Testis torsiyonu (TT, testis dönmesi), testisin kan damarlarının bozulmasına bağlı ortaya çıkan ağrılı ve testiste şişme ile karakterize bir durumdur. Ürolojik olarak acil bir durumdur. Zamanında müdahale edilip düzeltilmezse testis fonksiyonları kaybolur. Genellikle tek taraflı bir durumdur. Erken dönemde tanı konup cerrahi olarak düzeltilirse testis zarar görmez. Bu makalede kendi tecrübelerimiz ve genel literatür eşliğinde TT hakkında genel bilgiler vereceğim.

Testis torsiyonu nedir?

Testis torsiyonu (TT), içinden testisin damarlarının geçtiği spermatik kord denen yapının kendi etrafında dönmesidir. Bunun sonucu olarak testise kan taşıyan damar (testis arteri) tıkanır ve testisi kan akımı durur. Testisin kan akımının durması sonucu beslenme bozulur ve testis normal fonksiyonlarını kaybeder.

TT şematik olarak resimde görülmektedir.

TT kaç tipi vardır?

TT anatomik olarak farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Tedavi ve klinik seyir her iki şekilde de aynidir. Anatomik olarak, yani oluş şekline göre iki çeşit torsiyon vardır:

• İntravaginal TT: Normalde testisler tun,ka vaginalis denen bir zar içinde bulunur. Bu zar içinde çok az miktarda sıvı bulunur. Bu sıvı sayesinde testisler travmaya karşı korunur. Spermatik kordun tunika vaginalis içinde kendi etrafında dönmesi sonucu ortaya çıkan torsiyon intravaginal torsiyon olarak bilinir.
• Ekstravaginal torsiyon: Spermatik kordun tunika vaginalis dışında kendi etrafında dönmesi sonucu ortaya çıkan torsiyon şeklidir.

En sık hangi yaşlarda görülür ve görülme sıklığı ne kadardır?

Testis torsiyonu doğum öncesi anne karnında ve doğumdan sonra ileri yaşlar dahil her yaşta görülebilir. %65 oranında 12-18 yaş arasındaki erkeklerde görülür. Bu vakalar erken teşhis edilip tedavi yapılırsa ilerde olabilecek komplikasyonlar önlenmiş olur.

25 yaş altındaki erkeklerde 4000 kişide 1 oranında görülür. Çoğunlukla tek taraflı olarak ve solda görülür. Sağ testiste daha az oranda görülür. %2 oranında da her iki testiste bu hastalık  görülebilir.

Yeni doğan ve bebeklerde testis torsiyonu

TT nadir olarak yeni doğan ve infantlarda (bebek) da görülebilir. Bu vakalarda USG ile testis kan akımını değerlendirmek zordur. Kesin tanı için cerrahi gerekir.

Testis kanseri ve inmemiş testis vakalarında TT görülür mü?

Çok sık olmasa da testis kanseri ve inmemiş testis olan kişilerde de testis dönmesi görülebilir. Eğer testis kanseri ve inmemiş testis olan hastalarda ciddi ağrı, bulantı ve kusma gibi belirtiler varsa bu durumda torsiyondan şüphelenmek gerekir. Testis kanserinde normalde ağrı olmaz. Eğer ağrı varsa testis torsiyonu veya kanser içine kanamadan şüphelenmek gerekir.

Testis torsiyonunun nedenleri nelerdir?

Testis dönmesinin nedenleri tam olarak bilinmiyor. Torsiyona neden olan durumları şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Genetik nedenler: Bu hastalarda genellikle torsiyon iki taraflı olur.
• Aşırı fiziksel aktivite
• Testis travması
• Bazı kişilerde uykuda torsiyon gelişebilir ve hastalar şiddetli ağrı ile uyanırlar
• Soğuk havanın etkisi olabilir
• Ergenlik döneminde testisin hızlı büyümesinin sonucu olabilir
• Çoğu hastada hiçbir neden yoktur.

Risk faktörleri nelerdir?

Testis dönmesi için bazı risk faktörleri vardır. Bu risk faktörleri olan erkeklerde daha sık görülür. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür;

• Yaş: Sıklıkla 12-18 yaş erkek çocuklarda görülür
• Genetik nedenler: Aile fertlerinde bu hastalık olan erkeklerde torsiyon riski daha fazladır
• Önceden trosiyon geçiren kişiler: Bazı kişilerde hafif derecelerde aralıklı olarak torsiyon olabilir. Aralıklı testis ağrısı olup kendiliğinden geçen erkeklerde aralıklı TT düşünmek gerekir. Bu kişilerde ilerde torsiyon gelişme riski daha yüksektir.

Tedavi için süre önemli midir?

TT çok ciddi ve ürolojik olarak acil bir durumdur. Bu olayda testisin damarlarında tıkanma ve kan akımı bozulması söz konusudur. Hastalığın kesin tedavisi ameliyattır. Ameliyatla testis normal pozisyonuna getirilir ve testisin akan akımı düzeltilir. Tedaviden iyi sonuç alabilmek için süre çok önemlidir. Ağrı başladıktan sonra ne kadar erken müdahale edilirse başarı oranı da o derece yüksektir.

• Eğer torsiyon 6 saati geçmişse testis hasarı ve testisin alınma oranı yüksektir.
• 12 saati geçen vakalarda %75 oranında testisin alınması gerekir.
• 24 saati geçen TT vakalarında testisin kurtarılması son derece zordur. Bu vakaların yaklaşık ancak %10’u ameliyat ile kurtarılabilir.

TT belirtileri nelerdir?

Testis dönmesinin tanısı klinik olarak konulabilir. İyi bir sorgulama ve muayene ile hastalığın tanısını koymak mümkündür.Bu hastalığın sıklıkla görülen belirtileri şunlardır:

• Testiste ani başlayan şiddetli ağrı
• Skrotumda (testislerin içinde bulunduğu deri) şişlik
• Skrotum cildinde morluk, kızarıklık
• Torsiyon olan tarafta alt karın kısmında ağrı
• Bulantı ve kusma
• Yüksek ateş
• Sık idrara çıkma
• Muayenede torsiyon olan testisin diğerine göre daha yukarda olması
• Elle testisi yukarı kaldırmakla ağrının artması (Phren bulgusu)
• Genç çocuklar bazen uykudan testiste şiddetli ağrı ile uyanabilir
• Bazen skrotuma isabet eden bir travmadan sonra torsiyon ortaya çıkabilir

Testis dönmesinin komplikasyonları nelerdir?

TT, acil ürolojik bir hastalıktır. Erken dönemde tanı konup uygun tedavi yapılmalıdır. Eğer geç kalınırsa testisin kanlanması bozulacağından testis fonksiyonları kaybolur ve ilerde ciddi komplikasyonlar gelişir. Bu komplikasyonlar şunlardır:

• Testis atrofisi: Erken dönemde tedavi yapılmazsa testisin kanlanması bozulur ve ilerde testis küçülür ve fonksiyonları olumsuz etkilenir. Geç kalınmış vakalrda testisin alınması gerekir.
• İnfertilite: Testis fonksiyonunun bozulmasına bağlı sperm üretilemez ve ilerde bu kişilerde infertilite (kısırlık) gelişir. Eğer karşı testis normalse sperm yapımı devam edebilir.
• Hipogonadizm: Testisin bir diğer önemli fonsiyonu da testosteron hormonu üretmektir. Torsiyon uzun sürmüşse testis hasarı sonucu yeterli testosteron üretilemez ve hipogonadizm gelişir. Diğer testis normalse testosteron yapımı ilerde normal olabilir.
• İki taraflı torsiyon: Eğer iki taraflı TT gelişmişse ve zamanında uygun  tedavi yapılmamışsa bu hastalarda ilerde infertilite ve testosteron eksikliği (hipogonadizm) belirtileri ortaya çıkar.
• Psikolojik sorunlar: Eğer TT gelişen kişilerde zamanında müdahale edilmeyip testisi almak gerekirse ilerde bu kişilerde testis kaybına bağlı psikolojik sorunlar görülebilir.

TT önlemek mümkün mü?

Erkek çocuklarda ilerde TT gelişeceğini öngörebilmek mümkün değildir. Bu nedenle ilerde torsiyon gelişmesine karşı önleyici bir tedavi her erkek için gerekli değildir. Ancak torsiyon için genetik yatkınlığı olan kişilerde koruyucu tedbirler alınabilir. Torsiyon için genetik yatkınlığı olan erkeklerde her iki testisin cerrahi işlemle skrotuma testit edilmesi ilerde oluşabilecek torsiyonu önler.

Ailelere öneriler

Ailelerin bu konu hakkında bilinçli olması son derece önemlidir. Hastalık çok seyrek görüldüğünden ailelerin bilgi sahibi olmamalrı doğaldır. Ailelerin yapması gereken çocuklarında testislerinden birinde veya her ikisinde ağrı, şişlik, kızarıklık, ateş, bulantı ve kusma gibi şikayetler varsa vakit kaybetmeden mutlaka bir üroloji uzmanına başvurmalarıdır.

TT hangi hastalıklarla karışır?

Testis dönmesi bazı hastalıklarla karışabilir. Doktor muayene ve tetkiklerle ayrımı yapabilir. Bu hastalığın en çok karıştığı hastalık orşit, yani testis iltihabıdır. Hastalığın kesin ayrımı yapılamadığı durumlarda doktor vakit kaybetmeden hastayı ameliyata alır. Eğer torsiyon varsa spermatik kord normal pozisyonuna getirilip skrotuma tespit edilir.

Bu hastalığa hangi bölüm bakar?

TT hastalığı çoğunlukla 18 yaş altındaki erkek çocuklarda görülür. Bu hastaların çoğu genellikle çocuk hastalıkları bölümüne giderler. Daha bilinçli hastalar Üroloji polikliniğine başvururlar. Hastalık konusunda pediatri (çocuk hastalıkları) uzmanları da yeterli bilgiye sahiptir. Hastayı muayene ettikten sonra üroloji doktoruna yönlendirirler. Çünkü bu hastalığın tedavisi ameliyatla mümkündür.

Hastalığın tanısı nasıl konur?

Testis dönmesi tanısı koyabilmek için hasta genel ürolojik muayeneden geçirilir. Ayrıca tanıda yardımcı olabilecek bazı radyolojik tetkikler istenir. Teşhiste izlenecek adımları şu şekilde sıtralamak mümkündür;

• Hastanın tıbbi hikayesi: Hastalar ayrıntılı olarak sorgulanır. Ağrının başlangıcı, travma hikayesi araştırılır.
• Muayene: Muayenede skrotum ödemli ve ağrılıdır. Skrotum yukarı kaldırıldığında ağrı artar.
• İdrar tetkiki: İdrar tetkiki tanıda çok önemli değildir. İdrar yolu enfeksiyonu hakkında bilgi verir.
• Skrotal ultrasonografi (USG): USG ile testis boyutları değerlendirilir. Renkli doppler USG’de torsiyon olan testisin kan akımının torsiyonun derecesine göre çok azaldığı veya tamamen durduğu görülür.
• Testis sintigrafisi: Testis sintigrafisi ile testiisin kanlandırılması değerlendirilir.
• Cerrahi explorasyon: Kesin tanı konulamayan hastalarda ameliyat ile testis değerlendirilir. Eğer testiste torsiyon varsa normale getirilip skrotum duvarına tespit edilir.

Testis torsiyonunun tedavisi nasıl yapılır?

T dönmesi tedavisi ameliyatla mümkündür. İlaçla tedavisi yoktur. Zaman kaybedilmeden hastanın en kısa sürede ameliyata alınması gerekir.

• Torsiyonun düzeltilmesi ve skrotuma tespit: Testis torsiyonunun kesin tedavisi ameliyattır. Ameliyat genel anestezi altında yapılır. Hasta anestezi altında iken skrotumdan küçük bir kesi ile açılarak testis görülür. Torsiyon olduğu tespit edilirse spermatik kord normal pozisyonuna getirilir (torsiyon düzeltilir) ve testis skrotum alt kısmına tespit edilir.
• Karşı taraf testisin tespit edilmesi: Koruyucu olarak ilerde torsiyon ihtimaline karşı normal olan karşı testisin de ayni ameliyatta skrotuma tespit edilmesi gerekir.
• Elle torsiyonun düzeltilmesi: Bazı durumlarda ameliyata almadan doktor elle torsiyonu düzeltebilir. Ancak bu durum kalıcı değil, geçici bir tedavidir. İlerde tekrar torsiyon olmaması için testisin ameliyatla skrotuma tespit edilmesi gerekir.

Geç kalınmış vakalarda ne yapılmalıdır?

Bu hastalığın tedavisinde başarılı olabilmek için erken dönemde müdahale edilmelidir. Eğer çok geç kalınmışsa ve ameliyat sırasında testiste canlılık belirtisi görülmüyorsa testisin mutlaka alınması gerekir. Çünkü bu testiste artık her hangi bir fonksiyon görülmez.

Ameliyatın başarı oranı nasıldır?

TT ameliyatı, zamanında yapılırsa başarı oranı yüzde yüz olan bir tedavi yöntemidir. Ameliyat yaklaşık 30 dakika kadar sürer. Ameliyat sonrası ciddi bir komplikasyon gelişmez. Basit ağrı ve yara enfeksiyonu ağrı kesici ve koruyucu antibiyotiklerle önlenebilir.

Özet olarak; TT, spermatik kordun kendi etrafında dönmesi sonucu testisin kan akımının bozulması, ağrı ve testiste şişme ile kendini gösteren bir hastalıktır. Acil bir sorundur. Tedavisi cerrahidir. Ameliyatla spermatik kord normal pozisyona getirilip testis skrotuma tespit edilir. 6 saat içinde yapılan girişimlerde başarı oranı çok yüksektir.24 saati geçen durumlarda testisin kurtulma şansı son derece düşüktür.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul- TÜRKİYE