Mesane divertikülü nedir?

Mesane divertikülü, mesane duvarının dışarıya doğru bir kese veya fıtık şeklinde çıkmasıdır. Konjenital (doğuştan) veya sonradan olabilir. Sonradan olanlar erişkin yaşlarda görülür ve çoğunlukla iyi huylu prostat büyümesi (BPH, benign prostat hiperplazisi), mesane boynu darlığı,mesane boynu yüksekliği, üretra darlığı gibi mesanenin boşalmasına engel olan rahatsızlıklara bağlı olarak ortaya çıkar. Bunlarda divertikül duvarında sadece mukoza tabakası bulunur.

Kaç çeşit mesane divertikülü vardır?

İki çeşit mesane divertikülü vardır:

1. Doğuştan veya konjenital mesane divertikülü: Mesane duvarının mesanenin zayıf olduğu noktadan dışarıya doğru fıtıklaşmasıdır. Bu tip divertikül çocukluk yaşlarında görülür, çoğunlukla tektir ve tedavi gerekmez. Konjenital divertikülde mesanenin bütün tabakaları, yani mesane mukozası ve mesane kası bulunur. Bu nedenle konjenital divertiküllerde divertikül duvarında kasılma olur ve bu nedenle özellikle küçük divertiküllerde divertikül kolayca boşalır ve içerisinde idrar kalmaz. Bu nedenle de konjenital divertiküllerde enfeksiyon,  mesane taşı ve kanser oluşumu çok seyrek görülür.

2. Akkiz veya sonradan olana mesane divertikülü: Bu divertiküller çoğunlukla yaşlı erkeklerde (yetişkinlerde) görülür. Birden fazla miktarda mesanede divertikül vardır. Sonradan yetişkinlerde görülen mesane divertiküllerinin duvarında sadece mukoza denen mesanenin iç kısmını kaplayan tabaka bulunur, kas bulunmaz. Bu nedenle bu divertikül duvarı kasılamaz ve içini boşaltamaz, bunun sonucu olarak ta enfeksiyon, taş ve mesane kanseri oluşumu bunnlarda daha sık görülür.

Sonradan olan (akkiz) mesane divertiküllerimin nedenleri nelerdir?

• İleri yaş erkeklerde sık görülür
• İyi huylu prostat büyümesi (BPH, benign prostat hiperplazisi)
• Mesane boynu darlığı
• Mesane boynu yüksekliği
• Üretra darlığı
• Mesanenin sinirsel hasarı nedeniyle fonksiyon yapamaması

Mesane divertikülünün belirtileri nelerdir?

Mesane divertikülleri genellikle belirti vermez, çoğu zaman idrar problemleri araştırılırken özeelikle yaşlı prostat hastalarında tespit edilir.

Mesane divertikülüne bağlı olarak sık görülen problemler şunlardır.

• İdrar yolu enfeksiyonları: Divertikül varsa enfeksiyon sık sık tekrarlar.
• Mesane taşları
• Vezikoüreteral reflü (idrarın mesaneden böbreğe kaçması)
• Mesane kanseri (mesane tümörü)
• İdrar yapma zorluğu

Mesane divertikülünde tanı (teşhis) nasıl konur?

X-ray (sistografi): mesaneye kontrastlı ilaç verilerek mesanenin röntgeni çekilir ve burada dışarı doğru fıtıklaşan divertikül görülür.

Ultrasonografi (USG):Mesane dolu iken yapılan ultrasonografide divertikül görülebilir.

CT, MR: CT ve MR ile yapılan görüntüleme yöntemleri divertikülü gösterir.

Sistostopi: Endoskopik yöntemle mesanenin incelenmesi ile divertikül ve eğer varsa divertikül içindeki taş ve tümör görülür.

Ürodinamik inceleme: Divertikül tanısı için ürodinamik incelemeye gerek yoktur, eğer mesane fonksiyonlarında bir bozukluk düşünülüyorsa o zaman ürodinamik inceleme yapılabilir.

Divertikül niçin önemlidir, tedavi edilmezse ne olur, komplikasyonları nelerdir?

Özellikle sonradan oluşan, yani akkiz mesane divertikülleri çok önemlidir. Büyük boyutlardaki divertiküllerde tedavi edilmediği taktirde ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Eğer mesane divertikülü veya divertikülleri yaşlı erkeklerde BPH (iyi huylu prostat büyümesi) sonucu ortaya çıkmışsa bu hastalarda prostatın mutlaka ameliyat edilmesi gerekir, ilaç tedavisi bu hastalarda etkili değildir.

• Divertikül içinde taşlar oluşabilir.
• Sık sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları (sisitit) gelişir
• Uzun süreli divertiküllerde kanser gelişebilir.

Doğuştan ve sonradan olan mesane divertikülleri arasındaki farklar nelerdir?

• Doğuştan (konjenital) olan divertiküller genellikle bir tanedir, erişkinlerdelki daha fazla sayıdadır.
• Doğuştan olanlarda mukoza, mesane kası bulunur, erişkinlerdeki divertiküllerde sadece mukoza bulunur.
• Çocuklardaki divertikül (konjenital) kas tabakası olduğundan kasılır ve içindeki idrarı boşaltır, erşikinlerdeki divertiküllerde kas tabakası olmadığından kasılma ve boşalma olmaz.
• Taş, enfeksiyon ve kanser gelişimi doğuştan divertiküllerde çok az veya görülmez, erişkinlerde görülür.
• Erişkin divertiküllerin nedeni olarak sıklıkla BPH, mesane boynu darlığı, mesane boynu yüksekliği, üretra darlığı gibi etkenler vardır ve bunların mutlaka ameliyatla tedavi edilmesi gerekir.
• Çocukluk çağı divertikülleri nadiren ameliyat gerektirir.

Mesane divertikülü tedavisi

Mesane divertikülleri her zaman tedavi gerektirmez, ancak altta yatan neden olarak BPH gibi hastalıklar varda bunların mutlaka tedavi edilmesi gerekir. Divertiküllerin tedavisinde etkili bir ilaç veya bitkisel bir tedavi yöntemi yoktur. Divertikül tedavisi ameliyat ile mümkündür.

Divertikül hangi durumlarda ameliyat edilmelidir?

• Divertikül boyutu çok büyükse
• Divertikül içinde sık tekrarlayan taşlar oluşuyorsa
• Divertikül içinde kanser gelişmişse
• Divertikül boynu çok dar ve içeriği boşalamıyor ve bu nedenle de sık sık sistit (enfeksiyon) oluşuyorsa divertikül mutlaka ameliyat edilmelidir.

Mesane divertikülünde ameliyat yöntemleri nelerdir?

Mesane divertikülünün kesin tedavisi ameliyattır. Mesane divertikülü ameliyatına “divertikülektomi” denir, divertikül ameliyatı 3 yolla yapılır:

• Açık yöntemle yapılan divertikül ameliyatı
• Laparoskopik yöntem
• Robotik cerrahi metodu ile yapılan divertikül ameliyatı

Her üç yöntem arasında başarı oranı ve yapılan işlem yönünden herhangi bir fark yoktur. Robotik cerrahi yöntemi daha pahalı bir yöntemdir. Divertikül ameliyatı, çok komplike olmayan, tecrübeli ellerde kolayca yapılan bir ameliyattır. Yara enfeksiyonu, idrar kaçağı, komşu organ yaralanmaları gibi ameliyata bağlı komplikasyonlar görülebilir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı