Genital human papillomavirus (HPV), hem erkekleri hem de kadınları etkileyen yaygın bir cinsel yolla bulaşan enfeksiyondur (CYBE). HPV virüsünün çeşitli türlerinin neden olduğu bu enfeksiyon, genital siğillerin (kondilom) oluşumuna yol açabilir. Bu siğiller genital bölgede küçük, ten rengi veya gri büyümeler olarak ortaya çıkar ve genellikle iyi huylu olsalar da, bazı HPV türleri kadınlarda rahim ağzı kanseri gibi daha ciddi durumlarla ilişkilidir. Genital human papillomavirus (HPV), genital siğillere (kondilom) neden olabilen ve rahim ağzı kanseri de dahil olmak üzere bazı kanserlerle ilişkili olan yaygın bir cinsel yolla bulaşan enfeksiyondur.

Risk faktörlerini, bulaşma yollarını ve önleme yöntemlerini anlamak, HPV’nin yayılmasını ve etkisini azaltmak için önemlidir. Bulaşma yollarını ve önleyici stratejileri anlayarak, bireyler genital HPV’ye yakalanma ve yayılma risklerini önemli ölçüde azaltabilirler.

Kliniğimizde korunma amaçlı HPV aşı uygulaması ve hastalığı kapan kişilerde tedavi yapmaktayız. Bu yazımda hastalık için risk faktörleri, korunma (önleme) ve bulaşma yöntemleri hakkında bilgi vereceğim.

Genital HPV bulaşması için risk faktörleri nelerdir?

Genital HPV’nin bulaşma riskini artıran bazı risk faktörleri şunlardır vardır:

Cinsel İlişki

• Çoklu Cinsel Partnerler: Çok sayıda cinsel partnere sahip olmak, HPV ile enfekte olmuş bir bireyle karşılaşma olasılığını artırır.
• Erken Cinsel Aktivite: Genç yaşta cinsel olarak aktif hale gelmek, daha uzun potansiyel maruz kalma süresi nedeniyle HPV enfeksiyonu riskini artırır.

Korunmasız Cinsel İlişki

• Kondom Kullanımı ile İlgili Sorunlar: Cinsel aktivite sırasında kondom kullanmamak, HPV bulaşma riskini artırır, çünkü kondomlar tüm genital deriyi kaplamaz ve HPV deri teması yoluyla bulaşabilir.

Zayıflamış Bağışıklık Sistemi

• Bağışıklık Baskılanması: HIV/AIDS gibi bağışıklık sistemi zayıflamış olanlar veya bağışıklık baskılayıcı ilaçlar kullananlar, HPV’ye yakalanma ve komplikasyon geliştirme riski altındadır.

Mevcut cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH)

• Diğer Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar: Klamidya veya bel soğukluğu gibi başka bir CYBH’ye sahip olmak, HPV enfeksiyonuna karşı duyarlılığı artırabilir.

Kişisel ve Partner Geçmişi

• HPV Geçmişi: Önceki bir HPV enfeksiyonu, virüsün farklı türleriyle yeniden enfeksiyon riskini artırır.
• Partnerin Cinsel Geçmişi: Geçmişte çok sayıda cinsel partnere veya CYBE geçmişine sahip bir partnerle birlikte olmak, HPV bulaşma riskini artırır.

HPV Aşısı Yaptırmayanlar

• Aşı Olmamak: HPV aşısı almamış bireyler, virüse yakalanma riski altındadır.

Sigara İçmek

• Tütün Kullanımı: Sigara içmek bağışıklık sistemini zayıflatabilir, HPV enfeksiyonlarını temizlemeyi zorlaştırır ve HPV ile ilgili sağlık sorunları geliştirme riskini artırır.

Hamilelik ve Doğum

• Anne-Çocuk Bulaşması: HPV ile enfekte olmuş bir anne, doğum sırasında virüsü bebeğine geçirebilir, bu da çocuğun solunum yollarında papillomatozise yol açabilir.

Genital HPV bulaşma yolları

Genital HPV, çoğunlukla cinsel aktivite ile geçer. Bunun dışında başka da hastalığın geçme yolları vardır. Bunları şu şekilde özetlemek mümkündür:

Cinsel Temas

• Vajinal Seks: HPV en sık, enfekte bir partnerle vajinal ilişki yoluyla bulaşır.
• Anal Seks: Anal ilişki de HPV’yi, partnerlerin cinsiyetinden bağımsız olarak yayabilir.
• Oral Seks: Enfekte bir kişiyle oral seks yapmak, ağız ve boğazda HPV enfeksiyonlarına yol açabilir.

Deri (cilt) Teması

• Genital Temas: HPV, penetratif seks olmadan bile doğrudan genital temas yoluyla bulaşabilir.
• Penetratif Olmayan Cinsel Aktiviteler: Genital sürtünme veya enfekte bir bölgeye dokunup daha sonra kendi genital bölgesine dokunma gibi aktiviteler virüsü yayabilir.

Cinsel Olmayan Yollar

• Anne-Çocuk Bulaşması: Doğum sırasında enfekte bir anne, virüsü bebeğine geçirebilir ve bu da çocukta solunum yolları papillomatozisine yol açabilir.
• Kontamine Nesneler: Nadir de olsa, HPV, virüsle temas etmiş nesnelerle, örneğin doğru temizlenmemiş seks oyuncaklarının paylaşılması yoluyla bulaşabilir.

Genital HPV önleme (korunma) yöntemleri

Bu hastalığın önlenebilmesi mümkündür. HPV bulaşmasını önlemek için alınması gereken önlemler ve dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:

Aşılama (HPV aşısı)

• HPV Aşısı: En etkili önleme stratejilerinden biri aşılamadır. HPV aşısı, genital siğillere ve rahim ağzı kanserine neden olan en yaygın ve yüksek riskli türlere karşı korur. 11-12 yaşındaki çocuklar için önerilir, ancak 9 yaşından itibaren başlayarak 26 yaşına kadar ve bazen daha büyük bireylere, sağlık durumlarına bağlı olarak uygulanabilir.

Kondom Kullanımı

• Bariyer Koruması: Tüm cinsel aktiviteler (vajinal, anal ve oral) sırasında kondomları tutarlı ve doğru kullanmak, HPV bulaşma riskini önemli ölçüde azaltabilir. Ancak, HPV kondomun kaplamadığı bölgelerde de enfekte olabileceğinden, bu yöntem tam koruma sağlamaz.

Düzenli Tarama

• Rahim Ağzı Kanseri Taraması: Kadınlar için düzenli Pap testleri ve HPV testleri, HPV’nin neden olduğu rahim ağzı değişikliklerinin erken tespiti için çok önemlidir. Ön kanseröz durumların erken tespiti ve tedavisi, rahim ağzı kanserinin gelişmesini önleyebilir.
• HPV Testi: 30 yaş üstü kadınlar için rutin tarama kapsamında Pap testi ile birlikte HPV testi yapılması önerilir.

Cinsel Partner Sayısını Sınırlama

• Risk Azaltma: Cinsel partner sayısını azaltmak, HPV enfeksiyonu riskini düşürebilir. Test edilmiş ve enfekte olmadığı bilinen bir partnerle karşılıklı tek eşli bir ilişki yaşamak da riski azaltır.

Yaşam Tarzı Seçenekleri

• Bağışıklık Sistemi Desteği: Sigara içmek bağışıklık sistemini zayıflatabilir, bu da HPV enfeksiyonlarını temizlemeyi zorlaştırır. Tütün kullanımından kaçınmak, daha güçlü bir bağışıklık sistemi sağlamaya yardımcı olabilir ve HPV ile ilgili sağlık sorunları geliştirme riskini azaltabilir.
• Sağlıklı Bağışıklık Sistemi: Dengeli bir diyet, düzenli egzersiz ve yeterli uyku ile sağlıklı bir bağışıklık sistemi korunmalıdır.

İletişim ve Eğitim

• Bilinçli Kararlar: HPV, bulaşma yolları ve önleme yöntemleri hakkında kendinizi ve partnerlerinizi bilgilendirmek, cinsel sağlık ve önleyici tedbirler konusunda bilinçli kararlar alınmasını sağlayabilir.
• Düzenli Sağlık Kontrolleri: Düzenli sağlık kontrollerini sürdürmek ve sağlık hizmeti sağlayıcılarıyla açık iletişim kurmak, zamanında aşılama, tarama ve gerekli ise tedavi sağlanmasını garantileyebilir.

Özet

Genital HPV, genital siğillere (kondilom) neden olabilen ve rahim ağzı kanseri gibi bazı kanserlerle ilişkili yaygın bir cinsel yolla bulaşan enfeksiyondur. Temel risk faktörleri arasında çoklu cinsel partnerler, erken cinsel aktivite, tutarsız kondom kullanımı, zayıflamış bağışıklık sistemi, sigara içme ve aşı eksikliği bulunmaktadır. Bulaşma, ağırlıklı olarak cinsel temas (vajinal, anal ve oral seks) ve doğrudan deri teması yoluyla gerçekleşir. Ayrıca, doğum sırasında anneden çocuğa bulaşabilir.

Önleme stratejileri arasında aşılama, tutarlı kondom kullanımı, düzenli rahim ağzı kanseri taramaları, cinsel partner sayısını sınırlama, tütün kullanmaktan kaçınma ve sağlıklı bir bağışıklık sistemi bulunur. Cinsel sağlık konusunda eğitim ve açık iletişim de önemlidir. Bu faktörleri ele alarak ve önleyici tedbirler alarak, genital HPV’ye yakalanma ve yayılma riski önemli ölçüde azaltılabilir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Ürolog

İstanbul- TÜRKİYE