Epididimis (epididim), testislerin arkasında yer alan sarmal çift bir tüptür. Başlıca görevi testislerde üretilen spermleri depolamak ve taşımaktır. Spermler testislerden çıktıklarında olgunlaşmamıştır ve epididimden geçerken olgunlaşarak yüzme ve yumurtayı dölleme yeteneğini kazanırlar. Epididim aynı zamanda spermin yoğunlaşmasına ve fazla sıvının emilmesine de yardımcı olur, sonuçta sperm gelişiminin cinsel ilişki sırasında boşalmadan önceki son aşamalarına yardımcı olur.

Epididim nedir/ ne demektir?

Epididimis, erkek üreme sistemindeki her testisin arkasında yer alan sarmal bir tüptür. Sperm hücrelerinin olgunlaşması, depolanması ve taşınması için bir yer görevi görür.

Testislerde üretilen spermatozoa, efferent kanallar adı verilen bir dizi kanaldan geçerek epididimise girer ve burada işlevleri ve döllenme yetenekleri için gerekli fizyolojik değişikliklere uğrar. Epididimis üç ana bölgeye ayrılabilir: baş (caput), gövde (corpus) ve kuyruk (cauda). Spermatozoanın uygun şekilde olgunlaşmasını ve boşalmaya kadar saklanmasını sağlayarak erkek doğurganlığında çok önemli bir rol oynar.

Anatomisi/Yapısı

Epididim, erkek üreme sistemindeki her testisin arka yüzeyinde yer alan, sıkı bir şekilde kıvrılmış boru şeklinde bir yapıdır. Çözüldüğünde uzunluğu yaklaşık 6 ila 7 metredir. Epididimis üç ana bölgeye ayrılabilir:

Kafa (Kapu):

• Epididimin başı testise en yakın olan proksimal kısımdır.
• Rete testis’i (testis içindeki tübül ağı) epididime bağlayan efferent kanallardan spermatozoayı alır.
• Baş nispeten büyüktür ve yeni üretilen spermleri testislerden alır.

Gövde (Corpus):

• Epididimin gövdesi orta kısımdır.
• Spermatozoanın daha fazla olgunlaştığı ve fizyolojik değişikliklere uğradığı, sıkı bir şekilde kıvrılmış tübüllerden oluşur.

Kuyruk (Kauda):

• Epididimin kuyruğu testise en uzak kısımdır.
• Spermatozoayı epididimden boşalma kanalına taşıyan vas deferens’e bağlanır.
• Kuyruk, boşalma gerçekleşene kadar olgun spermatozoanın depolanmasından sorumludur.

Epididimin görevleri nelerdir?

Epididim, erkek üreme sisteminde birkaç önemli işlevi yerine getirir. Bunlar şu şeklde özetlenebilir:

• Spermlerin Olgunlaşması: Epididimin temel işlevlerinden biri spermatozoanın olgunlaşmasını kolaylaştırmaktır. Testislerde üretilen spermatozoa olgunlaşmamış ve döllenme yeteneğinden yoksundur. Epididimden geçerken epididimal olgunlaşma adı verilen bir süreçten geçerler. Bu süreç, hareketliliğin (yüzme yeteneği) ve döllenme yeterliliğinin kazanılmasını içerir. Ek olarak spermatozoa, döllenme sırasında dişi üreme sistemi ile etkileşimler için çok önemli olan, plazma zarındaki ve onunla ilişkili proteinlerdeki değişiklikler de dahil olmak üzere biyokimyasal modifikasyonlara uğrar.
• Sperm Deposu: Epididim, olgun spermatozoanın depolandığı yer görevi görür. Spermatozoa, boşalma gerçekleşene kadar epididim kuyruğunda depolanır. Bu süre zarfında epididim, spermlerin hayatta kalmasına elverişli bir ortam sağlar ve döllenme için gerekli olana kadar canlılıklarını korur.
• Konsantrasyon: Epididim, spermatozoanın konsantrasyonuna yardımcı olur. Spermatozoa epididimden geçerken fazla sıvı yeniden emilir ve sperm konsantrasyonunun artmasına neden olur. Bu konsantre sperm daha sonra boşalma sırasında salınır ve başarılı döllenme şansı en üst düzeye çıkarılır.
• Spermlerin taşınması: Epididim, spermatozoanın testislerden vas deferens’e taşınmasını kolaylaştırır. Epididim düz kasının peristaltik kasılmaları, spermatozoanın tübüller boyunca itilmesine yardımcı olarak vas deferens’e ve sonuçta ejakülatör kanala geçişini sağlar.
• Salgı: Epididim, sperm olgunlaşmasını ve fonksiyonunu desteklemek için tübüler lümene çeşitli maddeler salgılar. Bu salgılar, üreme yolundan geçerken spermatozoaya enerji ve koruma sağlayan iyonları, besin maddelerini ve proteinleri içerir.

Epididim önemli bir organ mıdır?

Evet, epididim gerçekten de erkek üreme sistemi içinde önemli bir organdır. Spermin olgunlaşmasında, depolanmasında ve taşınmasında birçok önemli rol oynar ve sonuçta erkek doğurganlığına ve üreme başarısına katkıda bulunur. Epididim olmadan testislerde üretilen spermler olgunlaşmamış ve döllenme yeteneğinden yoksun kalacaktı. Ek olarak epididim, spermin depolanması için uygun bir ortam sağlayarak olgun spermlerin boşalma gerçekleşene kadar korunmasını sağlar. Ayrıca epididim, spermatozoanın konsantrasyonuna ve taşınmasına yardımcı olarak başarılı döllenme şansını maksimuma çıkarır. Genel olarak epididim, erkek üreme sisteminin önemli bir bileşenidir ve düzgün işlevi erkek doğurganlığı için çok önemlidir.

Epididimin sık görülen hastalıkları

Epididimin sık görülen hastalıkları şunlardır:

• Epididimit: Genellikle bakteriyel bir enfeksiyondan kaynaklanan epididim iltihabıdır. Testis torbasında ağrı, şişlik ve kızarıklığın yanı sıra ateş ve idrara çıkma sırasında rahatsızlık gibi belirtilere de neden olabilir.
• Epididim Kistleri: Epididim içerisinde gelişen içi sıvı dolu keselerdir. Genellikle iyi huyludurlar ancak büyürlerse veya iltihaplanırlarsa rahatsızlık veya ağrıya neden olabilirler.
• Epididimal Apse: Bu, epididimde tipik olarak bakteriyel bir enfeksiyonun neden olduğu irin toplanmasıdır. Şiddetli ağrı, şişlik ve ateşle kendini gösterir ve acil tıbbi tedavi gerektirir.
• Epididim Tıkanıklığı: Epididim kanallarının tıkanması enfeksiyon, iltihaplanma veya yara izi gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu, sperm taşınmasının bozulmasına ve kısırlığa yol açabilir.
• Epididimal Kalsifikasyonlar: Bunlar epididimde oluşabilen küçük, sert kalsiyum birikintileridir. Çoğu zaman asemptomatik olsalar da bazı durumlarda rahatsızlık veya ağrıya neden olabilirler.
• Epididim Tümörleri: Nadir de olsa epididimde tümörler gelişebilir. Bunlar iyi huylu veya kötü huylu olabilir ve skrotumda ağrısız bir şişlik veya şişlik gibi semptomlarla ortaya çıkabilir.

Özet

Epididimis, erkek üreme sistemindeki her testisin arkasında yer alan sarmal boru şeklinde bir yapıdır. Spermin olgunlaşması, depolanması ve taşınması için bir yer görevi görür. Testislerde üretilen spermatozoa epididimise girer ve işlevleri ve döllenme yetenekleri için gerekli fizyolojik değişikliklere uğrar. Epididimis üç ana bölgeden oluşur: baş, gövde ve kuyruk. Spermatozoanın uygun şekilde olgunlaşmasını ve boşalmaya kadar saklanmasını sağlayarak erkek doğurganlığında çok önemli bir rol oynar. Yaygın epididim bozuklukları arasında epididimit, kistler, apseler, tıkanma, kalsifikasyonlar ve tümörler bulunur. Epididimal sorunların hızlı tanı ve tedavisi üreme sağlığının korunması açısından önemlidir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Ürolog

İstanbul- TÜRKİYE