Üroflowmetri (üroflow) testi ürolojide sık kullandığımız testlerden birisidir. Kullanımı oldukça kolay, çok özel bir hazırlık gerektirmez. Hastaların sadece idrar yapma hissi (sıkışma hissi) gelene kadar su içmeleridir.

Çoğunlukla ileri yaş erkek hastalarda prostat büyümesine bağlı alt üriner sistem şikayeti olanlarda (LUTS) yaparız. Nörojen mesane ve üretra darlığı şüphesi olan hastalarda da sıklıkla kullandığımız bir testtir. Bu yazımda üroflowmetri testi hakkında genel bir bilgi vereceğim.

Üroflowmetri testi nedir?

Üroflowmetri, idrar akım hızını ölçen bir testtir. Saniyede atılan idrar miktarını ve hızını gösterir. Kısaca üroflow olarak ta bilinir. Üroflow testi mesane kasılması ve sfinkterin fonksiyonu hakkında fikir verir. Akımın maksimum ve ortalama değerleri obstrüksiyon derecesi hakkında bilgi verir.

Üroflowmetri testinde hangi parametrelere bakılır?

İdrar akım testinde aşağıdaki ölçümlere bakılır. Bunlar içinde en sık kullanılan ortalama ve maksimum akım hızı ölçümleridir.

• Maksimum akış
• Maksimum akışa ulaşma süresi
• Ortalama akış
• Akış süresi
• Yapılan toplam idrar miktarı
• Boşaltma süresi

Çocuklarda üroflowmetrinin normal değerleri kaçtır?

Gerek görülen durumlarda çocuklarda da üroflowmetri testi istenir. Ortalama kız ve erkek çocuklardaki değerler yaşa göre aşağıdaki gibidir;

• 4-7 yaş arası ortalama akım hızı 10 ml/sn
• 8-13 yaş arası erkek çocuklarda ortalama akım hızı 12 ml/sn
• 8-13 yaş arası kız çocuklarda ortalama akım hızı 15 ml/sn

Üroflowmetri testinin erkeklerdeki normal değerleri kaçtır?

Erkeklerde üroflowmetri değerleri yaçla birlikte değişiklik gösterir. Yaşlanan erkeklerde prostat büyümesine bağlı olarak idrar akım hızı yavaşlar. Ayrıca yaşlılığın doğal sonucu olarak ve şeker hastalığı gibi nedenlerle mesane kasılmaları zayıflayacağından üroflow testi sonuçları da düşük çıkar. Erkeklerdeki normal üroflowmetri değerleri yaşa göre şu şekildedir;

• 14-45 yaş arası erkeklerde ortalama akım hızı: 21 ml/sn
• 46-65 yaş arası erkeklerde ortalama akım hızı:  12 ml/sn
• 66-80 yaş arası erkeklerde ortalama akım hızı: 9 ml/sn

Üroflowmetri testinin kadınlardaki normal değerleri kaçtır?

Erkeklerdekinin aksine kadınlarda yaşla birlikte üroflowmetri sonuçları çok fazla etkilenmez. Genellikle kadınlarda üroflow testleri ayni kalır.

• 14-45 yaş arası kadınlarda ortalama akım hızı: 18  ml/sn
• 46-65 yaş arası kadınlarda ortalama akım hızı:  18 ml/sn
• 66-80 yaş arası kadınlarda ortalama akım hızı:  18 ml/sn

Üroflowmetri testinin yorumlanması

Üroflow, mesaneden sonraki idrar kanalında bir tıkanıklık veya BPH ‘a bağlı idrar akım hızını değerlendirmek için kullanılır. Maksimum akıma göre obstrüksiyonun (tıkanıklık, darlık) derecesi hakkında tahminde bulunabiliriz. Buna göre;

• Maksimum akım hızı 20 ml/sn üzerinde ise bir tıkanıklık ihtimali yok gibidir
• Maksimum akım hızı 15-20 ml/sn arasında ise düşük ihtimal tıkanıklık olabilir, klinik şüphe varsa araştırılmalıdır.
• Maksimum akım hızı 10-15 ml/sn arasında ise obstrüksiyon durumu şüphelidir
• Maksimum akım hızı 10 ml/sn altında ise ciddi derecede tıkanıklık veya mesane kasılmalarında bir bozulma var demektir.
• Sağlıklı bir yorumlama için yapılan toplam idrar miktarı da önemlidir. Eğer bu miktar 100 ml’nin altında ise sonuçları şüphe ile karşılamak ve tekrarlamak gerekir.

Üroflowmetri öncesi hazırlık nasıl olur?

Üroflowmetri yapılacak hastaların işlem öncesi sıkışana kadar su içmeleri önerilir. Bazı ilaçlar mesane kasılmalarını etkileyeceğinden hastaların kullandığı ilaçları önceden doktoruna söylemesi gerekir. Ürolog eğer bu ilaçların mesane fonksiyonlarını etkilediğini düşünürse üroflowmetri yapılmadan birkaç gün önceden kesilmesini önerebilir.

Ayrıca iyi huylu prostat büyümesinin (BPH) tedavisinde kullanılan ilaçlar da üroflowmetri sonuçlarını etkileyeceğinden bunlarında kesilmesi sağlıklı bir sonuç için önemlidir.

Üroflowmetri testi için ne kadar su içilmelidir?

Sağlıklı bir test sonucu elde edebilmek için hastaların önceden yeteri kadar su içmeleri gerekir. Normal üroflow testi için ortalama 250 cc idrar çıkartılmalıdır. Hastaların test öncesi 4 su bardağı su içmeleri ve sıkışma hissi gelene kadar idrar yapmamaları önerilir.

Üroflowmetri testi nasıl yapılır?

İşlem yapılmadan önce hastalar su içer ve idrar yapma hissi gelene kadar sıkışmaları söylenir.  Mesanede doluluk hissi gelen veya idrar yapma ihtiyacı gelen hastalar idrarlarını özel bir huniye yaparlar. Bu huniye akan idrarın saniyedeki akım hızı, mesanenin tamamen boşalması için geçen zamanı ve saniyede akan idrar miktarı huninin bağlı olduğu bir elektronik cihaza bağlıdır ve buradan kaydedilir.  Üroflow testinin hastaya her hangi olumsuz bir yan etkisi yoktur.

Normal idrarlarını yapmaları sırasında idrarın akım hızını ölçmeye yarayan bir testtir.

Üroflowmetri kimlere yapılır?

Üroflowmetri testi, idrar akımı zayıflayan, zor ve ıkınarak idrar yapan, kesik kesik ve damla damla idrar yapan, ince, çatallın idrar yapan, idrarının tam boşalmadığını hisseden hastalarda yapılır.

Kısaca üroflowmetri mesane kasılma problemleri, BPH şikayetleri ve üretra darlığı şüphesi olan hastalara yapılır. Pratikte bu testi genellikle yaşlı erkek hastalarda BPH nedeniyle, üretra darlığı düşünülen hastalarda ve nörojen mesane hastalarında yapıyoruz.

Üroflowmetri testi hangi hastalıklarda düşüktür?

İdrar akımı, mesane kasılması ve mesaneden sonraki idrar yolundaki dirençle ilişkilidir. Normal bir idrar akımı için mesane kasının (detrüsör kas) güçlü bir şekilde kasılması ve mesaneden sonraki idrar kanalındaki basıncın da düşük olması gerekir. Üroflowmetri aşağıdaki hastalıkların tanısında kullanılır;

• Nörojen mesane (flask tip nörojen mesane)
• Omurilik rahatsızlıklarına bağlı mesane sinir hasarı
• Şeker hastalığı
• Mesane tümörü (mesane kanseri)
• Mesane boynu darlığı
• Mesane boynu yüksekliği
• İyi huylu prostat büyümesi (BPH)
• Prostat kanseri
• Üretra darlığı
• İdrar kaçırma (inkontinanas)
• Sık sık sistit geçiren hastalar

Üroflowmetri hangi durumlarda yüksek olur?

İdrar akımının artması, idrar tutmayı sağlayan ve sfinkter denen özel kasların zayıflığını gösterir. Bu durum, idrar kaçırmanın bir belirtisi olabilir. Yani, idrar kaçıran hastalarda (idrar inkontinansı) üroflow testi yüksek çıkabilir. Prostat kanseri veya iyi huylu prostat büyümesi nedeniyle yapılan ameliyatlardan sonra üroflow değerleri düşük ise normal değerlere gelir.

Eğer bu ameliyatlar sırasında sfinkterde kalıcı hasar meydana gelmişse hastalar idrar kaçırırlar. Yapılan idrar akım çalışmasında üroflow değerleri normalden yüksek çıkar.

Pratikte hangi hastalardan üroflowmetri istenir?

Üroloji uzmanına hastalar genel olarak bir değerlendirmeden geçirilir. Hastalara idrar yapma ile ilgili şikayetleri sorulur. Yaşlı erkeklerde sıklıkla iyi huylu prostat büyümesine bağlı şikayetler vardır. Daha önceden idrar yollarından kapalı (endoskopik) ameliyat geçiren hastalarda da üretra darlığı veya mesane boynu darlığına bağlı şikayetler (semptomlar) olabilir. Genel olarak aşağıdaki şikayetlerle gelen hastalarımıza üroflowmetri testini isteriz;

• İdrar akımında yavaşlama
• Kesik kesik, damla damla idrar yapma
• İdrar yaparken ani kesilme
• İdrar yapmaya başlamada zorlanma
• İdrar yapamama durumu
• Sık ve ani idrara çıkma ihtiyacı
• İdrar kaçıran hastalar
• İdrar şikayeti olan şeker hastaları
• BPH hastaları
• Üretra darlığı düşünülen hastalar
• Sık sık sistit geçiren hastalar

Üroflowmetri sonuçlarını etkileyen ilaçlar nelerdir?

Üroflowmetri (idrar akım testi) sonucunu bazı ilaçlar etkiler. Ürolog sağlıklı bir sonuç elde edebilmek için hastalara bu test öncesi kullandığı ilaçları sorar ve bunların birkaç gün önceden kesilmesini söyleyebilir. Bu ilaçları başlıca iki grupta toplanır;

• Antikolinerjik ilaçlar: Bu grup ilaçlar mesane kasının jkasılmasını engellerler ve bunun sonucu olarak idrar akımı yavaşlar. Bu ilaçları çoğunlukla aşırı aktif mesane hastalığın olan hastaların tedavşisinde kullanıyoruz.
• Alfa bloker ilaçlar: Alfa bloker grubu ilaçlar BPH tedavisinde kullanılır. Bun ilaçlar mesaneden sonraki idrar yollarındaki basıncı düşürerek etkili olurlar.
• 5-alfa redüktaz inhibitörleri (dinasterid, dutastaerid): Bu ilaçlar, BPH tedavisinde kullanlır. Testosteron seviyesini düşürerek prostatı küçültürler ve bu şekilde hastaların rahat idrar yapmasını sağlarlar.

Üroflowmetri sonucunu etkileyen durumlar nelerdir?

İlaçlar dışında idrar akım testini etkileyen bazı durumlar vardır. Bu bakımdan sağlıklı bir sonuç elde edebilmekmiçin hastaların bu hususlara dikkat etmeleri gerekir. Doktor üroflowmetri yapılacak hastalarına şu hususları hatırlatmalıdır;

• İdrar yaparken fazla ıkınmak
• Kabızlık
• Mesanenin dolum derecesi
• İdrar yaparken fazla vücut hareketleri yapmamak

Üroflowmetri sonunda mesanede rezidü idrar kalması neyi gösterir?

Normalde idrar yaptıktan sonra mesanenin tamamen boşalması gerekir. Eğer mesane tam boşalmıyor ve mesanede idrar kalıyorsa (rezidü idrar, miksiyon sonrası idrar) bu, mesane sonrası idrar kanalında bir tıkanıklık olduğunu veya mesane kasının (detrüsör adale) yeteri kadar kasılmadığını (çalışmadığını) gösterir. Normalde 100 ml ve üzerindeki idrar anormal kabul edilir.

Tıkanıklık veya mesane kasındaki fonksiyon bozukluğu ne kadar fazla ise bu miktar da o derece fazladır. Bu durum sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarına neden olur ve tedavi gerekir.

İdrar akım hızını artırmak için neler yapılmalıdır?

Hastalarımızın sık sorduğu sorulardan birisi de idrar akım hızlarının yavaşladığı ve bunu artırmak için neler yapmaları gerektiğidir. Erkek hastalarda yaşla birlikte idrar akımının prostat büyümesine bağlı olarak yavaşlaması normal kabul edilir. Eğer idrar akımında yavaşlama ve ve ilaçlarla düzelme yoksa ve ameliyat gerekiyorsa yapılmalıdır. Bunun dışında idrar akımı hızını artırmak için önerilerimiz;

• Sağlıklı beslenme
• Kilo verme
• Düzenli spor programı (yürüme, koşma, yüzme gibi)
• Pelvik kasları güçlendirici Kegel egzersizleri yapmak
• Oturarak idrar yapma, karın kaslarının mesaneye bası yaparak mesanenin daha iyi boşalmasına ve idrar akımının artmasına yardımcı olur.
• Sıvı alımı arttıkça akım hızı da artar

Özet olarak; üroflowmetri idrar akım hızını gösteren bir testtir. Pratikte çoğunlukla iyi huylu prostat büyümesi, üretra darlığı ve nörojen mesane hastalarında yapılır. Erkeklerde yaşla birlikte prostat büyümesine bağlı olarak azalır. Basit bir testtir. Hastaların sıkışana kadar su içmeleri yeterlidir. Önceden kullanılan ve sonucu negatif etkileyecek ilaçlar varss bunların kesilmesi daha iyidir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul/ TÜRKİYE