Priapizm Nedir?

 “Priapizm”, penisin cinsel uyarı olmadan istemsiz, ağrılı ve uzun süreli (4 saati aşan süre) ereksiyonudur. Yeni doğan çocuklar dahi her yaştaki erkeklerde görülen bir durumdur. Çoğunlukla 30 yaş üzerindeki erkeklerde görülür.

 Çok sık rastlanmayan bir hastalıktır, bazı durumlarda sık görülür. Orak hücreli anemi priapizmin sık görüldüğü hastalıklardan birisidir. Erken dönemde etkili bir tedavi, daha sonra ortaya çıkacak penis hasarı ve erektil disfonksiyonun önlenmesi için önemlidir.

Priapizmin kaç çeşidi vardır?

 Priapizm çoğu kez düşük akımlı ve yüksek akımlı olmak üzere 2 çeşide ayrılır, bazen de buna bir de “tekrarlayan priapizm” diye bir alt tip eklenerek 3 tipe ayrılır:

1. İskemik priapizm (Düşük akımlı priapizm)
2. Noniskemin priapizm (Yüksek akımlı priapizm)
3. Tekrarlayan priapizm (Stuttering priapizm)

1. İskemik priapizm veya düşük akımlı priapizm

 İskemik priapizm, “düşük akımlı priapizm” olarak ta bilinir. En sık görülen priapizm çeşididir. Penise dolan kanın geri boşalmasında sorun vardır. Çoğu kez nedeni bilinmez, orak hücreli anemi ve lösemi en sık nedenlerdendir. Uzun süre peniste kirli kanın kalması, penis hasarına ve ilerde ereksiyon problemlerinin (erektil disfonksiyon) ortaya çıkmasına neden olur.

2. Noniskemin priapizm veya yüksek akımlı priapizm

 Noniskemik priapizm, yüksek akımlı priapizm olarak ta bilinir. Penise kan akımının düzenlenmesinde bir sorun vardır. İskemik tipe göre daha az oranda görülür, genellikle ağrısız veya daha az ağrılıdır. Sıklıkla penis veya perineye isabet eden künt travmalar, arter-ven fistülü sonucu ortaya çıkar.

3. Tekrarlayan priapizm (Stuttering priapizm)

 Tekrarlayan veya Stuttering, rekürren priapizm, iskemik priapizmin seyrek görülen bir şeklidir.Orak hücreli anemisi olan hastalarda sık görülür. Bu hastalıkta eritrositlerin (alyuvarlar) şekillerinde bozukluk vardır, bunun sonucu olarak ta penisteki damarlarda tıkanıklık olur ve sonuçta priapizm denen durum ortaya çıkar. Rekürren priapizmde tekrarlayan epizotlar şeklinde iskemik priapizm ortaya çıkar. Bazen ereksiyonlar kısa süreli tekrarlamalr şeklinde görülürken sonraları sık sık tekrarlar ve süreler de uzun seyreder.

Priapizm olan hastalarda ne gibi semptomlar (şikayetler) olur?

 İskemik priapizmde semptomlar:

• Cinsel uyarı veya istek olmadan 4 saatten fazla süren ereksiyon vardır
• Ağrılı bir ereksiyon vardır. Süre uzadıkça ağrının şiddeti de artar
• Penis gövdesi serttir, ancak penis uç kısmı (glans) yumuşaktır

 Noniskemik priapizmde semptomlar:

• Seksüel uyarı veya istek olmadan 4 saatin üzerinde devam eden ereksiyon vardır
• Ereksiyon vardır, ancak penis gövdesi tam sert değildir
• Ağrı yoktur

Ne zaman doktora başvurulmalıdır?

 Eğer ereksiyon 4 saati geçerse bu durum acildir, mutlaka Üroloğa başvurulmalıdır. Doktor priapizmin tipini tespit ederek tedavi planlamasını yapar. İskemik priapizm acil bir durumdur  kirli kanın peniste uzun süre beklemesi sonucu penis dokusunda kalıcı hasar ve sonunda ereksiyon problemi olur. Noniskemik priapizmde penise temiz kan akımı devam ettiğinden iskemik olan gibi acil bir durum değildir.

Eğer tekrarlayan, sebat eden ve ağrılı priapizm oluyor ve kendiliğinden düzeliyorsa gene bir Üroloğa başvurulmalıdır. Daha sonraki tekrarlamalara karşı tedavi planlanabilir.

Priapizm nedenleri nelerdir?

 Priapizm nedenleri çoğu zaman tespit edilemez, ancak priapizme neden olan bir çok etken vardır.

