Yapay mesane nedir?

Yapay mesane veya İngilizce adıyla Neobladder veya Ortothopic mesane, yeni mesane yapmaya yönelik cerrahi bir işlemdir. Mesane kanseri veya diğer nedenlerle mesanesi alınan hastalara (sistektomi) idrar kesesi yerine geçecek bir mesane yapılması gerekir.

Yapay mesane niçin, hangi durumlarda yapılır?

Yapay mesane deyince genellikle mesane kanseri nedeniyle radikal sistektomi uyapılması akla gelir. Ancak yapay mesane yapılmasını gerektirecek başka durumlar da vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Mesane kanseri
• Radyasyon tedavisi, kronik inflamasyon, nörolojik nedenlere bağlı olarak mesanenin normal işlevini yapamaması
• Diğer tedavilere cevap vermeyen idrar inkontinansı durumları
• Bazı doğumsal hastalıklar
• Travma nedeniyle mesanede ciddi hasar oluşması

Yapay mesanenin riskleri veya komplikasyonları nelerdir?

Yapay mesane yapılan hastalarda bazı riskler veya komplikasyonlar vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kanama: Yapay mesane ameliyatı Ürolojinin en büyük ve en önemli ameliyatlarından birsidir. Ameliyat sırasında kanama olabilir, ancak bu durum böyle bir ameliyatta ciddi bir sorun değildir.
• Kan pıhtısı oluşması ve yapay mesanenin tıkanması: Ameliyattan sonra erken dönemlerde nadiren görülür.
• Yapay mesanenin mukus ile tıkanması: Ameliyatın erken dönemlerinde yapay mesane olarak kullanılaan barsaktan salgılanan mukus, tıkanmalara neden olabilir. Buna karşı erken dönemlerde mesane sık sık yıkanır. Zamanla bu mukus salgılayan hücreler kaybolur.
• Enfeksiyon: Yapay mesane yapılan hastalarda idrar yolu enfeksiyonu görülebilir, ancak bu çok ciddi bir sorun değildir.
• İdrar kaçırma: Yapay mesane sonrası idrar tutucu kapakçıkların (sfinkter) ameliyat sırasında zarar görmesine bağlı olarak idrar kaçırma olabilir.
• İdrar yapamama: Bazı hastalarda ameliyat sonrası hastalar idrar yapamaz (idrar retansiyonu, glob).
• Elektrolit bozuklukları: Normal mesanenin elektrolitleri emme veya başka maddeler salgılama gibi görevleri yoktur, ancak mesane yerine konan barsaktan bazı elektrolitlerin emilmesine bağlı olarak elektrolit dengesizlikleri oluşabilir.
• Vitamin B-12 eksikliği: Vitamin B ince barsakların son kısımlarından emilir, yapay mesane ameliyatı sırasında bu kısımdan parça almamaya özen gösterilmelidir.
• Yapay mesanede kanser gelişimi: Uzun süre sonra (genellikle 10 yıldan sonra) yapay mesanede kanser gelişebilir. Bunun için bu hastalar yaşam boyu kontrol edilmelidir.
• Taş oluşumu: Yapay mesane ameliyatı sonrası yapay mesane içinde taş gelişebilir. Bizim yaklaşık 20-22 yıllık tecrübelerimize göre bu taşlar, kapalı yöntemlerle ciddi bir sorun oluşturmadan alınabilmektedir.
• Erektil disfonksiyon (sertleşme sorunu, iktidarsızlık): Mesanenin alınması sırasında penise giden sinirlerin zarar görmesine bağlı olarak bu hastalarda iktidarsızlık görülebilir. Bu durumdan şikayetçi olanlar için penis protezi takılması çok etkili bir tedavi yöntemidir. Biz ameliyat sonrası bu tür şikayetleri olan hastalarımıza hastanın isteği ve ekonomik durumuna göre uygun penis protezini takıyoruz. Özellikle genç hastalar için penis protezi en ideal tedavi seçeneğidir.
• İnfertilite (kısırlık): Mesane kanseri nedeniyle mesanesi alınan hastalarda ayni zamanda meni kanalları da alınır ve normal yolla meni gelmez. Bunun sonucu olarak özellikle genç hastalarda infertilite sorunu ortaya çıkar. Böyle hastaların tüp bebek yöntemiyle çocuk sahibi olabilmeleri mümkündür.

Yapay mesane ameliyatı öncesi hazırlık

• Hastalara ameliyattan 1-2 gün önce sıvı gıda almalarını öneririz.
• Ameliyat öncesi gece 12 den sonra ağızdan yeme ve içme kesilir.
• Hastaların önceden kullandığı bütün ilaçları doktorun bilmesi gerekir.
• Aspirin ve benzeri kan sulandırıcılar kullanan hastaların ameliyattan 5-7 gün önce bunları kesmesi gerekir.
• Kalp, tansiyon ve şeker hastası hastaların önceden ilgili uzman tarafından değerlendirilmesi ve ilaçlarının düzenlenmesi gerekir.
• Kanama ihtimaline karşı önceden kan grubuna uygun 2-3 ünite kan hazırlanır.
• Yatış yapılan hastalara onam formları (hasta bilgilendirme formları) imzalatılır.

Ameliyat için hangi testler, tahliller istenir?

Yapay mesane ameliyatı büyük bir ameliyattır. Bu nedenle hastalar ameliyat öncesi ayrıntılı bir değerlendirmeden geçirilir.

• Böbrek testleri (üre, kreatinin)
• Karaciğer testleri
• Akciğer grafisi
• EKG
• Yaşlı ve tansiyon, kalp problemi olan hastalardan Kardiyoloji konsültasyonu
• Tüm ameliyatlar için istenen rutin kan testleri istenir.

Ameliyat nasıl yapılır?

• Ameliyat ortalama 4- 6 saat sürer
• Genel anestezi uygulanır
• Ameliyattan sonraki duruma göre hastalar 1 gece yoğun bakımda kalabilir.
• Hastalar 6-7 saat sonra ayağa kaldırılıp yürütülür

Yapay mesane yapmak için önce kanserli mesane çıkartılır (radikal sistektomi). Sistektomi ile birlkte mesanenin lenf bezleri, erkeklerde prostat, seminal veziküller, meni kanallarının bir kısmı çıkartılır. Kadınlarda mesane ve lenf bezlerine ilaveten uterus (rahim), overler (yumurtalıklar), tüpler ve vajinanın üst bir kısmı çıkartılır. Daha sonra ince barsaklardan 45-50 santimlik bir kısım alınarak kese şekline getirilir ve üreterler bu yeni oluşturulmuş mesaneye (neobladder, ileal mesane) bağlanır. Yeni oluşturulan mesane çıkartılan mesanenin yerine konduktan sonra alttan üretra ile bağlantı oluşturularak idrarın normal yerinden gelmesi sağlanır. 

Bu şekilde yapılan yeni barsaktan mesane sayesinde hastalar karınlarında idrar torbası taşımazlar, normal yolla idrarlarını yapabilirler.

Ameliyat sonrası

Ameliyat sonrası hastalar ortalama 5-7 gün hastanede kalırlar. Barsaktan yapılan mesaneye hastaların uyum sağlaması biraz zaman alacaktır. Erken dönemlerde barsaklardan salgılanan mukus nedeniyle idrar yaparken tıkanmalar olabilir, bazı durumlarda foley sonda takıp yıkamak ihtiyacı doğabilir. Zamanla barsaklardan salgılanan mukus (koyu, balgam kıvamında sıvı) miktarı giderek azalır ve kaybolur. Barsaktan yapılan yeni mesanede, normal mesanedeki gibi idrar hissi olmaz, hastaların belli aralıklarla 2-3 saatte bir mutlaka idrara gitmeli ve ıkınarak, karna bastırarak idrar yapmaları gerekir. Bazı durumlarda da idrar kaçırmalr olabilir. Ameliyat sonrası idrar akımının düzene girmesi için 3-6 ay, bazen de 12 ay beklemek gerekebilir.  Gece idrar kaçırma durumunun düzelmesi 2 yılı bulabilir. Bazen de yeni mesane idrarı boşaltamaz ve hastalara belli aralıklarla mesaneyi boşaltmaları öğretilir. Yapay mesane yapılan hastaların takibi yaşam boyu sürer. Hastalar belli aralıklarla düzenli bir şekilde konrolden geçirilmelidir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı