapizm vakalarında priapizmin altında yatan nedenleri ortadan kaldırmazlar.

Penis protezi takılması: Mevcut tüm tedavilerin yetersiz kalması veya priapizmin 36 saatten fazla sürmesi durumunda penis protezi ameliyatı gerekir.

Tekrarlayan priapizmi olan bireylerin en uygun eylem tarzını belirlemek için sağlık uzmanlarıyla yakın işbirliği içinde çalışmaları çok önemlidir. Erektil disfonksiyon gibi komplikasyonları önlemek ve genel yaşam kalitesini iyileştirmek için zamanında ve kapsamlı tedavi şarttır. Herhangi bir nüksetmeyi izlemek ve tedavi planını gerektiği gibi ayarlamak için genellikle bir sağlık uzmanıyla düzenli takip önerilir.

Özet

Tekrarlayan priapizm, cinsel uyarı olmadan tekrarlanan ve uzun süreli ereksiyonlarla karakterize nadir bir tıbbi durumdur. Ağrıya, doku hasarına ve psikolojik sıkıntıya neden olabilir. Nedenleri arasında kan bozuklukları, ilaçlar, travma veya nörolojik durumlar yer alır. Tedavi, akut atakların ele alınmasını, altta yatan nedenlerin belirlenmesini ve tedavi edilmesini ve önleyici tedbirlerin uygulanmasını içerir. Komplikasyonlar arasında erektil disfonksiyon ve yaşam kalitesinin azalması sayılabilir. Önleme stratejileri arasında yaşam tarzı değişiklikleri, ilaçların ayarlanması ve düzenli tıbbi takip yer alır. Tekrarlayan priapizmin etkili bir şekilde yönetilmesi için erken müdahale ve kişiselleştirilmiş bakım önemlidir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul- TÜRKİYE