Kan hastalıkları: Kan hastalıklarında genellikle iskemik priapizm görülür. Çocuklarda en sık priapizm nedeni orak hücreli anemidir. Priapizme neden olan kan hastalıkları:

• Orak hücreli anemi: Orak hücreli anemisi olan hastaların % 42’sinde priapizm görülür.
• Lösemi
• Talasemi, multiple myeloma gibi diğer kan hastalıkları

 Priapizme neden olan ilaçlar nelerdir: Özellikle iskemik priapizm bazı ilaçların yan etkisi sonucu ortaya çıkar. Priapizme sıklıkla neden olan ilaçlar:

• Erektil disfonksiyonu tedavi etmek amacıyla penise yapılan enjeksiyonlar: Alprostadil, papaverin, fentolamin gibi…
• Antidepresan ilaçlar: Floksetin (prozak), bupropion, sertralin
• Alfa blokerler: Bunlar sıklıkla hipertansiyon ve iyi huylu prostat büyümesinin tedavisinde kullanılır. Bu grup ilaçlar: Prazosin, terazosin, tamsulosin, doksazosin
• Anksiyete ve psikotik problemleri tedavi etmek amacıyla kullanılan ilaçlar: hydroxyzine, risperidone (Risperdal), olanzapine (Zyprexa), lithium, clozapine, chlorpromazine ve thioridazine
• Kan sulandırıcılar: Warfarin (Coumadin) ve heparin
• Hormonlar: Testosteron, gonadotropin releasing hormon
• Dikkat eksikliği / hiperaktivite hastalığının tedavi etmede kullanılan ilaçlar: Atomoxetine (Strattera).

 Alkol ve ilaç kullanımı: Alkol, marijuana, kokain ve diğer yasa dışın ilaç kullanımı özellikle iskemik tip priapizme neden olur.

Travmalar

• Omurilik yaralanmaları
• Geniytal bölge travmaları: Penis, pelvis ve perine bölgesine (penis ile anüs arası bölge)  isabet eden travmalar noniskemik tipte priapizme neden olurlar.

Diğer priapizm nedenleri: Priapizme sebep olan diğer bazı durumları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Örümcek sokması, yılan sokması, diğer zehirli enfeksiyonlar
• Gut ve amiloidoz gibi metabolik bazı hastalıklar
• Nörojenik hastalıklar: Spinal kord travması, sifiliz gibi
• Penisi tutan kanserler

Priapizmin komplikasyonları nelerdir?

 Priapizmin komplikasyonları, hastalığın tipine göre değişir. Zamanında müdahale ciddi koplikasyonların önlenmesi için oldukça önemlidir. İskemik priapizmde peniste oksijensiz (kirli kan) uzun süre beklediğinde peniste hasar ve sonunda da erektil disfonksiyon (ereksiyon yetersizliği) görülür. Bu bakımdan iskemik priapizm vakalarında ilerde oluşabilecek komplikasyonları önlemek için acilen zamanında müdahale etmek gerekir.

 Yüksek akımlı priapizmde penisin oksijenlenmesi, yani penisin temiz kanla beslenmesi bozulmadığından bu durum  ciddi bir aciliyet arzetmez ve ciddi komplikasyonlar görülmez.

Priapizmde korunma nasıl olur, nelere dikkat edilmelidir?

 Eğer “tekrarlayan priapizm” varsa, daha sonraları priapizmin tekrarlamasını önlemek için üroloji uzmanı çeşitli tedaviler önerebilir:

• Altta yatan esas hastalığın tedavisi (genellikle orak hücreli anemi)
• Oral veya penise enjeksiyon şeklinde fenilefrin verilmesi
• Erişkinlerde hormon (testosteron) bloke edici ilaçlar
• Erektil disfonksiyonun tedavisinde kullanılan ilaçları

Priapizm tanısı nasıl konur?

 Eğer 4 saati aşmış uzamış ereksiyon varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. Doktor önce priapizmin tipini tespit eder, çünkü tedavide bu çok önemlidir, hastalığın tipine göre tedavi şekli ve aciliyeti değişiklik gösterir.  Eğer iskemik priapizm varsa bu acil bir durum arzeder ve hemen tedavi planlanmalıdır.

Hastanın tıbbi sorgulanması ve muayenesi

 Her hastalıkta olduğu gibi priapizmde de hastaların ayrıntılı sorgulanması ve muayenesi gerekir.

• Hastaya priapizme neden olabilecek ilaçları alıp almadığı sorgulanır.
• Muayenede genital, perine ve karın bölgesi tümör veya travma yönünden değerlendirilir. Ayrıca ereksiyonun süresi, ağrılı veya ağrısız olup olmadığı sorgulanır.

Tanı için yapılacak testler

 Hastalığın tipini ve nedenini ortaya koymak için gerekli testler istenir. Bu arada ayni zamanda tedaviye de başlanır. Tanı amacıyla kullanılan testler:

• Kan gazı ölçümü:   Penisten alınan kanda kan gazlarına bakılarak priapizmin iskemik veya noniskemik olduğu tespit edilir.
• Kan testleri: Kanda alyuvar ve trombosit ölçümü yapılır.Bu şekilde orak hücreli anemi veya diğer etkenler ortaya konmaya çalışılır.
• Ultrasonografi: Penil renkli doppler ultrasonografi ile penisin kan akımı ve iç yapısı değerlendirilir. Priapizmin tipi ayırdedilebilir. Ayrıca neden olabilecek bir travmayı da bu şekilde görme imkanı vardır.
• Toksikolojik testler: Burada idrar nümunesinde priapizme neden olabilecek ilaçlara yönelik testler yapılarak etken ortaya çıkartılmaya çalışılır. Rutin uygulanan bir test değildir, gerekli durumlarda özel laboratuvarlarda yapılabilir.

Priapizm hastalarında tedavi nasıl olur?

 Priapizmin tedavisi hastalığın tipine göre değişir. İskemik tip priapizm acil bir durum olduğundan bu vakalarda zaman kaybetmeden tedaviye başlanmalıdır. Oysa noniskemik tip çok aciliyet gerektirmez.

İskemik priapizmin tedavisi nasıl yapılır?

 İskemik priapizmde penise dolan kan boşalamaz. Oksijensiz kanın uzun süre peniste kalması peniste kalıcı hasar oluşturacağından acil tedavi gerektiren bir durumdur. Bu tedavi genellikle penisteki klirli kanın direnajı ve beraberinde bazı ilaçların da verilmesini gerektiren kombine bir işlemdir.

 Penisten kirli (oksijensiz) kanın boşaltılması: Enjektörle penisten kirli kan boşaltılır. Ayni zamanda steril izotonikle penise yıkama yapılır. Bu şekilde penisteki kan boşaltılır, hastanın ağrısı kaybolur ve ereksiyon sonlanır. Bu işlem ereksiyon iyice sonlanana kadar birkaç kez tekrarlanabilir. Tüm bu işlemler temiz bir ortamda ve steril şartlarda yapılır, anesteziye gerek yoktur. Enfeksiyona karşı antibiyotik başlanması koruyucudur.

 İlaçlar: Fenilefrin gibi sempatomimetik ilaçlar penise enjekte edilir, bu şekilde penise kan taşıyan damarlar daralarak penisin tekrar dolması engellenir. Fenilefrin ayni şekilde penisten kirli kanı taşıyan damarları (ven) da genişleterek kirli kanın penisten boşalmasını hızlandırır. Gerektiğinde bu işlem tekrarlanabilir. Bu grup ilaçlar tansiyon yüksekliğine neden olabileceğinden dikkatli olunmalıdır.

 Cerrahi tedaviler: Cerrahi girişimler genel anestezi veya spinal anestezi (belden aşağı uyuşturularak) ile yapılır. Hastalar ertesi gün taburcu edilir. Eğer yukarıdaki işlemler başarısız kalırsa cerrahi işlemler uygulanır. Bu şekilde kirli kanın penisten boşalması amaçlanır. Bu cerrahilere genel olarak “şant” ameliyatları denir.

 Özellikle 24 saati geçmiş iskemik priapizm vakalarında kirli kanın enjektörle aspirasyonu  sonuç vermez ve bunlara cerrahi işlem (şant9 yapılmalıdır. Bu vakalarda sonuçlar çok iyi değildir. İlerde büyük oranda ereksiyon problemleri ortaya çıkacaktır.

 Eğer orak hücreli anemi varsa bu durumda hastalığının tekrarlamasına yönelik tedaviler uygulanır.

Noniskemin priapizmin tedavisi nasıl yapılır?

• Noniskemik priapizm iskemik priapizm gibi acil bir durum değildir, beklenip izlenebilir. Noniskemik priapizm bazen tedaviye gerek kalmadan kendiliğinden iyileşir.
• Perineye buz uygulaması ve baskı yapılması ereksiyonu sonlandırabilir.
• Görüntüleme altında embolizasyon yapılarak ereksiyon sonlandırılır (arteriyel embolizasyon).
• Eğer yırtılmış (rüptür) bir atrer (atar damar) priapizme neden olmuşsa cerrahi olarak bu damar bağlanır.

Priapizmde sonuçlar nasıldır?

 Prognoz (hastalığın seyri) priapizmin tipine ve zamanında etkili bir şekilde yapılan ytedaviye bağlıdır. İskemik priapizm acil bir durumdur. Erken dönemde ve uygun tedavi ile penis hasarı ve erektil disfonksiyon önlenir. Yüksek akımlı priapizmde prognoz genellikle iyidir.

 Kişisel tecrübelerimiz: Çok sayıda tedavi ve takibini yaptığımız iskemik priapizm vakalarında erken dönemlerde gelenlerde ciddi bir sorunla karşılaşmadık. Yüksek akımlı priapizm vakalarında embolizasyon uyguladığımız hastalarımızda takiplerde erektil fonksiyonlar normal olarak değerlendirildi. Geç gelip şant tedavisinin etkili olmadığı hastaların bir kısmına penis protezi takıldı.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı