Mesane kanseri ve prostat kanseri hastalarında radikal sistektomi ve radikal prostatektomi sonrası erkeklerde sıklıkla erektil disfonksiyon (sertleşme sorunu, ereksiyon problemi, iktidarsızlık) ortaya çıkar. Bu kanserlerde her ne kadar sinir koruyucu ameliyatlar yapılsa da hastaların hepsinde ereksiyon korunamaz ve ameliyat sonrası ereksiyon sorunları görülür. Ereksiyon sorununun tedavisinde en etkili çözüm penis protezi (penil protez, mutluluk çubuğu) ameliyatıdır. Bu makalede mesane kanseri nedeniyle radikal sistektomi sonrası ileal loop ve yapay mesane ameliyatı yapılan ve prostat kanseri nedeniyle radikal prostatektomi yapılan hastalarda ameliyat sonrası görülen ereksiyon sorunu ve penis protezi (penil protez) ameliyatından bahsedeceğim.

Mesane kanseri-radikal sistektomi

Mesane kanseri ülkemizde sık görülen bir kanser şeklidir, özellikle sigara içenlerde ve erkeklerde daha çok olarak karşımıza çıkar. Mesane kanseri, klinik olarak kendini ağrısız kanlı idrar yapma ile belli eder, uzun zaman sigara içen erkeklerde ağrısız kanlı idrar yapma şikayeti varsa mesane kanserini öncelikli olarak düşünmek gerekir.  Mesane kanseri olan hastalarda ilk yapılması gereken cerrahi işlem, endoskopik olarak mesanedeki tümörün kazınmasıdır (transüretral rezeksiyon, TUR). Eğer TUR ameliyatı sonucu alınan kanserli dokuların patolojik olarak incelenmesinde kanser hücreleri mesanenin iç kısmını döşeyen yüzeyel tabaka dediğimiz kısmı geçip mesane kasına (detrüsör) ilerlemişse bu durumda tedavi olarak mesanenin tamamını almak gerekir. Bu şekilde mesanenin tamamının alındığı ameliyata “radikal sistektomi” denir. Radikal sistektomi sadece mesane kası tutulumu olan hastalarda değil, eğer mesanede yaygın kanser olan ve yüzeyel kanserin sık sık tekrarladığı  durumlarda da yapılır.

 Radikal sistektomide erkeklerde mesane, prostat, seminal vezikül denen er bezleri ve mesanenin lenfatikleri (lenf bezleri ) alınır. Radikal sistektomi ameliyatı yapıldıktan sonra idrarın devamlılığını sağlamak için ince barsaklardan bir parça alınarak karna bağlanır ve hastalar karınlarındaki idrar torbası ile yaşamlarını sürdürürler. Veya ince barsaktan alınan parçadan bir yapay mesane yapılır ve bu yeni yapılan mesane hastaların alınan mesanelerinin yerine konur ve hastalar idrarlarını normal yerlerinden yaparlar ve karınlarında herhangi bir idrar torbası taşımazlar. Bu ameliyata “ileal mesane”, ileal neobladder”, “ortotopik mesane”, “yapay mesane” gibi isimler verilir. İdrarın karna bağlandığı ve torbaya geldiği ameliyata da “ileal loop” ameliyatı denir. Bu her iki tip mesane kanseri ameliyatı sonrasında da ereksiyon problemleri sıklıkla görülür.

Mesane kanseri nedeniyle radikal sistektomi yapılan hastalarda ileal mesane ve ileal loop sık kullanulan ameliyatlardır. Bunlardan başka da yapılan ameliyatlar var ve bunlarda da benzer şekilde ereksiyon sorunları görülür. Bunlar çok fazla yapılmadığı için ayrıntılı olarak bahsetmeyeceğim.

Radiakl sistektomi ameliyatı sonrası niçin ereksiyon bozukluğu olur?

Penisin ereksiyondan sorumlu sinirleri sağlı sollu prostatın dış kısmından ve hemen prostata komşu olarak geçer. Ameliyat sırasında, hastalar genç yaşlarda ise bu sinirleri daha sonraları ereksiyon olumsuz etkilenmesin diye koruruz. Buna “sinir koruyucu cerrahi” denir, ancak bazı durumlarda kanser sinire çok yaklaşır ve korumak gerekmez ve sonunda ereksiyon sorunu ortaya çıkar. Ama sinir koruyucu ameliyatlardan sonra da özellikle yaşlı hastalarda her zaman ereksiyon normal şekilde devam etmez.

Prostat kanseri- radikal prostatektomi ameliyatı

Prostat kanseri 50 yaş üzerindeki erkeklerde, özellikle yakın akrabalarında da kanser varsa sık görülen bir kanserdir. Prostat kanserini erken dönemde yakalamak mümkündür. PSA (prostat spesifik antijen) denen kan tahlili ile bu hastalar daha erken dönemlerde yakalanır. Eğer PSA yüksekse bu hastalara prostat MR çekilir (multiparametrik MR) ve sonuca göre biyopsi alınır, ve diğer tetkiklerin sonucuna göre de kanser vücuda yayılmamış, sadece prostat içinde ise bu hastalara radikal prostatektomi denen bir ameliyat yapılır. Radikal prostatektomi açık olarak, laparoskopik veya robotik olarak yapılabilir.

Radikal prostatektomi ameliyatında prostat bütün olarak, seminal vezikül denen er bezleri ve prostatın lenf bezleri ameliyatla alınır.

 Radikal prostatektomi sonrası niçin erektil disfonksiyon görülür?

Penisin ereksiyondan sorumlu siniri prostatın dışından, prostata komşu olarak geçer. Eğer ameliyat sırasında dikkat edilmezse bu sinirler zarar görür ve sonuçta eresiyon sorunları görülür. Bunu önlemek için bu sinirlerin ameliyat sırasında korunması gerekir, buna “sinir koruyucu radikal prostatektomi” denir. Her ne kadar sinirler korunsa da ameliyat sonrası özellikle ileri yaş erkeklerde sertleşme problemleri görülür. Bazen eğer kanser penis sinirini de tutmuşsa, bu durumda sinirleri korumaya gerek yoktur ve sinirler de alınır ve sonuçta ereksiyon sorunu kaçınılmaz olur.

Radikal sistektomi ve radikal prostatektomi yapılan hastalarda ereksiyon sorunu için neler yapılır? 

Prostat ve mesane kanseri nedeniyle prostatı ve mesanesi alınan hastalarda ameliyat sonrası ereksiyonu sağlamak amacıyla yapılan tedavi yöntemleri:

• Ağızdan ilaçlar verilir (fosfodiesteraz gurbu denen viagra ve benzeri ilaçlar)
• Penise enjensiyonlar yapılır
• Vakum cihazları kullanılabilr
• Penis protezi
• takılabilir.

En son seçenek bu hastalarda penil protezdir (penis protezi, mutluluk çubuğu). Penis protezi bu hastalarda ereksiyon sorununu çözmek için en son yapılacak işlemdir. 

Protez seçiminde nelere dikkat edilmelidir?

Penis protezleri 2 çeşittir.

Bükülebilen, tek parçalı protezler: Bunlar sürekli ereksiyon halinde kalırlar, hastalar istediği zaman ilişkiye girebilir. Maliyet olarak ucuz protezlerdir. Kullanımı kolaydır. Eğer hastaların durumu ekonomik olarak uygun değilse, ellerinde bir sorun varsa ve pompalı protezleri kullanamayacaklarsa bu gibi durumlarda en uygun protezler tek parçalı protezlerdir.

Hidrolik protezler: Bunlar pompalı veya hidrolik protezlerdir, hastalar istedikleri zaman protezi şişirirler ve ereksiyon oluşur, ilişki sonrası tekrar indirirler. Normal günlük yaşamda hiçbir şekilde hastalar rahatsız olmaz. Ancak bu protezler pahalıdır, sistemde ilerde arızalar olabilir. Genç ve sosyo ekonomik durumu uygun hastalarda en uygun protez çeşidi bu protezdir.

Özet olarak: Mesane kanseri nedeniyle radikal sistektomi (yapay mesane, ileal loop) ve prostat kanseri hastalarında da radikal prostatektomi ameliyetı yapılan hastalarda ereksiyon probleminin tedavisinde en etkili tedavi yöntemi penil protez ameliyatıdır. Bu protezlerle hasta ve eşlerin memnuniyet oranı % 100 civarındadır. Hastaların sosyoekonomik durumları, yaşları göz önüne alınarak tek parçalı veya pompalı protezler takılabilir. Özellikle şişirilebilen protezler ilişki sırasında şişirilip sonunda indirilebildiğinden doğal ereksiyona benzer bir özelliğe sahiptir. Bu protezler herhangi bir arızaya karşı ömür boyu üretici firmalar tarafından garantilidir. Herhangi bir teknik arıza olması durumunda hastalar hiçbir para ödemeden protezler yenisi ile değiştirilir. 

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı