Mesane boynu darlığı ne demektir?

Mesane boynu, mesaneyi üretraya bağlayan bir grup kaslardan oluşan mesanenin üretraya açılan kısmıdır.  Kaslar idrarı mesanede tutmak için gerilir ve idrar yolundan salıvermek için gevşer. İdrar sorunları, anormallikler mesane boynunu tıkadığında ve idrar yaparken tamamen açılmasını engellediğinde ortaya çıkar.

Mesane boynu darlığı, genellikle prostat veya mesane boynu ameliyatlarından sonra ortaya çıkan mesaneden idrar akımını engelleyen veya zorlaştıran mesane boyun kısmının daralması durumudur. Erkeklerde daha sık görülür. Kadınlarda da görülebilir, özellikle ileri yaş ve menapozdaki bayanlarda gençlere göre daha sıktır.

Mesane boynu darlığı, prostat ameliyatlarından sonra (iyi huylu prostat büyümesi veya prostat kanseri) mesane ile üretra (prostattan sonraki idrar kanalı) arasındaki anastomozun (dikiş) iyi yapılamaması, dikiş yerinde kanama, dikiş bölgesinin iyi kanlanamaması gibi durumlarda ortaya çıkar. Şeker hastaları ve kalp hastalarında ve ileri yaştaki hastalarda bu sorunlar daha sık görülür. 

Mesane boynu darlığı ve mesdane boynu yüksekliği arasındaki fark nedir?

Mesane boynu darlığı ve mesane bouynu yüksekliği her ikisi de benzer şikayetleri gösterir. Mesane boynu yüksekliği genellikle doğuştandır, mesane boynu darlığı ise sonradan geçirilen prostat ve mesane boynu ameliyatları sonucu ortaya çıkar. Her iki hasyalığın tanı yöntemleri de benzer şekildedir.

Mesane boynu darlığının nedenleri nelerdir?

 Mesane boynu darlıkları genellikle bu bölgede geçirilmiş operasyonlara bağlı olarak oluşur. En sık olarak ta prostat ameliyatları sonucu gelişir. Kadınlarda da görülür ama erkeklere oranla daha az sıklıkla karşımıza çıkar. Mesane boynu darlığının nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Daha önceden mesane boynundan geçirilen operasyonlar
• Önceden geçirilen prostat ameliyatları (açık veya kapalı)
• Prostat kanseri operasyonları (açık, robotik, laparoskopik)
• Işın tedavisi: Prostat kanseri nedeniyle yapılan radyasyon tedavisi mesane eboynu darlığına yol açabilir.
• HOLEP ile yapılan prostat ameliyatlarından sonra görülmez veya son derece az görülür. Bunun nedeni lazer tedavisi nedeniyle mesane boynunda daha az hasar oluşması veya fibrozis oluşmasıdır.

Mesane boynu darlığında ne gibi şikayetler, semptomlar olur (belirtileri nelerdir)?

Mesane boynu darlığını düşündürecek şikayetler genellikle prostat veya mesane boynu ameliyatlarından 3-6 ay sonra ortaya çıkar. Bu hastalarda aşağıdaki şikayetler varsa mesane boynu darlığını düşünmek gerekir. Mesane boynu darlığı zamanla başlıca mesane, üreter ve böbreklerde yapısal ve fonksiyonel bozulmalara neden olur.

Mesane boynu darlığında mesanede oluşan değişiklikler:

Hastalarda önceleri idrar çapında azalma, zorlanarak idrar yapma şikayetleri olur, zamanla hastalar eğer durum ilerlerse idrar yapmada iyice zorlanırlar ve yapamazlar, en son aşamada da mesanenin kapasitesinin üzerinde dolması sonucu idrar kaçırma (overflow  veya taşma tipi idrar kaçırma) ortaya çıkar. Mesane boynu darlığı tedavi edilmez ve ilerlerse mesane fonksiyonları da olumsuz etkilenir. Bunun sonucu olarak

• Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları
• Mesane taşları
• Mesane divertiküleri ortaya çıkar.

 Mesane boynu darlığında üreter ve böbreklerde oluşan değişiklikler:

Eğer tıkanıklık (obstrüksiyon) zamanında tedavi edilmez ve ilerlerse üst üriner sistem dediğimiz üreter ve böbrekler de etkilenir. Bunun sonucu olarak ta üreterlerde ve böbreklerde genişleme (şişme) ortaya çıkar. Bu duruma “hidroüreteronefroz” denilen, genellikle iki taraflıdır (bilateral hidroüreteronefroz). Bunun sonucu olarak böbrek fonksiyonları bozulur (üre, kreatinin seviyesi yükselir) ve hastalar tedavi edilmezlerse böbrek yetmezliğine kadar gider.

Mesane boynu darlığını düşündürecek diğer şikayetler şunlardır:

• İdrar yapmak için zorlama ihtiyacı
• İdrarın başlamasında gecikme
• İdrar akımında azalma veya yavaşlama
• İdrar yaparken idrarın ani kesilmesi ve tekrar başlaması
• Mesanenin tam boşalamama hissi
• Kasıklarda ve karın alt kısmında şişme ve ağrı

Mesane boynu darlığının tanısı (teşhisi) nasıl konur?

Eğer hastanın şikayetleri ve hikayesi (daha önceden geçirdiği mesane boynu ve prostat ameliyatları) mesane boynu darlığını düşündürüyorsa tanı için bazı testler yapılmalıdır. Bu testler:

• Sistoskopi : Veya “sistoüretroskopi” denen yöntemle genel anestezi veya spinal anesteszi altında veya sadece lokal olarak penise uyuşturucu sıkılarak üretradan (idrar kanalı) endoskopik işlemle (özel ışıklı, kameralı sistem) girilerek mesaneye kadar olan idrar kanalı (üretra) ve mesane boynu ve mesane değerlendirilir. Eğer üretra veya mesane boynunda bir darlık varsda bu işlem sırasında dar olan bölge kolayca görülebilir.

• Üretrosistografi: Bu yöntemle penisin uç idrar kanalından serum ile sulandırılmış ince bir sonda ile özel kontrastlı maddeler verilerek üretra ve mesane boynu gösterilir. Eğer üretra ya da mesane boynunda darlık varsa bu yöntemle darlık yeri ve derecesi gösterilir.

Mesane boynu darlığının tedavisi nasıl yapılır?

Mesane boynu darlığı tanısı (teşhisi) konan hastalarda tedavi değişik şekillerde yapılır. Eğer hastanın şikayetleri çok fazla değil ve darlık ta çok fazla değilse daha basit işlemlerle tedavi etmeye çalışılır. Eğer hastada şikayetler fazla ve darlık ta fazla ise veya sık sık tekrarlıyorsa bu durumlarda cerrahi tedavi seçeneği en uygundur.

Mesane boynu darlığı olan hastalarda tedavi 2 şekilde olur:

• Dilatasyon: Bu yöntemde hastaların anestezi almalarına veya hastanede yatmalarına gerek yoktur. Normal muayenehane şartlarında üretraya (idrar kanalı) ağrı kesici verilerek hastanın ağrı duyması engellenir (lokal anestezi). Daha sonra “üretral buji” denen özel metalden yapılmış ve değişik kalınlıklardaki aletlerle inceden başlayarak hastanın idrar kanalından geçilerek mesane boynu genişletilir. Bu işlemin enfeksiyona karşı steril bir şekilde yapılması gerekir. Daha sonra hastaya antibiyotik ve ağrı kesiciler verilerek kontrollere çağrılır. Darlığın tekrarlamaması amacıyla bu işlem değişik aralıklarla tekrarlanır.

• Cerrahi tedavi: Cerrahi tedavide “endoskopik” tedavi denen kapalı yöntemle yapılan amaeliyatlar uygulanır. Burada özel endoskopik aletlerle idrar kanalından girilerek üretradan geçilir ve mesane boynundaki darlık endoskopik (kapalı yöntem) yöntemle gözle görülerek ve ekrana yansıtılarak açılır. Bu yönteme “endoskopik mesane boynu insizyonu” denir. Açık cerrahi yöntemle yapılan ameliyatlar mesane boynu darlığının tedavisinde tercih edilmez.

Eğer mesane boynu darlığı tedavisi için açık cerrahi yapılacaksa geniş çaplı bir operasyon gerekir. Bu durumda radikal prostatektomi ameliyatındaki gibi prostatın tamamı çıkartılır ve mesane boynu üretraya dikilir. Bu ameliyat iyi huylu prostat büyümesi ameliyatlarından sonra çok sık tekrarlayan durumlarda tercih edilen bir yöntemdir, ancak bu ameliyat sonrası eğer risk faktörü varsa darlık gene tekrarlayabilir.

Mesane boynu darlığı tedavisinde ilaç tedavisi etkili değildir. Çünkü mesane boynu darlığı daha çok bu bölgedeki geçirilmiş ameliyatlar sonucu ortaya çıkar, bu ameliyatlar sonucu buradaki kasların yerini “bağ dokusu” denen ve kasılıp gevşemeyen yapılar alır. İlaçlar etkilerini mesane boynundaki kasların kasılıp gevşemesi üzerinden yaptıklarından ve fibröz dokularda kasılıp gevşeme olmayacağından ilaç tedavisi bu hastalıkta etkili değildir. Gene ayni şekilde alternatif tıp veya bitkisel tedavilerin mesane boynu darlığı tedavisinde yeri yoktur.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı