Böbrek kistleri, böbreklerde oluşan sıvı dolu keseciklerdir. Basit veya kompleks olarak sınıflandırılabilirler. Böbrek kistleri genellikle başka nedenlerle yapılan ultrason, BT taramaları veya MR gibi görüntüleme testleri sırasında tesadüfen keşfedilir. Böbrek kistlerinin tedavisi, türüne ve semptomlarına bağlıdır. Bir kist ağrı, enfeksiyon veya yüksek tansiyon gibi semptomlara neden olursa ya da kompleks ve kanser şüphesi varsa, tedavi seçenekleri aspirasyon ve skleroterapi, laparoskopik cerrahi veya nadir durumlarda nefrektomiyi (böbreğin bir kısmının veya tamamının çıkarılması) içerebilir.

Böbrek kisti nedir?

Böbrek kisti, böbreklerde oluşan sıvı dolu bir keseciktir. Bu kistler boyut ve sayı bakımından değişiklik gösterebilir ve genellikle iki ana tipe ayrılır:

• Basit Böbrek Kistleri: Bu kistler, ince duvarlı ve berrak sıvı ile dolu tek bir kesecik şeklindedir. Özellikle yaşlı yetişkinlerde yaygındır. Basit kistler genellikle iyi huyludur ve nadiren komplikasyonlara yol açar.
• Kompleks Böbrek Kistleri: Bu kistlerde septasyonlar (iç duvarlar), kalsifikasyonlar veya katı bileşenler bulunabilir. Daha az yaygındır ve görünüm ve yapı bakımından önemli ölçüde değişebilirler. Kompleks kistlerin dikkatle değerlendirilmesi gerekir, çünkü kanser olma riski daha yüksektir. Görüntüleme özellikleri ve diğer faktörler, malignite potansiyelini değerlendirmek için dikkate alınır.

Böbrek kistlerinin nedenleri?

Böbrek kistlerinin nedenleri kist türüne göre değişebilir. İşte olası nedenlerin bir dökümü:

• Basit Böbrek Kistleri

Yaşlanma: Basit böbrek kistleri, yaşlı yetişkinlerde daha yaygındır, bu da yaşlanmanın gelişimlerinde önemli bir rol oynadığını düşündürür.

Genetik Yatkınlık: Bazı insanlar, polikistik böbrek hastalığı gibi kalıtsal koşullardaki kadar belirgin olmasa da, böbrek kistleri geliştirmeye genetik olarak yatkın olabilir.

Tübüllerde Tıkanma ve Zayıflık: Basit kistlerin, böbreklerdeki tübüllerin tıkanması nedeniyle sıvı birikimi sonucu oluştuğu düşünülmektedir. Tübüllerin duvarlarındaki zayıflık da rol oynayabilir.

• Kompleks Böbrek Kistleri

Doğumsal Durumlar: Bazı kompleks kistler, doğuştan gelişimsel anormallikler nedeniyle mevcut olabilir.

Genetik Faktörler: Kompleks kistler, von Hippel-Lindau hastalığı ve tüberoz skleroz gibi genetik koşullarla ilişkilendirilebilir.

• Diğer Faktörler

Böbrek Yaralanması veya Enfeksiyonu: Geçmişteki böbrek yaralanmaları veya enfeksiyonları bazen kist oluşumuna yol açabilir.

Kronik Böbrek Hastalıkları: Belirli kronik böbrek hastalıklarına sahip kişilerde kist gelişme olasılığı daha yüksektir.

Diyaliz: Uzun süreli diyaliz, böbreklerde birçok kistin oluşumunu içeren edinilmiş kistik böbrek hastalığı (ACKD) gelişimi ile ilişkilendirilebilir.

Bosniak böbrek kistlerinin sınıflandırılması

Bosniak sınıflandırma sistemi, böbrek kistlerini görüntüleme çalışmaları, özellikle BT taramaları temelinde kategorize etmek için kullanılır. Bu sınıflandırma, malignite olasılığını değerlendirmeye ve uygun yönetimi belirlemeye yardımcı olur. İşte Bosniak sınıflandırma sisteminin bir genel bakışı:

• Bosniak Kategori I:

Açıklama: İnce duvarlı basit kistler, septasyonlar (iç bölmeler), kalsifikasyonlar veya katı bileşenler yok.

BT Bulguları: Homojen su yoğunluğu (0-20 Hounsfield birimi), kontrastla artış yok.

Malignite Riski: Neredeyse sıfır.

Yönetim: Takip gerekli değil.

• Bosniak Kategori II:

Açıklama: Birkaç ince septasyon veya ince kalsifikasyonlar bulunan minimal kompleks kistler. Kistler hafifçe hiperdens (< 3 cm) olabilir, ancak kontrastla artış göstermezler.

BT Bulguları: İnce septasyonlar, ince veya kavisli kalsifikasyonlar, homojen hiperdens kistler.

Malignite Riski: Çok düşük (sıfıra yakın).

Yönetim: Genellikle takip gerekli değil.

• Bosniak Kategori IIF:

Açıklama: Daha fazla septasyon bulunan kistler, septa veya duvarın minimal kalınlaşması veya daha kalın, nodüler kalsifikasyonlar. Ölçülebilir kontrast artışı yok.

BT Bulguları: Çoklu ince septa veya minimal artış, duvar kalınlaşması, kalsifikasyonlar.

Malignite Riski: Biraz daha yüksek, yaklaşık %5.

Yönetim: Değişiklikler için takip görüntüleme gerektirir.

• Bosniak Kategori III:

Açıklama: Kalın, düzensiz duvarlar veya septaları olan ve kontrast sonrası ölçülebilir artış gösteren belirsiz kistik kitleler.

BT Bulguları: Kalın veya düzensiz septa veya duvarlar, ölçülebilir kontrast artışı.

Malignite Riski: Yaklaşık %50.

Yönetim: Cerrahi keşif veya biyopsi sıklıkla önerilir.

• Bosniak Kategori IV:

Açıklama: Duvar veya septadan bağımsız olarak yumuşak doku bileşenleri ile açıkça malign kistik kitleler.

BT Bulguları: Katı artış gösteren yumuşak doku bileşenleri, belirgin duvar veya septal kalınlaşma.

Malignite Riski: Çok yüksek (neredeyse %100).

Yönetim: Cerrahi çıkarma genellikle gereklidir.

Bosniak sınıflandırma, böbrek kistlerinin malignite riskine dayalı yönetimini yönlendirmeye yardımcı olur:

• Kategori I ve II: Genellikle benign, rutin takip gerekli değil.
• Kategori IIF: Düşük risk, periyodik izleme gerektirir.
• Kategori III ve IV: Malignite riski daha yüksek, sıklıkla cerrahi müdahale gerektirir.

Semptomlar (Hasta şikayetleri nelerdir?)

Basit böbrek kistleri genellikle asemptomatiktir ve başka nedenlerle yapılan görüntüleme çalışmaları sırasında tesadüfen keşfedilir. Ancak semptomlar ortaya çıktığında şunları içerebilir:

• Ağrı: Yan (böğür) veya alt sırt bölgesinde kalıcı, donuk ağrı. Genellikle kistin büyüyüp yakındaki organlara veya dokulara baskı yapması nedeniyle olur. Bazı durumlarda ağrı karına yayılabilir.
• Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon): Büyük kistlerle bazen ilişkili olabilir, ancak mekanizması her zaman net değildir.
• Hematüri: Kistin yırtılması veya kist içine kanama olması durumunda idrarda görünür kan (makroskopik hematüri) veya mikroskobik kan (idrarda testlerle tespit edilir) görülebilir.
• İdrar Semptomları: Sık idrara çıkma, acil idrara çıkma ihtiyacı ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, kistler enfekte olursa böbrek kistleri ile ilişkili olabilir.
• Nadir Semptomlar: Nadir durumlarda, büyük bir kist idrar akışını engelleyebilir ve hidronefroz (idrar birikimi nedeniyle böbreğin şişmesi) veya böbrek fonksiyonunun bozulmasına yol açabilir.

Teşhis-Tanı

Teşhise yönelik ayrıntılı bir yaklaşım:

Tıbbi Geçmiş ve Fizik Muayene:

• Tıbbi Geçmiş: Doktor, böğür ağrısı, yüksek tansiyon veya idrar sorunları gibi semptomları kontrol etmek için ayrıntılı bir tıbbi geçmiş alacaktır.
• Fizik Muayene: Böbrek bölgesinde hassasiyet fizik muayene sırasında ortaya çıkabilir.

Görüntüleme Çalışmaları:

• Ultrason: Basit kistler anekoik (karanlık) alanlar olarak görünür, ince, pürüzsüz bir duvar ve iç eko yok.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) Tarama: Basit kistler, sıvı yoğunluğu ile iyi tanımlanmış yuvarlak veya oval alanlar olarak görünür ve kontrast uygulaması sonrası artış göstermez.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Basit kistler, T2-ağırlıklı görüntülerde yüksek sinyal yoğunluğu ve T1-ağırlıklı görüntülerde düşük sinyal yoğunluğu ile sıvı dolu kesecikler olarak görünür.

Bosniak Sınıflandırma:

• Bosniak I ve II: Genellikle benign basit kistleri temsil eder ve takip gerektirmez.
• Bosniak IIF, III ve IV: Malignite riski daha yüksek olan giderek karmaşıklaşan kistleri belirtir, daha yakın izleme veya müdahale gerektirebilir.

