Dizüri, idrar yaparken yanma ve idrar yaparken ağrı gibi durumları ifade eden ürolojik bir semptomdur. Kadın erkek her cinste görülen bir durumdur. Erişkinlerin yanında çocuk yaşlarda da görülür. Bu yazımda “dizüri” septomu (şikayet) ile ilgili genel bilgilendirme yapacağım.

Dizüri ne demektir?

Dizüri, idrar yaparken yanma, sızı, ağrı olması demektir. Bu hastalık değildir, birden çok hastalığın belirtisi, yani semptomudur. Bu rahatsızlığı , sık idrara çıkma ile karıştırmamalıdır. Bu konuda şikayeti olan hastaların çoğunda sık idrara çıkma olur, fakat her sık idrara çıkan hastada bu rahatsızlık olmayabilir. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülen bir semptomdur.

Dizüri kimlerde daha sık görülür?

Dizüri, kadın erkek, çok yaşlı her cinste ve yaşta sık karşılaşılan bir ürolojik semptomdur. Kadınlarda daha sık görülür. Bunun en önemli nedeni anatomik faktörlerdir. Kadınlarda üretra erkeklere göre daha kısa olduğundan kadınlar erkeklere göre idrar yolu enfeksiyonlarına daha yatkındır. Bu nedenle de idrar yaparken ağrı kadın cinste daha sıktır.

Dizüri yönünden yüksek riskli kişiler şunlardır:

• Gebe kadınlar
• Seksüel aktif bayanlar
• Şeker hastası (diabetes) kişiler
• Mesane problemi olan kişiler
• Prostat büyümesi olan yaşlı erkek hastalar
• Yaşlı bayanlar (menapoz nedeniyle)

Dizüri nedenleri nelerdir?

Dizüri kadın erkek her cinsrte görülür, ama kadınlarda daha sıktır. Dizüri belli belli yaşlarda özel durumlara bağlı olarak daha sıktır. Yaşlı erkeklerde genellikle iyi huylu prostat büyümesi (BPH), kadınlarda ise menapoz bu durumun önemli nedenlerindendir.

Kadınlarda dizüri nedenleri şunlardır:

• Mesane enfeksiyonları (sistit): Kadın üretrası erkek üretrasından kısa olduğu için sistit kadınlarda daha sık karşımıza çıkar.
• Vaginal enfeksiyonlar: Kadınlarda genital sistem ile üriner sistem yakın şekilde komşu olduğundan kadın genital sistemindeki bir enfeksiyon kolaylıkla üriner sistemi etkiler ve dizüriye neden olur.
• İdrar yolu enfeksiyonları: Üretranın kısa olması nedeniyle kadınlarda idrar yolu enfeksiyonu daha sıktır ve bu da kendini bu rahatsızlık ile gösterir.
• Endometriyozis, divertikülit gibi rahatsızlıklar kadınlarda bu rahatsızlığa neden olabilir.
• Mesanenin inflamasyonları: Genellikle idrar yolıu enfeksiyonunun bir sonucudur ve sıklıkla idrar yaparken ağrıya eşlik eder.
• Üretrrit: Üretradaki enfeksiyonlar yol açar.
• Cinsel aktif yaştaki kadınlar: Cinsel aktif yaşta ve sık sık ilişkiye giren özellikle genç bayanlarda sistit sık görülür. Bunun nedeni üretranın kadınlarda dajha kısa olması nedeniyle enfeksiyonun kolayca mesaneye geçmesidir.
• Kimyasal irritanlar: Doğum kontrolü amacıyla kullanılan maddeler, spermisidler, prezervatifler üretrada irritasyona neden olarak dizüri yaparlar.
• Mesane kanseri: Mesane kanserinin en önemli belişrtisi ağrısız hematüridir (idrardan kan gelmesi). Ayni zamanda bu hastalarda dizüri de sık görülür. Özellikle karsinoma insitu denen mesane hastalığında en önemli belirti (semptom) dizüridir.
• BCG tedavisi: Mesane kanseri nedeniyle mesane içine BCG uygulanan hastalarda sıklıkla dizüri (ağrılı, sancılı idrar) görülür.
• Radyoterapi: Mesane kanser, rahim kanseri, barsak kanseri gibi mesaneye komşu kanserlerde radyoterapi (ışın tedavisi) uygulanırsa bu kişilerde radyasyonun yan etkisi olarak dizüri sık olarak görülür.
• Mesane taşları: Mesanedeki taşlar mesane mukozasında irritasyona neden olarak rahatsızlık yaparlar.
• Üreter taşları: Özellikle üreterin mesane içinde kalan kısmındaki taşlar (intramural üreter taşları) dizüri ile kendini belli eder.
• Menapoz: Kadınlarda menapoz sonrası enfeksiyon sık görüleceğinden menapoza girmiş bayanlarda dizüri sıkl görülür.
• Şeker hastalığı: Şeker hastalığı (diyabet) enfeksiyon için bir risk oluşturur. Diyabetik hastalarda enfeksiyon ve dolayısıyla dizüri sık görülür.
• Yiyecek ve içecekler: Bazı yiyecek ve içeceklerin alerjik etkileri nedeniyle dizüri görülebilir.
• Endoskopik girişimler: Üriner sistemin endoskopik girişimleri sonrası (taş, kanser, tanısal amaçlı) dizüri olabilir.
• Sonda takılması: Üretraya sonda takılması üretrada yanmaya (dizüri) neden olur, sonda çıkartıldıktan sonra da biraz devam eder ve zamanla kaybolur.

Erkeklerde dizüri nedenleri şunlardır:

• İdrar yolu enfeksiyonları: Böbrek, üreter, mesane ve üretra enfeksiyonlarının (idrar yolları enfeksiyonu) en önemli semptomu (belirti, hastanın şikayeti) dizüridir. Enfeksiyonun yeri ve şiddetine göre bazan yüksek ateş te görülebilir.
• Mesane divertikülü ve divertikülit: Mesane divertikülü ve sonunda divertikül enfeksiyonu varsa bu kişilerde rahatsızlık görülebilir.
• Üretrit: Üretranın enfeksiyonu sonucu sıklıkla görülür.
• Cinsel yolla geçen hastalıklar: Cinsel yolla geçen hastalıklarda üretral akıntı ile birlikte genellikle dizüri,yani ağrılı idrar yapma görülür.
• Mesane taşları: Aynenkadınlarda olduğu gibi mesane taşları erkeklerde de dizüri yapar.
• Mesane kanseri: Mesane kanseri dizürinin nedenleri arasında yer alır. Kanser mesane boynunda yerleşmişse bu rahatsızlık daha sıktır.
• Karsinoma insitu: mesane kanserinin bu tipinde sık görülür.
• Radyoterapi: Mesane ve komşu organalrın ışın tedavisi sonucu radyasyon sistiti gelişir ve bu da dizüriye neden oljur.
• Üreter alt uç taşları: Üreter alt uç ve mesane duvarı içindeki üreter kısmında yerleşen taşlar rahatsızlık yapar.
• Prostat hastalıkları: İyi huylu prostat büyümesi 8BPH), prostat kanseri gibi prostat hastalıkları eğer enfeksiyon da varsa dizüriye neden olurlar.
• Prostatit: Akut ve kronik prostatitli hastalarda dizüri görülür. Kut ve kronik prostatitli hastalarda dizüri görülür.
• İlaçların yan etkisi: Kanser veya diğer nedenlerle alınan ilaçların yan etkisi olarak görülebilir.
• BCG tedavisi: Mesane kanseri nedeniyle BCG alan hastalarda sıklıkla dizüri (ağrılı, sancılı idrar) görülür.
• Prostat ameliyatları sonrası: Prostatın TUR-P, lazer (HOLEP) ameliyuatları sonrası erken dönemlerde bu durum görülebilir. Zamanla düzelir.

Kadın ve erkeklerde dizüriye neden olan inflamasyon ve irritasyonun en sık nedenleri:

Kadın ve erkek her iki cinste idrar yaparken ağrıya neden olabilecek bazı durumlar vardır. Bunlar inflamasyon ve irritasyona neden olarak dizüri şikayetine yol açarlar. Bu durumları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

• Üriner sistem taşları (böbrek, üreter, mesane taşları)
• Sık ilişkiye girmeye bağlı olarak özellikle bayanlarda üretral irritasyon
• İnterstisyel sistit (ağrılı mesane sendromu)
• Menapozdaki bayanlarda vaginada atrofik değişiklikler
• Kimyasal irritanlar
• Bazı ilaçların ve gıdaların yan etkileri
• Üriner sistemin kanserleri (özellikle mesane kanseri)
• Dar kıyafetlerin irritasyonu
• Bazı fiziksel aktiviteler (ata binme, bisiklet kullanımı gibi)

Dizürinin tanısı (teşhis) nasıl konur?

Dizüri, bir hastalık değidir. Bir çok hastalığın semptomu yani belirtisidir. Buna neden olabilecek hastalığın tanısını koyabilmek için sistematik bir yaklaşım gerekir.

• Anamnez: Dizüri şikayeti ile üroloji uzmanına gelen bir hastadan ayrıntılı bir hikaye alınmalıdır. Hastanın yaşam tarzı, kullandığı ilaçlar, geçirdiği ameliyatlar sorgulanır.
• Muayene: Dizüri nedenini ortaya çıkarmak için hasta ayrıntılı bir genitorüriner sistem muayenesinden geçirilir. Yaşlı erkeklerde prostat büyümesi yönünden prostat muayenesi mutlaka yapılmalıdır.
• Laboratuvar testleri: Hastalardan idrar mikroskopisi, gerekirse idrar kültürü alınarak idrar yollarında bir enfeksiyon olup olmadığı araştırılır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan şüpheleniliyorsa buna yönelik testler yapılır.
• Kan testleri: Dizüriye neden olabilecek bir hastalığı ortaya koyabilmek için uygun kan testleri alınır.
• Radyolojik tanı yöntemleri: Üriner ve genital sistem USG, X-ray (röntgen grafisi), gerekirse MR, BT gibi daha ileri tetkikler yapılır.
• Sistoskopi: Mesaneye ait dizüri nedenlerini ortaya koymak için tanısal amaçlı sistoskopi yapılır. Sistoskopi yapılabilmesi için aktif idrar yolu enfeksiyonunun olmaması gerekir.

Ürolog, dizüri nedeniyle gelen hastalara şunları soracaktır!

Üroloji uzmanı idrarda yanma (dizüri) şikayeti ile kendisine gelen hastalara tanıda yardımcı olacak bazı sorular sorar.

Bu durumun başlangıcı, sıklığı gibi bilgiler hastaya sorulabilir:

• Dizürinin ani veya yavaş yavaş başlayıp başlamadığı
• Tekrarlayıp tekrarlamadığı
• İdrarın başında veya tamamında olup olmadığı

Dizüri ile birlikte bulunabilecek şikayetler

• Ateş olabilir (özellikle üst üriner sistem enfeksiyonlarında)
• Üretral akıntı (üretrit varsa genellikle üretral akıntı görülür)
• Yan ağrısı (böbrek rahatsızlıklarında görülür)
• Karın alt kısmında ağrı (mesane hastalıklarında olabilir)

İdrar yapma ile ilgili sorunlar olabilir:

• Damla damla idrar yapma
• İdrar yapmaya başlamada zorlanma
• İnce ve çatallı idrar yapma
• İdrar yaptıktan sonra tekrar gitme ihtiyacı olması

İdrarın rengi ve kokusu ile ilgili değişiklikler:

• İdrar yolu enfeksiyonu varsa idrar bulanık olabilir
• Kanlı idrar (hematüri)
• Kokulu idrar

Dizüri için korunmada neler yapılabilir?

Dizüri şikayeti ile gelen hastalara Ürolog bu şikayetin tekrarlamaması için bazı önerilerde bulunur. Biz idrar yaparken yanma ve ağrı olan hastalarımıza koruyucu amaçla şu tavsiyelerde bulunuyoruz:

• Sıvı alımını artırmak: Günde en az 2-3 litre su içilerek idrar idrar çıkışını artırmak bu durumu önleyebilir. Özellikle sıcak bölgelerde yaşayan ve terle fazla sıvı kaybeden kişilerde bu durum çok önemlidir.
• Pet kullanımına dikkat etmek: Değişik nedenlerle idrar için pet kullanan hastaların bu petleri sık sık değiştirip kuru kalmalarını sağlamaları önemlidir.
• Hijyene dikkat edilmeli: Vaginal dudakların kuru kamasına özen gösterilmelidir.
• İrritanlardan kaçınmak: İrritan kimyasallardan korunmak gerekir.

Dizüri tedavisi nasıl yapılır?

Dizüri tedavisi yerine bu duruma neden olan hastalığın tedavisi esas alınmalıdır. Çünkü bu rahatsızlık tek başına bir hastalık değildir, bir veya bazen birden çok hastalığın belirtisi olarak karşımıza çıkar. Bu nedenle önce dizüriye neden olan hastalığı teşhis edip ona yönelik tedavi yapmak esastır. Biz kliniğimize ağrılı, sancılı idrar yapma şikayeti ile başvuran hastaları genel bir ürolojik muayeneden geçirip ona göre etkin tedaviyi veriyoruz.

Dizüri şikayeti olan bir hastada tedavi yaklaşımı şu şekilde olmalıdır:

• İdrar yolu enfeksiyonu tedavisi: İdrar yolu enfeksiyonu varsa idrar testi ile bu kolayca testpit edilir ve buna yönelik antibiyotik tedavisi başlanır.
• Cinsel yolla geçen hastalıkların tedavisi: Her iki cinste de cinsel yolla bulaşan hastalıklar dizüri etkeni olabilir. Bu hastalara uygun tedavi verilmelidir.
• İnflamasyon tedavisi: İnflamasyon varsa bu duruma neden etkenlerin ortadan kaldırılması gerekir.
• Neden olan hastalığa yönelik tedavi: Dizürinin nedenleri araştırılıp ona göre etkin tedavi yapılmalıdır. Yaşlı erkeklerde prostat hastalıkları varsa neden olarak BPH tedavisi yapılmalıdır. Etken kanser ise veya mesane hastalığı varsa bunların tedavisi yapılmalıdır. Üriner sistem taşları bu rahatsızlığın etkenidir. Bu durumun da mutlaka araştırılıp tedavi edilmesi gerekir. Kadınlarda jinekolojik rahatsızlıklar varsa bunlara yönelik tedavi düzenlenmelidir.
• Yaşam tarzı değişiklikleri: Her iki cinste eğer dizüriye neden olabilecek beslenme alışkanlıkları varsa bunların değiştirilmesi gerekir.

Özet olarak; Dizüri, ürolojik hastalıklarda sık görülen bir semptomdur. Bu semptom tek başına bir hastalık değil, birden fazla hastalığın veya etkenin belirtisidir. Bu şikayet ile gelen hastada neden olan etken tespit edilmeli ve buna yönelik özel tedavi yapılmalıdır. Ayrıca koruma önlemleri ile bu rahatsızlığın tekrarlaması önlenebilir veya şiddeti azaltılarak hastaların yaşam kalitesi iyileştirilebilir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul-TÜRKİYE