Ürolog, cinsel ve idrar yolları ile ilgili hastalıkları tedavi eden bir doktordur. Ürologlar, erkeklerde prostat, idrar kesesi ve cinsel organlarla ilgili problemleri; kadınlarda ise mesane, idrar yolları ve genital organlarla ilgili problemleri tedavi ederler. Ayrıca ürologlar, idrar kaçırma, böbrek taşları, böbrek yetmezliği ve diğer idrar yolu problemlerini de tedavi edebilirler.

Bu makalemde ürolog nedir, ürolog hangi hastalıklarla ilgilenir bu konuda genel bilgi vereceğim.

Ürolog kime denir?

Ürolog, üriner ve genital sistem hastalıklarının tanı ve tedavisi ile ilgilenen bir uzman doktordur. Genital ve üriner sistemler birbirleriyle çok yakın ilişkilidir. Bu sistemlerdeki hastalık belirtileri birbirinden bağımsız değildir,  bu nedenle bazen üriner ve genital sistem “Ürogenital sistem” olarak birlikte kullanılır.

Üroloğun ilgi alanına giren hastalıklar başlıca iki grupta toplanır:

1. Üriner sistem
2. Genital sistem hastalıkları

Üriner sistem hastalıkları nelerdir?

Üriner sistem hastalıkları kadın ve erkeklerde ortaktır. Benzer organların tıbbi ve cerrahi hastalıklarını içerir.

• Böbrek hastalıkları
• Böbreküstü bezi (adrenal bez) hastalıkları
• Mesane hastalıkları
• Üreter hastalıkları
• Üretra hastalıkları

Genital sistem hastalıkları nelerdir?

Ürolog, sadece erkek genital sistem hastalıklarına bakar. Kadın genital sistem hastalıkları Kadın doğumun ilgi alanına girer. Erkek genital sistem ve hastalıkları;

• Testis hastalıkları
• Penis hastalıkları
• Prostat hastalıkları
• Diğer genital sistem organ hastalıkları
• Erkek infertilitesi (erkeklerde kısırlık)
• Erkeklerde cinsel fonksiyon bozuklukları (ereksiyon sorunu, erektil disfonksiyon, erken boşalma)

Ürolog olabilmek için nasıl bir eğitim gereklidir?

“Ürolog” olabilmek için 6 yıllık Tıp fakültesini bitirdikten sonra “Tıpta uzmanlık sınavı”na girilir, bu sınavda başarılı olduktan sonra 5 yıl ihtisas (uzmanlık eğitimi) yapmak gerekir. Bu 5 yıllık uzmanlık süresi boyunca uzman adayları Ürolojinin ilgi alanına giren alanlardaki hastalıkların tanı ve tedavisi ile ilgili eğitimler alırlar. Uzmanlık eğitimi boyunca ayrıca Üroloji ile ilgili bazı bilim dallarında rotasyon ile belli sürelerle sınırlı eğitim alırlar.  Uzmanlık eğitiminin sonunda “uzmanlık sınavı”na giren aday sınavı geçerse “Ürolog”, “Üroloji uzmanı” ünvanını alır. Ürolog ünvanını alan bir hekim, kendi alanına giren konularda hastalıkların tanı ve tedavisini koyup tedavi etme ve tek başına bir Üroloji kliniğini idare etme yetkisine sahiptir.

Ayrıca günümüzde tıbbın bir çok bölümünde olduğu giibi Üroloji içinde de “yan dallar” veya “üst ihtisas” alanları vardır. Androloji, Pediatrik Üroloji (Çocuk ürolojisi), Kadın Ürolojisi, Endoüroloji, Üroonkoloi (Ürolojik kanserlerle ilgili alan) gibi. Bunların herbirinin ayrı ayrı özel bir eğitimi veya ihtisası yoktur, bazılarının vardır. Yan dal uzmanı olabilmek için2-3 yıl ilgili alanda çalışmak ve sonunda bu dalın uzmanı ünvanını almak gerekir. Bu dallardan her hangi biri veya bir kaçına özel ilgi duyan Ürolog kendini bu alanda geliştirerek bu konuyla ilgili hastalıklar hakkında daha fazla bilgi ve tecrübeye sahip olabilir.

Ürolojinin alt bölümleri/yan dalları nelerdir?

Bir Ürolog, Üroloji eğitimi boyunca ürolojik hastalıkların tanı ve tedavisi ile ilgili gerekli eğitimleri alır. Daha sonra isteyen Ürolog ilgi duyduğu alanda mesleğine devam eder ve ağırlıklı olarak bu konu ile ilgilenir. Ürolojinin alt dalları şunlardır:

• Ürolojik onkoloji: Ürolojik kanserlerle ilgili bir alt daldır.
• Pediatrik üroloji: Çocuklarda görülen ürolojik hastalıklara bakan bir yan dal
• Böbrek transplantasyonu (böbrek nakli)
• Androloji: Erkeklerde cinsel fonksiyon bozuklukları, infertilite
• Seksüel tıp: Cinsel fonksiyon bozukluklarıyla ilgilenir.
• İnfertilite: Erkeklerde kısırlık ile ilgili
• Rekonsrüktif üroloji: Konjental anomaliler, tervamalarla ilgilidir.
• Minimal invaziv Üroloji: Robotik, laparoskopik, endoskopik cerrahi
• Nöroüroloji: İdrar yollarının nörolojik hastalıkları ile ilgilenir.

Üroloji ve Nefroloji arasındaki fark nedir?

Bazen Nefroloji ve Üroloji, Nefrolog ve Ürolog birbiriyle karışır. Oysa bu iki bilim dalı birbirinden çok farklıdır. Nefroloji dahili bir bilimdir, Üroloji cerrahi bir bilimdir. Nefrolog, böbreğin ve böreğe bağlı rahatsızlıkların tıbbi, yani ilaçla tedavisi ile ilgilenir. Ürololog ise ürogenital sistemin cerrahi hastalıkları ile ilgilenir. Başka bir ifade ile Nefrolog cerrah değildir, ameliyat yapmaz, ama Ürolog bir cerrahtır ve ilgi alanına giren hastalıkların cerrahi tedavisi ile ilgilenir.

Üroloğun ilgi alanına giren ve sık karşılaşılan hastalıklar

Ürolog tarafından sıklıkla takip ve tedavisi yapılan yapılan bazı Ürolojik rahatsızlıklar şunlardır;

• Ünier sistem taş hastalıkları
• İdrar kaçırma (kadınlarda ve erkeklerde)
• Erkeklerde kısırlık (erkek infertilitesi)
• Varikosel hastalığı
• Hidrosel, epididim kisti
• Orşit, epididimit, kronik peostatit
• Hematüri (hadın ve erkeklerde kanlı idrar yapma, idrardan kan gelmesi)
• İyi huylu prostat büyümesi (BPH)
• İnterstisyel sistit
• Peyronie hastalığı
• Doğuştan penis eğriliği
• Aşırı aktif mesane hastalığı
• Ürolojik kanserler (böbrek, mesane, prostat, testis kanseri…)
• Erektil disfonksiyon (ED, ereksiyon sorunu, impotans, iktidarsızlık)

Üroloğun sıklıkla yaptığı ürolojik ameliyatlar nelerdir?

Ürolog ilgi alanına giren ürolojik hastalıkları ilaçla veya ameliyatla tedavi eder. Bu hastalıklardan bazıları aşağıdadır;

• Ürolojik kanser ameliyatları
• Laparoskopik, robotik, endoskopik ürolojik ameliyatlar
• Testis protezi ameliyatı
• Penil protez ameliyatı
• Mikro penis ameliyatları
• Penis uzatma ve kalınlaştırma ameliyatları
• Böbrek taşı ameliyatı (açık taş ameliyatı, PCNL, RIRS, URS, rijid ve fleksibil URS, lazerle taş kırma)
• BPH ameliyatı (TURP, HOLEP, plazmakinetik, TUİP vs…)
• Sistoskopi, üreterorenoskopi (endoskopik ürolojik işlemler)
• Mikrocerrahi varikosel ameliyatı
• Kadınlarda pelvik organ prolapsusu ameliyatı
• Kadınlarda idrar kaçırma ameliyatı (TOT, TVT)
• Doğuştan hastalıklar
• Böbrek nakli
• Çocuklarda ürolojik hastalıklar (inmemiş testis, hipospadias,VUR ameliyatları)

Hangi şikayetleri olanlar Üroloğa gitmeli?

Erkeklerde ürogenital, kadınlarda üriner sistem ile ilgili şikayetti olan hastalar üroloğa başvurmalıdır. Sık karşılaşılan ürolojik şikayetler şunlardır:

• Kanlı idrar yapma (hematüri)
• İdrar yaparkan yanma,
• Sık idrara çıkma
• Gece sık idrara çıkma (noktüri)
• Böbrek ağrısı (renal kolik)
• İdrar kaçırma
• Cinsel fonksiyon bozukluğu olanlar
• Erken boşalma
• Cinsel istek yetersizliği
• Cinsel yolla bulaşan hastalığı olanlar (cinsel yolla geçen hastalıklar)
• Böbrek taş hastalığı olanlar
• Erkeklerde kısırlık (infertilite) sorunu varsa
• Üriner sistem kanseri olanlar
• Prostat büyümesi olan erkekler
• Genital siğiller

Ürolog tarafından yapılan yeni ürolojik tedavi yöntemleri nelerdir?

Günümüzde teknolojideki ilerlemeler büyük oranda tıbba da yansımıştır. Son yıllarda modern tıbbın kullanımına giren teknolojik yenilikler Üroloji alanında da yaygın kullanıma girmiştir. Bir Üroloğun yapacağı modern ileri teknoloji gerektiren cerrahi işlemler şunlardır;

• Robotik cerrahi (ürolojik kanserler için)
• Laparoskopik cerrahi
• Endoskopik tanı ve tedavi girişimleri
• Doku mühendisliği uygulamaları
• Lazer cerrahisi (HOLEP, lazerle prostat cerrahisi, lazerle böbrek taşı cerrahisi)

Bir Üroloğa muayene için giden hasta neler bekler?

Tüm klinik tıp dallarında olduğu gibi Üroloğa giden hastalar da doktor tarafından ayrıntılı olarak sorgulanır. Ürolog hastalarını dinler, tanıya yardımcı olabilecek ayrıntılı sorular sorar. Daha sonra hastalar Ürogenital sitem muayenesine tabi tutulur. Bu muayene sonunda Ürolog hastalığın tanısına yönelik laboratuvar ve radyolojik tanı yöntemleri ister.

Ürolog tarafından sıklıkla istenen tanı yöntemleri nelerdir?

Bir Ürolog kendisine başvuran hastasını sorgulayıp, ayrıntılı muayene yaptıktan sonra bazı tetkikler ister. Hastaların tanısında kullanılan ve tedaviye yön verecek sıklıkla istenilen testler şunlardır;

• İdrar mikroskopisi: İdrarın mikroskobik incelenmesi enfeksiyon başta olmak üzere çoğu hastalığın tanısı hakkında fikir verir.
• İdrar kültürü: İdrar kültürü, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarında ve dirençli bakteriyel enfeksiyonlarda sipesifik etkenim belirlemek amacıyla yapılır.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklarla ilgili testler: Bu hasyalıklarla ilgili özel tanı yöntemleri ve kitler vardır.
• Kan testleri: Ürogenital sistemin kanser dahil hastalıkları için özel veya rutin kan testleri istenir.
• Spermogram: İnfertil erkeklerde erkeğe bağlı kısırlık nedenini araştırmak amcıyla istenen en önemli bir testtir. Spermlerin fonksiyonları ve erkek infertilitesinde erkek faktörünü ortaya koymak için istenir.
• Üriner sistem ultrasonografisi (Üriner USG): Ürogenital sistem hastalıklarının tanısında USG çok önemlidir. Yanetkisi olmayan, ışın yaymayan, hamilelerde de rahatlıkla kullanılan bir tanı yöntemidir. Günümüzde her üroloğun mutlaka olmazsa olmaz tanı yöntemlerindedndir. Her ürolog muayenehanesinde mutlaka USG bulundurmalıdır.
• Direk üriner sistem grafisi (X-ray): Üriner sistem taşlarını değerlendirmede kullanılan bir tanı yöntemidir.
• İVP: Kontrast madde verilerek üriner sistemin değerlendirildiği bir tanı yöntemidir. Özellikle taş hastalarında önemlidir. Ayrıca üriner sistemdeki tıkanıkları da gösterir. Böbrek fonksiyonları bozuk hastalarda dikkatli olunmalıdır.
• Üretrografi: Bu işlem en çok üretra darlığı ve iretra divertikülü gibi üretraya ait patolojileri ortaya koymak için yapılır.
• VCUG (voiding sistoüretrografi): Bu tetkikle çocuklarda sık görülen vezikoüreteral reflü (idrarın mesaneden böbreklere geriye doğru kaçması) hastalığının tanısında kullanılır. Mesnae kontrast madde ve serum ile doldurularak pelvis grafisi alınır ve kontrast maddenin üreterlere ve böbreğe kaçıp kaçmadığı görüntülenir.
• Batın BT: BT özellikle üriner sistem tümörlerinin tanısı ve evrelendirilmesinde kullanılır.
• Knotrastsız BT: Burada kontrast madde verilmeden tomogafi çekilir. Çoğunlukla üriner sistem taş hastalığının tanısında kullanılır.
• Batın MRI: Batın MR görüntüleme yöntemi, genellikle ürogenital sistem tümörerimnin tanı ve evrelemesinde istenen bir radyolojik görüntüleme yöntemidir.
• Prostat biyopsisi: Prostat kanseri düşünülen hastlarda prostattan biyopsi alma işlemidir.
• Üroflowmetri: İdrar şikayeti olan hastalarda idrar akımını gösteren bir tanı yöntemidir. Çoğunlukla BPH hastalarında isteriz.
• Sistometri: Mesanenin depolama ve kasılma fonksiyonlarını gösteren bir tanı yöntemidir. Nörojen mesane hastalarında önemli bir testtir.
• Sistoskopi: Mesane ve alt üriner sistem hastalıklarının tanısında üroloğun sık kullandığı endoskopik bir işlemdir. Mesane tümörlerinin tanı ve takiplerinde, mesane içi patolojilerin tanısında çok önemlidir.
• Penil renkli doppler ultrasonografi (USG): Özellikle androloji ile ilgilenen bir ürolg bu tanı yöntemini sıklıkla ister. Bu yöntemle erektil disfonksiyon değerlendirilir. Penisin arteriyel ve venöz sistemini gösteren öenmli bir tanı yöntemidir.
• Skrotal doppler USG: Eğer ürolog testise ait damarsal hastalıkların tanısını istiyorsa skrotal doppler USG tanıda çok yardımcı olacaktır.
• Skrotal USG: Skrotal içeriklerin tanısında önemli bir radyolojik incelemedir.
• Prostat USG: Böbreklere ait tümör, taş, kist gibi hastalıkları ayırt etmede çok önemlidir.
• Böbrek ve kemik sintigrafisi: Böbrek fonksiyonlarını böbrek sintigrafisi ile değerlendirebilmek mümkündür. Üriner sistem kanserlerinin kemin yayılımını incelemede kemik sintigrafisi istenir.
• PSA testi: Özellikle prostat kanserinin ayırıcı tanısında çok önemli bir kan testiidir.
• Böbrek fonksiyon testleri: Böbrek fonksiyonlarını göstermek için kanda ürekreatinin, sodyum, potasyum gibi kan testleri ürolog tarafından sıkça istenir.

• Hormonlar testler: Üroloğun sıklıkla istediği hormonlar FSH, LH, Testosteron ve prolaktin hormonlarıdır. Bunlar özellkle infertil ve cinsel fonksiyon bozukluğu olan hastalarda istenen kan testleridir.

Özet olarak; Ürolog, kadın erkek ve çocuklarda ürogenital sistem hastalıklarının tanı ve tedavisi ile ilgilenen bir uzman doktordur. Erkeklerde üriner ve genital sistem, kadınlarda sadece üriner sistem rahatsızlıkları ile ilgilenir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı