Üretra darlığı, mesaneden sonraki idrar kanalının dış kısmına kadar olan idrar yolunda görülen darlıklardır. Erkeklerde üretra daha uzun olduğu için çoğunlukla erkeklerde görülür. Üretranın değişik kısımlarında bu rahatsızlık görülebilir. Posterior üretra dedenen arka kısımlardaki darlıklar tedavi açısından daha karmaşıktır. Darlık denenleri travma, enfeksiyon, tıbbi girişimler gibi bir çok nedene bağlı olabilir.

Dar olan kısmın genişliğine ve yerleşimine göre değişik tedavi seçenekleri vardır. Üretra darlığı olan hastalarda yapılan açık üretra ameliyatlarına “üretroplasti” ameliyatı denir. Uzun zamandır üretra darlığı ameliyatı ile ilgilendiğimiz için bu makalede üretroplasti hakkında  kendi tecrübelerimiz ve güncel literatür eşliğinde genel bilgiler vereceğim.  

Üretra nedir?

Üretra, idrar yolunun mesaneden sonraki kısmıdır. Üretranın tek bir görevi vardır. İdrarın mesaneden dışarı atılması için transit görevi görmek.

Üretranın uzunluğu cinsiyete göre değişir. Kadınlarda ortalama üretra uzunluğu 4-5 cm, erkeklerde 18-20 cm kadardır. Erkeklerde üretranın bir kısmı prostatın içinde kalır. Bu kısma prostatik üretra denir. Prostatik üretranın uzunluğu ortalama 3-4 cm kadardır.

Üretranın kısımları nelerdir/ üretranın anatomik yapısı?

Üretranın yapısı erkek ve kadınlarda farlılık gösteriri. Erkeklerde üretra daha uzundur.  Üretra anatomik olarak değişik şekilde gruplandırılır. Genel olarak üretra iki anatomik kısımdan oluşur. Anterior üğretra ve posterior üretra.

• Anterior üretra (ön üretra): Anterior üretra penil üretra ve bulber üretradan oluşur.
• Posterior üretra (arka üretra): Posterior üretra ise membranöz üretra, prostatik üretra ve mesane boynundan oluşur.

Erekek üretrasının yapısı ve kısımları aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Üretra darlığı ne demektir?

Üretra darlığı, üretranın mesaneden itibaren idrar kanalının dışa açıldığı kısma kadar her hangi bir bölgesinde ortaya çıkan ve idrar akımını engelleyen darlık demektir. Darlığın yerine ve derecesine göre hastada idrar yapma zorlukları görülür.

Üretra darlığının çeşitleri nelerdir?

Üretra darlığı, darlığın bulunduğu yere göre çeşitlere ayrılır. Genel olarak üretra darlığı iki ana gruba ayrılır:

• Anterior üretra darlığı: Membranöz üretra denen kısma kadar olan bölgedeki darlıklar anterior üretra darlığı (ön üretra darlığı),
• Posterior üretra darlığı: Membranöz üretradan daha yukarıdaki darlıklar ise posterior (arka) üretra darlığı olarak sınıflandırılır. Tedavi planlaması darlığın hyerine göre farklılıklar gösterir.

Üretra darlığının nedenleri nelerdir?

Üretra darlığı bir çok nedene bağlı olarak karşımıza çıkabilir. Bunlar travmadan enfeksiyona kadar geniş bir spektrumu içerir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Daha önceden geçirilen üretral cerrahiler
• Üretral girişimler (sistoskopi, endoskopik girişimler)
• Üretral kateter takılması
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (üretrit)
• Balanitis xerotica obliterans (BXO)
• Trafik kazaları
• Pelvis (kalça) kemiği kırıkları
• Ata biner tarzda yüksekten düşme
• Deliici ve kesici alet yaralanmaları

Üretra darlığının belirtileri nelerdir?

Üretral darlık belirtileri lezyonun derecesine göre değişir. Ciddi derecede darlık olanhastalarda şikayetler daha fazladır. Bu şikayetler şunlardır:

• İdrar tazyikinde azalma, uzağa atamama, damla damla ve zorlanarak idrar yapma
• İnce ve çatal idrar yapma
• Sürekli idrara çıkma ihtiyacı
• Mesanenin tam boşalamama hissi
• Sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları
• Karın alt kısmında şişkinlik ve ağrı
• İleri dönemlerde böbrek fonksiyonlarında bozulma

Üretra darlığının tanısı nasıl konur?

Hastalığın tanısını koyabilmek için ayrıntılı hasta sorgulaması, ürolojik muyaene ve radyolojik tetkiklerden faydalanılır.

• Hastanın detaylı sorgulanması
• Hastanın şikayetleri
• Üroflowmetri testi: Darlık olan hastalarda idrar akım hızı düşüktür.
• USG: Mesane ve böbrekler USG ile değerlendirilir. Eğer darlık var ve ciddi ise mesanede miksiyon sonrası idrar kalır, ,leri dönemlerde böbreklerde genişleme ve böbrek fonksiyonlarında bozulmalar ortaya çıkar.
• Üretrografi: Ütretradan verilen kontrast maddelerle darlığın yeri, uzunluğu ve derecesi gösterilir.
• Sistoüretroskopi: Endoskopik olarak üretra darlığı görülür.

Üretroplasti ameliyatı kime/kimlere yapılır?

Bu ameliyatı yapmadan önce hastanın ayrıntılı olarak değerlendirilmesi gerekir. Açık üretroplasti ameliyatı şu durumlarda yapılmalıdır:

• Üretra darlığı varsa: Eğer hastada ciddi ve sık sık tekrarlayan üretra darlığı varsa bu durumda üretroplasti ameliyatı yapılmalıdır.
• Epispadias veya hipospadias varsa: Bazen idrar kanalının alltan veya üstten (hipopadias veya epispadias) açılması durumlarında üretranın normal şekle gertirilmesi için amekliyat gerekir.
• Darlığın uzunluğu 2 cm den büyükse
• 2 veya daha fazla kapalı ameliyat olmuş ve nüks etmiş hastalar
• Prostat kanseri nedeniyle radikal prostatektomi geçiren hastalarda ortaya çıkan ve sık sık tekrarlayan darlıklar
• Trafik kazasına bağlı ciddi üretra hasarı olan hastalar
• Üretra darlığı nedeniyle stent takılmış, ancak başarısız olan hsatalar
• Sık sık darlık nedeniyle buji dilatasyonuna ihtiyaç duyan hastalar

Kadınlarda üretra darlığı ameliyatı

Üretra darlığı genellikle erkeklerde görülür. Kadın hastalarda da üretra darlığı olabilir. Bayanlarda darlığın seyrek görülmesinin nedeni, üretranın erkeklere göre daha kısa olmasıdır. Tedavi darlığın derecesi ve sık tekrarlayıp tekrarlamamasına göre değişir. Küçük ve sık tekrarlamayan vakalarda endoskopik tedavi yeterli olabilir. Eğer darlık, sık sık tekrarlıyorsa ve komplike ise bu durumda üretroplasti ameliyatı uygundur.

Üretroplastinin başarı oranı ve avantajları nelerdir?

Nu ameliyatın en önemli avantajları başarı oranının yüksek olması ve nüks oranının son derece düşük olmasıdır. Başarı oranı %80 ve üzerindedir. Bazı durumlarda darlığın yeri ve uzunluğuna bağlı olarak ameliyat sonrası %90’ın üzerinde başarı sağlamak mümkündür. Bizim kendi ameliyatlarımızda da benzer şekilde yüksek başarı oranlarımız vardır.

Anestezi şekli, hastanede yatış ve ameliyat süresi ne kadardır?

Bu ameliyat genellikle spinal veya genel anestezi altında yapılır. Darlığın yeri ve genişliğine, uygulanacak tekniğe göre ameliyatın süresi değişir. Ortalama 2-3 saat, bazen 5-6 saat kadar sürer. Hastalar bir gece hastanede yatar. Ertesi gün sonda ile taburcu edilir.

Üretroplasti ameliyatı nedir, hangi doktor yapar?

Üretroplasti ameliyatı, travma, enfeksiyon gibi çeşitli nedenlerle üretrada oluşan darlıklar sonucu idrar akımındaki bozulmanın düzeltilmesine yönelik yapılan cerrahi girişimdir. Bu ameliyatı üretra cerrahisinde tecrübeli bir ürolog yaparsa başarı oranı daha yüksektir. Biz de uzun zamandır bu ameliyatı başarı ile yapmaktayız.

Ameliyat öncesi yapılacak işlemler nelerdir?

Bu ameliyat genel veya spinal anestezi altında yapılacağından ameliyat öncesi rutin testler istenir. Eğer tetkikler normalse ameliyata alınır.

• Genel veya spinal anestezi için gerekli ameliyat hazırlıkları istenir
• Hastalar ameliyattan 5-6 saat önce ağızdan yeme ve içmeyi keserler
• Kan sulandırıcı ilaç kullanan hastaların bir hafta önceden kesmesi gerekir.
• Kalp, tansiyon ve şeker ilacı alan hastalar bu ilaçlarını almaya devam ederler.
• Ameliyat günü hastaneye yatış yapılır, gerekli formlar doldurularak imzalatılır, hastalar konu ile ilgili bilgilendirilir.

Üretra darlığının tedavi yöntemleri nelerdir?

Üretra darlığının tedavisi darlığın yeri, sık tekrarlaması ve dar olan kısmın uzunluğuna göre değişir.

• Endoskopik internal üretrotomi (kapalı darlık ameliyatı): Kısa bir dar segment varsa ve sık tekrarlamamışa bu durumda endoskopik yöntemle tedavi (internal üretrotomi) mümkündür. İnternal üretrotomi ameliyatında endoskopi altında idrar kanalından girilerek dar olan kısım kesilir ve hastaya sonda takılır. 1 hafta kadar sonda hastada kalır. Daha sonraları darlığın tekrralamaması için özel bujilerle üretral dialtasyon yapılır.
• Üretroplasti ameliyatı: Eğer darlık uzunsa ve sık sık tekrarlıyorsa bu hastalara en ideal tedavi açık üretroplasti ameliyatıdır.

Üretroplasti ameliyatı nasıl yapılır?

Açık üretroplasti ameliyatı darlığın genişliğine göre değişir. Dar olan kısımdaki skar dokusu çıkartıldıktan sonra mesafenin uzunluğuna göre farklı ameliyat yöntemleri uygulanır. Bunları şu şekilde özetleyebiliriz:

• Uç uca anastomoz: Darlık olan kısım tamamen çıkartılır. Skar dokusu çıkartıldıktan sonra sağlam üretra kısımları ortaya çıkartılır. Eğer sağlam kısımlar rahatça, bir gerginlik olmadan uç uca gelecek durumda ise uç uca anastomoz yapılır.  Eğer dar olan kısım uç uca anastomoz yapılamayacak kadar uzun ise bu durumda başka bir yerden alınan doku parçası dar olan kısmı düzeltmek amacıyla kullanılır.
• Greft yöntemi: Dar olan kısım çıkartıldıktan sonra eğer mesafe uzun ve uç uca anastomoz (bağlantı) yapılamayacaksa bu durumda genital bölgeden (genellikle penis cildinden) alınan cilt kısmından oluşturulan tüp (greft, yama) darlık olan kısma yerleştirilir.
• Bu ameliyatlarda dar olan segmentin uzunluğuna bağlı olarak vücudun değişik kısımlarından alınan parçalar kullanılır. Bu amaçla sıklıkla kullandığımız dokular şunlardır:
• Yanak mukozası (buccal mocosa): Ağız iç kısmından yanak mukozasından alınan parça uzun darlık olan kısma yama yapılarak darlık düzeltilir.

Ameliyatın riskleri/ komplikasyonları nelerdir?

Her ameliyatta olduğu gibi bu ameliyatlarda da bazı komplikasyonlar olabilir. Bunların büyük bir kısmı basit komplikasyonlardır. Bunları şun şekilde sıralayabiliriz:

• Anesteziye bağlı komplikasyonlar olabilir
• Yara enfeksiyonu olabilir
• Sondaya bağlı enfeksiyon gelişebilir
• Bazı durumlarda nadir de olsa darlık tekrarlayabilir
• Ameliyat pozisyonuna bağlı olarak geçici bacak sinirlerinde uyuşukluk olabilir
• Ameliyata bağlı ağrı olabilir
• Ereksiyon sorunları olabilir. Bazen ciddi darlıklarda penis sinirlerinin etkilenmesine bağlı olarak bu durum görülebilir. Bunların çoğunluğu 18 ay veya daha kısada düzelir.

Ütretroplasti ameliyatı cinselliği olumsuz etkiler mi?

Üretroplasti ameliyatının cinsellik üzerine direk olumsuz her hangi bir etkisi yoktur. Bazı hastalarda geçici olarak bu durum gelişse de zamanla ve ilaçla düzelir. Trafik kazalarına bağlı ciddi yaralanmalarda penis siniri zarar görürse bu hastalarda ereksiyon sorunları olabilir. Bunun ameliyatla direk bir ilişkisi yoktur.

Ameliyat sonrası şu durumlarda doktor aranmalıdır!

Ameliyat sonrası seyir genellikle sorunsuz geçer. Bazı durumlarda doktorla iletişim halinde olmak gerekir. Şu durumlarda mutlaka ameliyatı yapan doktorla iletişime geçilmelidir:

• Yüksek ateş varsa
• Yara yerinden akıntı, kanama varsa
• Çok şiddetli ağrı varsa,
• Sonda tıkanmış veya yerinden çıkmışsa

Ameliyat sonrası nelere dikkat edilmelidir?

Ameliyattan sonra hastaların dikkat etmeleri gereken bazı hususlar vardır. Bunlara dikkat edildiği taktirde başarı oranı daha yükselir. Ameliyat sonrası dikkat edilecek hususlar şunlardır:

• Hastalar bir gün hastanede kaldıktan sonra taburcu edilir.
• Enfeksiyona karşı antibiyotik ve ağrı kesici başlanır
• 4-5 gün sonra duş alınabilir
• İlk bir hafta kadar mümkün oluğu kadar hastaların fazla hareket etmemeleri, istirahat önerilir
• 4 hafta kadar ağır kaldırma, bisiklet kullanma, ağır sportif faaliyetler yapılmamalıdır
• 4 hafta sonra cinsel aktivite yapılabilir
• Foley kateter çıkartılana kadar uzun süre oturma ve araba kullanmadan kaçınılmalıdır.
• 4-6 hafta ağır spor ve cinsel ilişkiden uzak durulmalıdır.

Özet olarak: Üretra darlığının tedavisi ameliyatla mümkündür. Küçük ve sık tekrarlamayan darlıklarda endoskopik olarak darlığın açılması etkili bir tedavi yöntemidir. Darlık sık sık tekrarlarsa ve uzun bir üretra kısmını tutmuşsa endoskopik tedavi yetersiz kalır. Bu vakalarda üretroplasti ameliyatı gerekir. Üretroplasti ameliyatında eğer dar olan kısım çıkartıldıktan sonra normal üretra uçları uç uca gelecek durumda ise uç uca anastomoz yapılır. Eğer bu mesafe uzunsa ve uç uca anastomoz yapılamayacaksa greft veya ağız mukozasından alınan yama yöntemleri kullanılır. Tecrübeli ellerde başarı oranı yüksektir. Başarıda uygun hasta ve uygun bir tedavi yöntemi çok önemlidir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul- TÜRKİYE