Sünnet, erkeklerde penis baş kısmını saran deri kısmının cerrahi yöntemle alınmasıdır. Çoğunlukla toplumlarda dinsel/kültürel nedenlerle çapılır. Dini bakımdan Yahudi ve Müslümanlar için önemlidir. Bazı durumlarda tıbbi bir zorunluluk olur ve mutlaka yapılması gerekir.

Yapılan bilimsel çalışmalarda bir çok avantajları olduğu için dinsel nedenler dışında da yapılmaktadır. Bu makalemde bir ürolojik cerrahi uygulama olan sünnet ameliyatının yapılışı, önemi, avantajları, yapılması gereken tıbbi durumlar ve koplikasyonları hakkında genel bilgiler vereceğim.

Sünnet nedir ve yöntemleri nelerdir?

Sünnet, penis baş kısmını saran deri kısmının çepeçevre baş kısmının gerisine kadar tamamen alınmasıdır. Bazı ülkelerde dini bir ritüeldir. Amerika birleşik devletleri gibi bazı ülkelerde de tıbbi nedenlerle yeni doğan zamanında giderek sık yapılan bir cerrahi işlemdir.

Değişik yöntemlerle yapılır. Bu yöntemler şunlardır:

• Klasik tıbbi müdahale
• Lazer veya koter ile yapılan müdahale
• Çan yöntemi

Biz daha çok tıbbi, yani klasik cerrahi yöntemi tercih ediyoruz.

Sünnet nasıl yapılır?

Sünnet cerrahi bir uygulamadır. Ameliyathane şartlarında ve anestezi altında yapılmalıdır. Biz de tüm sünnet olacak çocukları uygun ortamlarda ve anestezi altında yapıyoruz.

Yeni doğanlarda genellikle doğumdan 10 gün sonra yapılır. Sünnet derisi antiseptiklerle temizlenir, lokal anestezik krem veya jel uygulanır, daha sonra sünnet derisi kesilerek alınır. Daha sonra antibiyotikli pomatlarla glans çok sıkı olmayacak şekilde sarılır.

Büyük çocuklarda ve erişkinlerde ayni şekilde ameliyathane ortamını tercih etmek lazımdır. Eğer çocuk lokal anestezi ile yapılabilecek ise lokal aneztezi ile yoksa anestezi altında işlem yapılır. Erişkinlerde lokal veya anestezi altında ameliyat yapılır. Büyük çocuklarda ve erişkinlerde kanayan damarlar koterize edilir veya bağlanır. Cildin düzgün kapanması için kesi yeri ince ve emilebilen cerrahi dikişlerle kapatılır.

Sünnet sonrası takip nasıl olur?

Ameliyat sonrası genelde sorunsuz geçer. Anestezinin etkisi geçtikten sonra ağrı olabilir. Ağrıya karşı ağrı kesici ilaçlar verilir. İşlem steril şartlarda yapıldığından enfeksiyon riski son derece azdır. İşlem sonrası ilgili bölge hafif şekilde antibiyotikli pomatlarla sarılarak kapatılır. Koruyucu antibiyotik sonradan oluşabilecek enfeksiyonları önler. Genellikle 7-10 gün içinde yara iyileşmesi gerçekleşir.

Sünnet niçin yapılır?

Genel olarak dinsel ve kültürel nedenlerle yapılan sünnet ameliyatı sağlık nedeniyle de yapılmaktadır. Dünya genelinde sünnet toplumlarda başlıca iki nedenle yapılır:

• Dinsel ve kültürel nedenler: Yahudiler ve Müslümanlarda sünnet yaygın olarak yapılır. Yahudilik inancına göre sünnet olmak zorunludur. İslam dininde dinin temel şartlarından birisi olmasa da her Müslümanların tamamına yakını erkek çocuklarını sünnet yaptırır.
• Tıbbi nedenler: Erkek çocuklarda bazı tıbbi nedenlerle inanç sistemine bağlı olmaksızın müdahale yaptırmak zorunlu bir hal alır. Başka bir deyişle sünnet tedavinin bir parçasıdır.

Tıbbi olarak hangi durumlarda zorunludur?

Bazı durumlarda erkek çocukların olması zorunludur. Aksi taktirde hastalığın tedavisi mümkün değildir. Tıbbi açıdan, yani sağlık bakımından zorunlu olduğu ve mutlaka yapılması gereken durumlar şunlardır:

• Fimozis: Normalde ilgili deri penis başından geriye rahatlıkla itilir ve temizlenir. Sünnet derisisin penis baş kısmına yapışması ve geriye itilememesi durumu fimozis olarak bilinir. Bu durumda çocuklar idrarlarını yapamaz ve sık sık idrar yolu enfeksiyonları görülür. Bu hastalarda tedavi olarak mutlaka amrliyat yapılması gerekir.
• Parafimozis: Parafimozis, ilgili derinin penis baş kısmından geriye itildikten sonra tekrar eski haline getirilememesi durumudur. Bu durum ürolojik olarak acil girişim gerektirir. Aksi taktirde geriye itilen sünnet derisi penis baş kısmının gerinide bası oluşturarak penis başının kanlanmasını bozar ve gangrene yol açar. Acil girişimle mutlaka kısa sürede düzeltilmeli ve sünnet yapılmalıdır.
• Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları: Penis baş kısmını saran deri temizlik için ciddi sorun oluşturur. Bu derideki yapışıklıklar nedeniyle sık sık idrar yolu enfeksiyonu gelişir. Eğer sünnet olamamış bir erkek çocuğunda sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu varsa mutlaka sünnet yapılmalıdır.
• Derinin travması: Ameliyat yapılması gereken bir diğer tıbbi durum ilgili deriyi değişik nedenlerle travmaya maruz kalmasıdır. Böyle vakalarda ilgili deriyi tamir etmek yerine tamamen alınması, yani sünnet önerilir. Biz de bu hastalarımızda deriyi penis baş kısmını açacak şekilde cerrahi olarak alıyoruz.
• Balanitis ve liken siklerozis : Balanitisxerotica obliterans (BXO) olarak ta bilinir.

Penis baş kısmının (glans penis) iltihabına balaniitis denir. Liken sklerozis ise bir cilt hastalığıdır. Bazı hastalarda eğer sünnet olunmamışsa penis başında iltihap ve baş kısmı saran ciltte sorunlar olabilir. BXO,  Erkek çocuklarda fimozisin %10 nedenleri arasında yer alır. Bu durumlarda kesin tedavi için mutlaka sünnet yapılmasını öneriyoruz.

• Vezikoüreteral reflü varsa: Vazikoüreteral reflü, mesanedeki idrarın üreterdenen idrar kanallarına doğru geriye kaçmasıdır. Değişik derecelerde olur, eğer böbreğe kadar kaçak devam ederse böbrekler zarar görür. Değişik nedenleri vardır. Bunlardan birisi de ilgili derinin uzun süreli penis baş kısmına yapışması durumudur. İlgili derinin idrar yolunu kapatması ve idrarın rahat akmaması sonucu erkek çocuklarda vezikoüreteral reflü gelişebilkir. Sık tekrarlayan şdrar yolu enfeksiyonlarını ve böbrek hasarını önlemek için mutlaka sünnet yapılmalıdır.
• İdrar yapma zorluğu varsa: Erkek çocuklarda sünnet derisi rahat olarak geriye iitilip çekilemiyorsa, yapışıklık var demektir. Bu yapışıklıklar nedeniyle enfeksiyon ve idrar yapma zorluğu olur. Çocuklar idrarlarını tam olarak boışalmazlar, idrar yaparken zorlanma ve kesik jesik idrar yapma olur. Böyle durumlarda kesin tedavi penisin baş kısmını saran derinin alınmasıdır.

Erkek çocuklarda olmanın faydaları nelerdir?

Sünnet yaptırmanın erkeklerde bir çok faydası vardır. Bu nedenlerle bazı ülkelerde dinsel nedenler dışında sağlık amacıyla sünnet yapılmaktadır. Sağlık açısından faydalarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Hijyen (temizlik) kolaylığı:
• İdrar yolu enfeksiyonları daha az görülür:
• Penis baş kısmının iltihabı hastalıları seyrek görülür:
• Penis kanseri riski daha azdır:
• Kdınlarda serviks kanseri daha az görülür
• Fimoızis, parafimozis gibi penis cildi hastalıkları sünnet olanlarda görülmez
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar daha az görülür: HPV, HIV (AIDS)
• Fimozis, parafimozis, balanitis görülmez

Yeni doğan sünnetinin avantajları/faydaları

Sağlık nedenleri ile bazen erkek çocuklarda erken dönemde yapılmaktadır. Doğumdan sonra ilk 24-48 saat içinde olabileceği gibi ilk 3 ay içinde de bu işlem yapılabilmektedir. Bu kararı aile ve doktor birlikte vermelidir. Yeni doğan döneminde yapılacak sünnetin bazı avantajları vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz;

• İdrar yolu enfeksiyonu daha az görülür:
• Lokal anestezi ile yapılır
• Ameliyat sonrası bakım daha sorunsuz geçer
• Yara iyileşmesi daha kısa sürede gerçekleşir
• Çocuklar psikolojik olarak olumsuz etkilenmezler

Yeni doğan döneminde yapabilmek için bebeğin sağlık durumunun uygun olması gerekir. Şu durumlarda yeni doğan sünneti yapılmaz:

• Prematüre çocuklar
• Yeni doğan sarılığı varsa
• Ailede kanama- pıhtılaşma ile ilgili kan hastalığı varsa
• Hipospadias hastalığı varsa

Komplikasyonları nelerdir?

Sünnet ameliyatı uygun ortamlarda ve uzman tarafından yapıldığı taktirde komplikasyonları olmayan veya son derce az ve önemsiz olan bir uygulamadır. Görülebilecek komplikasyonlar şunlardır;

• Kanama
• Şekil bozukluğu, düzensizlik
• İdrar kanalının zarar görmesi
• Derinin fazla veya kısa kesilmesi
• Tekrar düzeltme ameliyatı gerekebilir

Şu durumlarda doktor aranmalıdır?

Konunun uzmanı tarafından usulüne uygun olarak yapılırsa ciddi bir sorun olmaz. Ancak ameliyat sonrası bazı istenmeyen durumlar gelişebilir. Ameliyat sonrası şu durumlarda mutlaka ameliyatı yapan doktor aranmalıdır;

• Fazla kanama olursa
• İdrar yapamama olursa
• Penis baş kısmında renk değişikliği olursa
• Yara yerinden akıntı devam ederse

Penis kanserini önler mi?

Evet, sünnet olmak erkeklerde ileri yaşlarda penis kanseri gelişmesinin önler. Sünnet derisi tarafından salgılanan smegma denen bir maddenin penis kanserine neden olduğu bilinmektedir. Penis kanseri erişkin erkekler arasında sünnet olmayan toplumlarda sık görülür. Yahudi ve Müslüman toplumlarda sünnnet nedeniyle penis kanseri son derece seyrek görülür.

Sünnet olanlarda ilerde cinsel sorunlar görülür mü?

İlgili derinin hassasiyeti nedeniyle ameliyat olan erkek çocuklarda ilerde erişkin yaşlarda erken boşalma gibi sorunların olabileceğine dair bilgiler vardır. Veya tam tersi bu kişilerde erken boşalma olmayacağı şeklinde düşünceler vardır. Bu her iki durumu da destekleyen bilimsel çalışma yoktur.

Pıhtılaşma faktörü eksikliği olanlarda sünnet yapılır mı?

Bazı kişilerde kanama sonrası pıhtılaşmada rol oynayan ve pıhtılaşma faktörü denen faktörler eksik olabilir. Bu kişilerde her hangi bir kesi veya travma durumunda kanamanın durmasında sorun olur. Bu kişiler eğer bir ameliyata alınacaksa mutlaka bu eksik faktörlerin hastaya verilip ondan sonra ameliyat olması gerekir. Sünnet olacak çocuklarda eğer pıhtılaşma faktörleri eksikse bu faktörler hastaya verilip normal hastane şartlarında ameliyat yapılabilir. Bu şekilde yaptığımız hastalarımızda her hangi bir kanama problemi ile karşılaşmadık.

Ameliyat hataları sonradan düzeltilebilir mi?

Bazı kişilerde sünnet sonrası basit kozmetik hatalar görülebilir.  Bunlar çoğunlukla derinin fazla bırakılması ve skar gelişmesi gibi cilde ait sorunlardır. Ciddi bir sorun oluşturmaz. Eğer hastalar kozmetik olarak memnun değillerse ameliyatla düzeltilebilir.

Ne zaman / hangi yaşta yapılmalıdır?

Merak edilen konulardan birisi de bu ameliyat için en uygun yaştır. Eğer tıbbi bir zorunluluk varsa bu durumda yaş önemli değildir, her yaşta bu ameliyat yapılır. Çocuklarda sünnet yaşının önemi psikolojik gelişim süreci ile ilgilidir. Çocuklar cinsel kimliklerini 2-5 yaş arasında fark etmeye başlarlar. Uygun olmayan ortam ve zamanda yapılan ameliyat çocukları psikolojik olarak olumsuz etkiler, cinsel organlarını kaybedecekleri şeklinde bir olumsuz duyguya kapılırlar. Eğer tıbbi açıdan bir zorunluluk varsa uygun şartlarda bu dönemde de ameliyat yapılabilir.

Bazı gelişmiş batı toplumlarda dinsel ve kültürel nedenlerden bağımsız olarak hijyenik kaygılar nedeniyle erkek çocuklar doğumdan itibaren ilk 24-48 saatte içinde sünnet yapılmaktadır.

Özet: Sünnet, genel olarak dini ve kültürel olarak yapılmasının yanında son yıllarda sağlık nedenleri ile de yapılmaktadır. İdrar yolu enfeksiyonlarının önlenmesi hijyenik nedenler, cinsel yolla bulaşan hastalıkların önlenmesi, penis kanseri gelişiminin ameliyat olanlarda son derece az görülmesi gibi bir çok faydaları vardır. Uzman kişiler tarafından yapıldığında son derece güvenilir ve komplikasyonları olmayan bir işlemdir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul- TÜRKİYE