Laboratuvar Testleri:

• Kan Testleri: Böbrek kistleri için özel olarak teşhis edici olmasa da, kan testleri böbrek fonksiyonunu değerlendirmeye ve semptomların diğer potansiyel nedenlerini dışlamaya yardımcı olabilir.
• İdrar Testleri: Böbrek sorunları ile ilişkili olabilecek kan veya enfeksiyonun kontrol edilmesi için.

Ne zaman doktora görünmeli?

 Aşağıdaki durumlarda tıbbi yardım almalısınız:

• Kalıcı veya şiddetli böğür veya sırt ağrısı.
• İdrarda kan.
• İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri (örneğin, idrara çıkarken yanma hissi, ateş, sık idrara çıkma).
• Açıklanamayan yüksek tansiyon.
• Karında fark edilen bir kitle veya şişlik.

Komplikasyonlar nelerdir?

Böbrek kistlerinin komplikasyonları, türüne ve boyutuna bağlı olarak değişebilir.

Basit Böbrek Kistleri

• Enfeksiyon: Bir kist enfekte olabilir, ateş, ağrı ve genel halsizlik gibi belirtiler görülebilir.
• Yırtılma: Nadir de olsa, bir kist yırtılabilir ve böğür bölgesinde ani, keskin ağrıya neden olabilir.
• Kanama: Kist içine kanama olabilir ve bu da ağrı ve hematüriye (idrarda kan) neden olabilir.
• Tıkanıklık: Büyük bir kist idrar akışını engelleyebilir, bu da hidronefroz (idrar birikimi nedeniyle böbreğin şişmesi) veya idrar yolu enfeksiyonlarına yol açabilir.

Kompleks Böbrek Kistleri

• Malignite: Kompleks kistlerin kanserli olma riski daha yüksektir, bu nedenle düzenli izleme ve bazen cerrahi müdahale gerektirebilir.
• Enfeksiyon ve Kanama: Basit kistlerde olduğu gibi, kompleks kistler de enfekte olabilir veya kanayabilir.

Böbrek kistleri hangi durumlarda tedavi edilmeli?

Genellikle kistler şu durumlarda ameliyat yapılır:

• Böğür veya sırt bölgesinde kalıcı ağrı veya rahatsızlığa neden oluyorsa.
• İlaçlarla kontrol edilemeyen yüksek tansiyona yol açıyorsa.
• Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarına neden oluyorsa.
• Kanama, enfeksiyon veya yırtılma belirtileri gösteriyorsa.
• Zamanla önemli ölçüde büyüyorsa.

Tedavi

Basit böbrek kistleri genellikle iyi huyludur ve asemptomatiktir, bu nedenle minimal müdahale gerektirir. Ancak, semptomlara veya komplikasyonlara neden oluyorsa tedavi gerekebilir. İşte temel tedavi seçenekleri:

Gözlem (İzleme): Kist küçük ve asemptomatik ise, düzenli görüntüleme (ultrason, BT taraması veya MRG) ile izlenmesi önerilebilir.

Aspirasyon ve Skleroterapi:

• Aspirasyon: Ultrason veya BT rehberliğinde bir iğne ile kistin içindeki sıvının boşaltılması.
• Skleroterapi: Aspirasyon sonrası, kistin küçülmesine ve yeniden dolmasını önlemeye yardımcı olmak için bir sklerozan ajan (örneğin alkol) kiste enjekte edilir.

Laparoskopik Cerrahi: Büyük, semptomatik veya komplikasyona neden olan kistlerin çıkarılması için laparoskopik cerrahi yapılabilir.

Açık Cerrahi: Çok büyük veya çok sayıda kist olduğunda ve önemli sorunlara neden olduğunda açık cerrahi gerekebilir.

Tedavi sonrası bakım

• Takip Görüntüleme: Tedavi sonrası nüks veya komplikasyonları izlemek için düzenli takip görüntüleme önerilir.
• Semptom Yönetimi: Tedavi sonrası ağrı veya rahatsızlık, reçetesiz ağrı kesiciler veya reçeteli ilaçlarla yönetilebilir.

Özet

Böbrek kistleri, böbreklerde gelişen sıvı dolu keseciklerdir. Basit (iyi huylu) veya kompleks (potansiyel olarak malign) olabilirler. Basit kistler genellikle iyi huyludur ve nadiren  müdahale gerektirir. Kompleks kistler, malignite riski daha yüksek olduğu için daha yakın izleme veya cerrahi tedavi gerektirebilir. Asemptomatik vakalarda takip, semptomatik ve malignite şüphesi olan vakalarda ise tedavi gereklidir. Genellikle laparoskopik tedaviyi tercih ediyoruz. Laparoskopik yöntemle tedavi ile hastalarda tam iyileşme sağlanır. Hastalarımızda takiplerde nükseden vakalarımız olmadı.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Ürolog

İstanbul- TÜRKİYE