Üretra darlığı, özellikle erkeklerde sık karşılaştığımız hastalıklardan birisidir. Tedavi edilmezse ilerleyen vakalarda böbrek yetmezliğine kadar giden ciddi sağlık sorunlarına neden olur. Darlığın durumuna göre tedavi şekli değişir. Tedavi genel olarak cerrahi, yani ameliyattır. Ameliyat, darlığın durumuna göre endoskopik (kapalı) veya açık ameliyat şeklinde olabilir. Bu yazımda üretra darlığının endoskopik tedavisinden (endoskopik internal üretrotomi, internal üretrotomi) bahsedeceğim.

Üretra nedir?

Üretra, mesaneden sonra idrar kanalının sonuna kadar olan ve içinden idrarın geçtiği tüp şeklindeki yapıdır. Erkeklerde 18-20 cm, kadınlarda 4-5 cm uzunluğundadır. Erkeklerde üretra uzun olduğu için üretra darlığı dadınlara göre daha sık görülmektedir.

Üretra darlığı ne demektir?

Üretra darlığı, mesaneden itibaren idrar kanalının en son kısmına kadar olan üretra kısmında her hangi bir seviyede ortaya çıkan darlık demektir.

Üretra darlığında ne gibi şikayetler olur?

Üretra darlığında en sık görülen şikayetler:

• Sık sık idrar çıkma
• Zorlanarak, ıkınarak idrar yapma
• İnce, çatal idrar yapma
• Ciddi vakalarda idrar yapamama

Üretra darlığının tanısı nasıl konur?

Üretar darlığının tanısını koymak zor değildir. Hastaların ayrıntılı sorgulanması ve radyolojik yöntemlerle kolayca üretra darlığı tanısı konur. Üretrografi ile darlığın yeri ve uzunluğu net olarak gösterilir. Bu şekilde ameliyata daha hazırlıklı bir şekilde girilir.

İnternal üretrotomi nedir?

İnternal üretrotomi veya direk endoskopik görüntü altında yapılan internal üretrotomi, üretra darlığının endoskopik (kapalı ameliyat) yöntemle ameliyatıdır. Bu işlemde herhangi bir kesi yapılmaz.

İnternal üretrotomi kimlere yapılır?

Endoskopik üretra darlığı ameliyatı her hastaya uygun değildir. Kapalı üretra darlı ameliyatının uygun olduğu hasta grubu:

• Üretrada kısa bir segmentte darlığı olan hastalar . 1,5-2 cm darlık en uygundur.
• Sık sık tekrarlamayan, primer hastalar.

İnternal üretrotominin avantajları nelerdir?

Endoskopik, yani kapalı yolla yapılan üretra darlığı ameliyatının bazı avantajları vardır. Bunlar:

• Açık ameliyata gerek yoktur
• Enfeksiyon riski azdır
• Ayni gün hastaneden taburcu olunabilir
• Komplikasyonları azdır
• Lokal anestezi altında da yapılabilir

İnternal üretrotominin alternatifleri nelerdir?

İnternal üretrotominin (üretrotomi intern) başka alyernatifleri de vardır. Eğer üretra darlığı olan bir hastada internal üretrotomi yapılamayacaksa veya hasta istemiyorsa bu durumda bazı seçenekler vardır. Bu seçenekler şunlardır:

• Balon dilatasyonu: Ürera darlığı için özel olarak geliştirilmiş sistemlerdir. Balon, darlık olan üretra kısmında şişirilerek burada belli bir bir süre bu şekilde bekletildikten sonra çıkartılır.
• Üretral dilatasyon: Üretra dilatasyonu internal üretrotomiye alternatif bir yöntemdir. Özel metal bujilerle yapılır. Bu bujiler değişik kalınlıkta ve üreta eğimine uygun olarak tasarlanmıştır. Steril bir şekilde lokal anestezi ile üretra küçük çaplardan başlayatrak genişletilir. Pratikte bu sistemi yaygın olarak kullanmaktayız. Bu ile dilatasyon ayni zamanda darlık ameliyatlarından sonra tekrarlama olmaması için de uygulanır.
• Açık üretroplasti ameliyatı: Bu ameliyatla darlık olan üretra kısmı çıkartılır ve eğer çıkartılan kısım kısa ise normal üretra kısımları uç uca dikilir. Daha uzun ve komplike darlıklarda daha farklı üretroplasti teknikleri kullanılır. Bunlar vücudun değişik kısımlarında alınan yama yöntemleridir. En sık ağız mukozasından alınan yama yöntemi kullanılır. Bu işlemler tecrübe gerektiren özel ameliyatlardır. Gerekli hastalarımıza bu yöntemleri yapmaktayız.

Ameliyat öncesi hazırlıklar nelerdir?

Üretra darlığı tanısı konup internal üretrotomi ameliyatı yapılacak hastalar önceden ayrıntılı olarak değerlendirilir.

• Hastalar aspirin gibi kan sulandırıcılar kullanıyorsa 1 hafta önceden kesmeleri gerekir
• Genel veya spinal anestezi için gerekli testler alınır
• Hastalar ameliyattan 4-5 saat önce ağızdan yeme ve içmeyi keserler
• Hastaların ameliyat öncesi ameliyatla ilgili onam formlarını okuyup imzalamaları istenir.

İnternal üretrotomi nasıl yapılır, nasıl bir anestezi verilir?

Hastalar genel veya spinal anestezi altında litotomi pozisyonunda hazırlanır. Endoskopik olarak penis uç kısmından (üretra) girilerek dar olan kısım kamera ile ekrana yansıtılır. Dar olan kesin kapalı yöntemle kesilerek açılır ve mesaneye kadar üretranın açık olup olmadığı kontrol edilir ve bu arada mesane iç kısmı da değerlendirilir (sistoüretroskopi). Daha sonra açılan dar olan kısmın tekrar kapanmaması için üretraya foley sonda (üretral kateter) takılır. Bu kateter üretrada 7-10 gün kadar kalır.

Hastanede yatış süresi ne kadardır?

İnternal üetrotomi yapılan hastalar hastanede 1 gün kalırlar veya hastalar kendilerine gelip anestezinin etkisi geçtikten sonra ayni gün taburcu edilirler.

Ameliyat sonrası takip nasıl olur?

Ameliyat sonrası oldukça rahat geçer. Hastalara ağrı kesici ve antibiyotik tedavisi verilerek taburcu edilirler. Ameliyat sonrası takılan sonda (üretral sonda, kateter) 7-10 gün kadar hastada kalır. Hastalar kateter çıkartıldıktan sonra belli aralıklarla kontrole çağrılır. Erken dönemlerde belli aralıklarla siteril şekilde üretral bujilerle üretral dilatasyon yapılır. Bu şekilde darlığın tekrarlaması engellenir.

İnternal üretrotomi niçin yapılır?

Endoskopik internal üretrotomi, üretra darlığının açılması amacıyla yapılır. Kapalı, yani endoskopik yöntemle üretradaki darlık açılır. Bu yöntem her hastaya yapılan bir tedavi yöntemi değildir. Uygun hastalara yapılan yan etkileri az olan bir işlemdir.

İnternal üretrotomi büyük bir ameliyat mıdır?

İnternal üretrotomi büyük bir ürolojik ameliyat değildir. Endoskopik yolla yapılan basit bir ameliyattır.Bu ameliyatı yapabilmek için endoskopik ürolojik cerrahi konusunda tecrübeli olmak gerekir. Bizim rutin yaptığımız ameliyatlardan birisidir.

İnternal üretrotomi ne kadar sürede iyileşir?

İnternal ürerotomi ameliyatı 20-30 dakika kadar süren bir ameliyattır. İyileşme süresi uzun değildir. Bir hafta kadar hastada foley sonda çıkartılır ve hastalar normal idrarlarını yaparlar. Yaklaşık 3-4 hafta sonra iyileşme gerçekleşir. Ama darlık tekrarlayabileceğinden hastaların düzenli kontrollere gelmesi gerekir.

Hastanın yaşı, şeker hastalığı gibi sistemik hastalıkların varlığı iyileşme sürecini geciktirir. Ayrıca bu hastalarda nüks oranı daha yüksektir.

İnternal üretrorominin komplikasyonları nelerdir?

İnternal üretrotomi ameliyatı, komplikasyonları son derece az olan bir işlemdir. Endoskopi tecrübesi olan bir Ürolog tarafından yapılması gerekir. Uzun yıllardır yaptığımız ameliyatlarımızda sonuçlarımız çok iyi ve komplikasyonlar yok denecek kadar azdır.

Seyrek te olsa internal üretrotomi ameliyatına bağlı görülebilecek komplikasyonlar şunlardır:

• Anesteziye bağlı komplikasyonlar olabilir
• Bazen üretradan kanama olabilir
• İnfeksiyon gelişebilir
• Ameliyat sonrası erken dönemlerde idrar yaparken ağrı olabilir
• Üretrada yaralanmalar, perforasyonlar olabilir
• Darlık tekrarlayabilir
• Peniste ağrı olabilir
• Erektil disfonksiyon (ereksiyon sorunu, iktidarsızlık) son derce seyrektir
• Darlığın tekrarlaması: Uzun dönem sonra %30-40 oranında rekürens bildirilmiştir
• Peniste ödem

İnternal üretrotomi ameliyatı erkekliği olumsuz etkiler mi?

Hayır, bu ameliyat sonrası ereksiyon olumsuz etkilenmez. Erken dönemlerde belki ameliyatın psikolojik etkisine bağlı sorunlar olabilir.

İnternal üretrotomi ameliyatı sonrası tekrarlama sık olur mu?

Endoskopik üretra darlığı ameliyatı sonrası tekrarlama olabilir. Bu kişilerin bünyesi ile ilişkili olabilmektedir. Ayrıca dar olan kısmın uzunluğu, cerrahın tecrübesi, yapılan ameliyat yöntemi gibi bir çok faktörler hastalığın tekrarlamasına etki eder.

İnternal üretrotomi sonrası nüksü önlemek mümkün mü?

Endoskopik üretra darlığı ameliyatı sonrası nüksü önlemek her zaman mümkün olmayabilir. Literatürde nüksü önlemek için ameliyat alanına bazı ilaçların verilmesinin nüks oranlarını ciddi derecede etkilediği gösterilmiştir. Biz de uygun hastalarımıza bu tür destek tedavilerini uygulamaktayız.

Aşağıdaki durumlarda mutlaka doktora başvurulmalıdır!

Üretrotomi yapılan hastalarda ameliyat sonrası aşağıdaki durumlar olursa mutlaka ameliyatı yapan doktora başvurulmalıdır.

• Şiddetli ağrı varsa
• Kateter çalışmıyorsa
• Ateş, üşüme, titreme varssa
• Üretradan aşırı kan geliyorsa

Ameliyat sonrası nelere dikkat edilmelidir?

Her ameliyatta olduğu gibi burada da dikkat edilmesi gereken durumlar vardır. İnternal üretrotomi yapılan hastaların dikkat etmeleri gereken durumlar:

• 2 hafta süreyle fazla ağırlık kaldırılmamalı
• Antibiyotik ve ağrı kesici kullanılmalı
• Ağızdan su alımı artırılmalı
• 1 hafta kadar cinsel ilişkide bulunulmamalı
• Kateter varken duş alınmamalı, havuza, denize girilmemeli

Hangi durumlarda internal üretrotomi yapılmaz?

Her üretra darlığı olan hastaya internal üretrotomi ameliyatı uygun değildir. Hastaların sorgulanması, yapılan radyolojik testlerin sonucunda görülen darlığın durumuna göre bu ameliyata karar verilir. Şu durumlarda endoskopik internal üretrotomi ameliyatı yapılmaz, bunun yerine açık üretroplasti ameliyatı yapılır.

• Tekrarlayan darlıklarda: Eğer hastaya daha önceden değişik zamanlarda ve tekrarlayan kapalı üretra darlığı ameliyatı yapılmışsa bu hastalara diğer yöntemler uygulanmalıdır, çünkü böyle vakalarda tekrarlama oranı oldukça yüksektir.
• Pelvik travmaya bağlı darlıklarda: Pelvik travmalar günümüzde daha çok tarfik kazaları ve yüksekten düşmeye bağlı olarak ortaya çıkar. Bu hastalarda görülen üretra darlıkları daha komplike (karışık) ve kemik kırıkları ile birliktedir. Bunlarda tercih edilen tedavi şekli, acil müdahale yapıldıktan sonra uygun zamanda açık üretroplasti ameliyatıdır.
• Enfeksiyonn durumunda: İdrar yolunda aktif enfeksiyonu olan hastalarda internal üretotomi yapmak uygun değildir. Etkili antibiyotik ile enfeksiyon tedavi edildikten sonra ameliyatın yapılması daha uygundur.
• Uzun segment darlıklarda: İnternal üretrotomi ameliyatı yapmak için dar olan üretra segmentinin uzunluğu çok önemlidir. Genelde endoskopik ameliyaat için en uygun vakalar üretradaki darlığın 1,5-2 cm ve daltında olan hastalardır. Daha uzun darlığı olan hastalarda başarı oranı düşüktür. Bu vakalar kısa sürede nüks ederler. Ameliyat olacak hastalarımıza bu durumları önceden ayrıntılı olarak anlatıyoruz.

Özet olarak; endoskopik internal üretrotomi, primer ve 1,5-2 cm üretra darlığı olan hastalarda tercih edilen komplikasyonları son derece az, başarı oranı yüksek olan, kapalı yöntemle yapılan (endoskopik) bir üretra darlığı ameliyatıdır.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı