Varikosel, skrotumdaki damarların anormal genişlemesi olup, erkek nüfusun yaklaşık %15’ini etkileyen yaygın bir durumdur ve infertilite (kısırlık) nedeniyle değerlendirilen erkeklerde %40’a kadar görülmektedir. Sperm üretimini ve fonksiyonunu olumsuz etkileyerek erkek infertilitesinin önde gelen düzeltilebilir nedenlerinden biridir. Varikosel ile erkek üreme sağlığı arasındaki ilişkiyi anlamak, doğru tanı ve fertiliteyi iyileştirmeye yönelik etkili tedavi stratejileri için çok önemlidir.

Varikosel erkeklerde infertiliteye neden olur mu?

Evet, varikosel erkeklerde infertiliteye neden olabilir.

Varikosel, skrotumdaki damarların (pampiniform pleksus) genişlemesi durumudur; bacaklardaki varis damarlarına benzer. Bu durum infertiliteye birkaç mekanizmayla yol açabilir:

1. Artan Skrotal Sıcaklık: Kanın birikmesi testislerdeki sıcaklığı yükseltir ve bu durum sperm üretimi ile kalitesini olumsuz etkiler.
2. Oksidatif Stres: Varikosel, sperm DNA’sına zarar verebilen ve hareketlilik ile canlılığı azaltabilen yüksek reaktif oksijen türleri (ROS) ile ilişkilidir.
3. Hormonal Dengesizlik: Testosteron ve spermatogenezi etkileyen diğer hormonların normal seviyelerini bozabilir.
4. Bozulmuş Kan Akışı: Zayıf drenaj, testislere besin ve oksijen ulaşımını etkileyerek sperm sağlığını olumsuz etkiler.

Her varikoselli erkekte infertilite görülmez, ancak erkek infertilitesinin en yaygın geri döndürülebilir nedenlerinden biridir. Varikoselektomi (cerrahi tamir) gibi tedaviler, semen parametrelerini iyileştirip gebe kalma şansını artırabilir.

Varikosel kaynaklı infertilite geri döndürülebilir mi?

Evet, varikosel ilişkili infertilite genellikle uygun tedavi ile geri döndürülebilir.

Varikoselektomi, sperm kalitesini şu şekillerde iyileştirir:

• Testis çevresindeki sıcaklığı düşürür
• Oksidatif stresi azaltır
• Normal kan akışını sağlar

Birçok erkek ameliyat sonrası sperm sayısı, hareketliliği ve morfolojisinde iyileşme görür; bu da doğal gebelik şansını artırır. Ancak iyileşme derecesi, varikoselin şiddeti, infertilite süresi ve testis sağlığı gibi faktörlere bağlıdır.

Bazı durumlarda, tüp bebek (IVF) veya mikroenjeksiyon (ICSI) gibi yardımcı üreme teknikleri gerekebilir, ancak varikoselektomi sonuçları önemli ölçüde iyileştirir. Erken tanı ve tedavi, infertilitenin geri dönüşüm şansını artırır.

Varikoselli erkekler kadınları gebe bırakabilir mi?

Evet, varikoseli olan bir erkek kadını gebe bırakabilir; ancak bu durum varikoselin şiddetine, sperm kalitesine etkisine ve tedavi alıp almadığına bağlıdır.

• Birçok varikoselli erkek normal fertiliteye sahiptir ve doğal yolla çocuk sahibi olabilir.
• Ancak, varikosel spermde ciddi bozukluklara (düşük sayı, kötü hareketlilik veya şekil bozukluğu) yol açarsa, doğal gebelik şansı azalabilir.
• Varikoselektomi gibi tedaviler genellikle sperm kalitesini artırır ve gebelik olasılığını yükseltir.
• Doğal gebelik zor olduğunda, yardımcı üreme teknikleri (IVF, ICSI) çiftlere destek olabilir.

Yani, varikosel olması bir erkeğin baba olmasını otomatik olarak engellemez; durum değişken ve genellikle yönetilebilir. Fertilite ile ilgili endişeler varsa, bir uzmana başvurmak faydalıdır.

Varikoselli erkeklerde kısırlık (infertilite) oranı ne kadardır?

Yaklaşık %20-40’ı infertilite yaşar.

Detay vermek gerekirse:

• Varikosel, genel erkek nüfusun yaklaşık %15’inde görülür.
• İnfertilite için değerlendirilen erkeklerde varikosel oranı %40’a kadar çıkar.
• Ancak varikoseli olan her erkek infertil değildir; çoğu fertil kalır.
• Araştırmalar, varikoselli erkeklerin yaklaşık %20-40’ının sperm kalitesi veya üreme kapasitesinde sorun yaşayarak gebe kalmakta güçlük çektiğini göstermektedir.

Yani varikosel infertil erkeklerde yaygın görülür, ama tüm vakalarda infertiliteye neden olmaz. Etki, varikoselin şiddetine ve bireysel faktörlere bağlıdır.

Varikosel kaynaklı infertilite kalıcı mıdır?

Varikosel ilişkili infertilite genellikle kalıcı değildir. Çoğu vakada, sperm üretimi ve kalitesindeki olumsuz etkiler uygun tedavi ile iyileştirilebilir veya geri döndürülebilir.

Neden kalıcı olmadığına dair sebepler:

• Varikosel testis sıcaklığını ve oksidatif stresi artırır; bu durum sperm fonksiyonunu bozar ama her zaman geri dönüşü olmayan hasar yaratmaz.
• Varikoselektomi sonrası birçok erkekte sperm sayısı, hareketliliği ve morfolojisinde 3-6 ay içinde iyileşme görülür.
• Erken tanı ve tedavi, uzun vadeli hasar oluşmadan infertilitenin geri dönüş şansını artırır.

Ancak varikosel uzun süredir varsa veya ciddi testis hasarına yol açtıysa, bazı etkiler tamamen geri dönmeyebilir.

Özetle: varikosel kaynaklı infertilite çoğunlukla tedavi edilebilir ve geri döndürülebilir, ancak sonuç bireysel durumlara ve müdahale zamanına bağlıdır.

İnfertil erkeklerde varikoselin en iyi tedavisi nedir?

İnfertil erkeklerde varikoselin en iyi tedavisi genellikle cerrahi yöntem olan varikoselektomidir. Mikroskobik varikoselektomi, fertilite artışını maksimize edip komplikasyonları minimize ettiği için varikosel kaynaklı infertilitede en iyi tedavi olarak kabul edilir.

Mikroskobik varikosel ameliyatının infertil erkeklerde başarı oranı nedir?

Mikroskobik varikoselektominin başarısı genel olarak yüksektir ve iyi belgelenmiştir:

• Semen kalitesinde iyileşme: Erkeklerin yaklaşık %60-80’i ameliyat sonrası sperm sayısı, hareketlilik ve morfolojide iyileşme yaşar.
• Gebelik oranları: Mikroskobik varikoselektomi sonrası doğal gebelik oranları 6-12 ay içinde %30-60 arasında değişir.
• Düşük komplikasyon oranı: Mikroskopik yöntem hidrosel oluşumu ve varikosel nüksü gibi riskleri azaltır.

Özet

Varikosel, skrotumdaki damarların anormal genişlemesi olup sperm üretimini ve fonksiyonunu bozarak erkek infertilitesinin yaygın bir nedenidir. İnfertilite değerlendirmesinde erkeklerin %40’ına kadar varikosel saptanabilir, ancak her varikoselli erkek infertil değildir. Varikosel, testis sıcaklığını ve oksidatif stresi artırarak sperm kalitesine zarar verir. Özellikle mikroskobik varikoselektomi ile tedavi, sperm parametrelerini ve fertiliteyi iyileştirerek varikosel ilişkili infertilitenin çoğunlukla geri döndürülebilir olmasını sağlar.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK
Ürolog
İstanbul- TÜRKİYE