Böbrek kisti, böbreklerde sıvı dolu keseciklerdir. Bu kesecikler genellikle benign yani iyi huylu olup, kanserli değildirler. Ancak bazı durumlarda böbrek kistleri rahatsızlık verebilir veya komplikasyonlara neden olabilirler.

İçerikte Neler Var? (What's in the Article?)

Böbrek Kisti Nedir?

Böbrek kistleri genellikle böbreğin dış kısmında oluşan ve içi sıvı dolu kese şeklinde yapılardır. Sıklıkla “basit kistler” şeklinde karşımıza çıkar, nadiren kanserleşirler. Niçin oluştuğu tam olarak bilinmemektedir. Böbreğin yüzey tabakasının incelmesi sonucu bir kese veya divertikülün oluştuğu görüşü ileri sürülmektedir. Genellikle böbrek dışında tek bir böbrekte bir adet oluşabildiği gibi bazen her iki böbrekte birden fazla da görülebilir.

Basit böbrek kistleri polikistik böbrek hastalığında görülen kistlerden farklıdır. Çoğu zaman hastada hiçbir şikayet yapmazlar, günümüzde ultrasonografi, tomografi ve MR gibi radyolojik tetkikler yaygın olarak kullanıldığından diğer hastalıklar nedeniyle araştırma sırasında tesadüfen ortaya çıkarılırlar. Genellikle kansere dönüşmediğinden ve içinde seum ile benzer özelliklere sahip sıvı dolu olduğundan dolayı bu kistler “basit böbrek kistleri” olarak bilinrler.

Böbrek kistlerinin 2 tipi vardır:

Basit böbrek kistleri
Polikistik böbrek hastalığı

Basit böbrek kistleri: İçi sıvı dolu keseciklerdir, böbreğe ciddi zarar vermezler, ancak büyük boyutlarda tedavi gerektirir. Genellikle tek bir böbrekte görülürler, bazen her iki böbrekte birden fazla sayıda da görülebilirler.

Polikistik böbrek hastalığı: Genetik geçişlidir, böbrekte çok sayıda kist vardır. Bu kistler büyüdükçe böbreklere zarar vermeye başlarlar. Bu kistler basit böbrek kistlerinden farklıdırlar.

Belirtileri nelerdir?

Genellikle basit böbrek kistleri küçük boyutlarda iken herhangi bir belirtiye neden olmazlar, ancak büyüdükleri zaman hastalarda bazı şikayetlere neden olabilirler. Bunlar:

Kist tarafında sırtta veya yan tarafta künt bir ağrı, eğer kist delinirse daha ciddi ağrı olabilir.
Zayıf hastalarda ve kist ileri derecede büyükse kist tarafında karında şişme olabilir.
Bazen ateş (enfekte olursa ateş görülebilir)
Karın üst kısmında ağrı gibi şikayetlere neden olabilir.
Hastalarda bazen sık idrara çıkma şikayetleri olabilir.
İdrar koyu olabilir.

Polikistik böbrek hastalığı varsa.

Sırt ve yan ağrısı olabilir
Tansiyon yüksekliği olabilir
İdrarda kan görülebilir

Böbrek kistlerinin nedenleri ve risk faktörleri nelerdir?

Basit böbrek kistlerinin nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Her yaşta ve her cinste görülebilirler.

Böbrek kistleri için risk faktörleri:

Yaşla birlikte risk artar: 50 yaş ve üstü kişilerin yarısında basit böbrek kisti vardır ve yaş arttıkça görünme sıklığı da artar.
Cinsiyet: Erkeklerde daha sıktır.

Böbrek kistleri zararlı mı?

“Basit böbrek kistleri” her zaman zararlı değildir. Bu nedenle bu kistlere “basit kistler “ denir. Ancak radyolojik tetkiklerde kist duvarında kalınlaşma, düzensizlik, kalsifikasyon ve kanlanma artışı varsa kanserleşme riski yönünden araştırılmalıdır.

Böbrek kistleri kaç cm olunca alınmalıdır veya ameliyat yapılmalıdır?

Bunun için net bir ktiter yoktur. Genelde 6 cm ve üzerindeki kistler ağrı yapmaya başlar, eğer hasta ağrıdan şikayetçi ise alınmalıdır

Parapelvik veya perihiler kist ne demektir?

Böbreği ana arter ve venlerinin ve böbrekten idrarı mesaneye taşıyan kanalın (renal pelvis) böbreğe girdiği kısma “renal hilus” denir. Bu bölgeye yakın yerleşimli listlere de “parahiler kistler” adı verilir. Parahiler kistler ağrı yapmasalar da böbrek arterine ve renal hilusa bası yaparak tansiyon yüksekliğine ve renal pelvise bası yaparak idrar akımına engel olurlar ve hidronefroza yol açarlar. Bu bakımdan parahiler kistler çok önemlidir. Hipertansiyona ve hidronefroza neden olarak böbrek fonksiyonlarına neden olabileceğinden çok fazla büyük olmasalar da ameliyatla alınmaları gerekebilir.

Kortikal kist ne demektir?

Böbrekler iç ve dış kısım (medulla ve korteks) denen 2 kısımdan oluşur. Basit böbrek kistleri genellikle böbreğin dış kısmında, yani korteks kısmında oluşur. Sağ veya sol böbrek korteksinde genellikle tek taraflı olarak görülebilir. Sağda ise “sağ kortikal kist”, solda ise “sol kortikal kist” denir.

Böbrek kisti kanser midir?

Hastalar tarafından sık sorulan sorulardan birisi de “böbrek kistinin kanser olup olmadığıdır”. Basit böbrek kistleri böbrek kanseri demek değildir ve bular kanserleşmezler. Ancak “kistik böbrek kanserleri”ni basit böbrek kistlerinde ayırdetmek lazımdır.

Böbrek kistleri kendiliğinden, tedavisiz kaybolur mu?

Hayır, böbrek kistleri kendiliğinden, tedavisiz kaybolmaz. Şikayet yaparsa ağrı gibi veya tansiyon yüksekliği ve böbrek fonksiyonlarında bozulmaya neden olursa tedavi gerekir.

Böbrek kistlerinin tedavisinde en etkili tedavi nedir?

Böbrek kistlerinin tedavisinde en etkili tedavi, kistlerin laparoskopik olarak alınmasıdır. Yani “laparoskopik kist eksizyonu”dur.

Böbrek kistleri robot ile alınır mı, robotik tedavi mümkün mü?

Evet böbrek kistleri robotik yöntemle de alınır, yan “robotik böbrek kisti eksizyonu” yapılabilir. Hem laparoskopik, hem de robotik kist ameliyatı ayni şekilde yapılır ve sonuçları aynidir. Robotik yöntem pahalı olduğundan laparoskopik yöntemle kistlerin alınması daha çok tercih edilmektedir.

Böbrek kistlerinin sınıflandırılması nasıl yapılır?

Böbrek kistleri “Bosniak sınıflaması” denen bir sınıflama yöntemine göre sınıflandırılır ve alt gruplara ayrılır. Bu sınıflandırma sistemi ayni zamanda kistin kanserleşme oranı hakkında da fikir verir.

Bosniak I: iyi huylu basit kist

Kistler düzügün kenarlıdır, kist duvarı çapı ≤2 mm
Kist içindeki sıvının yoğunluğu su yoğunluğundadır
Kist duvarlarında bülümlenme ve kireçlenme yoktur
Kist duvarında kontrast ajan tutulumu yoktur
Bu evredeki kistlerde kanser riski %0

Bosniak II: iyi huylu kist – hafif komplike kist

Bu grup kistlerde birkaç adet septasyon (kist duvarı) olabilir, kist duvarlarında hafif kireçlenme vardır.
Kstte kontrast madde tutulumu yoktur
Kist içeriği kanamaya bağlı yoğundur, kist boyutu <3 cm ve düzgün sınırlıdır
Kanser riski %0

Bosniak IIF: hafif komplike-kompleks kist

Kisti bölümlere ayıranseptasyonlar fazla, duvar kalınlıkları artmış ve yer yer nodüler duvar kalınlaşması vardır.
Septalarda minimal kontrast ajan tutulumu olabilir.
Kist yoğunluğu yüksek ve > 3 cm çapında ve genellikle böbrek dokusu içinde sıkışık (intrarenal- duvarın %25’i böbrek dışında taşmaktadır) olup, kontrast madde tutulumu yoktur, kist duvarları düzgündür.
Bu kistleri takip gerektirir: İlk yıl 6 ayda bir, sanraki 5 yılda yıllık, USG,BT veya MR ile takip etmek uygundur.
Kanser ihtimali ortalama % 5-6 civarındadır

Bosniak III: Tanımlanamayan kanser yönünden şüpheli kistik kitle,

Kisti bölümlere ayıran septalar kalınlaşmış düzensiz veya düz duvarlara sahip ve buralarda kontrast madde tutulumu mevcuttur.
Kistler BT’de çok yoğun içeriğe sahiptir.
Bu vakalar ameliyatlaparsiyel nefrektomi (sadece kistik kısmın alınması) veya radyofrekans ablasyon yapılabilir.
Kanserleşme riski %55-60 civarındadır.

Bosniak IV: Net kistik böbrek kanseri

Bosniak III kriterlerine ilave olarak kist duvarı veya septuma bitişik fakat bağımsız olan yumuşak doku bileşenlerinin görülmesi, ciddi kontrast ajan tutulumu görülür..
Yer yer geniş kistik yapıların bulunduğu solid kitleler vardır. Nekrotik sahalar bulunabilir
Ameliyatla parsiyel nefrektomi (böbreğin sadece kistik kısmının alınması), veya radikal nefrektomi (böbreğin tamamının alınması) gerekir.
Kanser görülme oranı çok yüksektir, yaklaşık %100 civarındadır.

Böbrek kistinin komplikasyonları nelerdir?

Böbrek kistinin komplikasyonlarını şu şekilde sıralayabiliriz.

Enfeksiyon: Böbrek kisti enfekte olabilir, bu durumda ağrı ve ateş görülür.
Kist rüptürü: Kistte, özellikle büyük kistlerde bazen ntravmaya bağlı olarak patlama, rüptür olabilir. Bu durumda ilgili tarafta ağrı görülür.
İdrar akışında tıkanıklık: Bazen böbrek kisti böbrekten çıkan idrar kanalına (renal pelvis, üreter) bası yaparsa idrar akımını engeller ve böbrekte şişme (hidronefroz) görülür. Ayrıca bu taraf böbrekte ağrı olur.
Tansiyon yüksekliği: Bazı kistler büyüklüğüne ve yerleşimine bağlı olarak tansiyon yüksekliğine neden olabilirler. Eğer böbrek kistleri böbrek ana atardamarının (arter) böbreğe giriş yaptığı yerde artere bası yaparsa böbreğin kanlanmasını bozar ve hipertansiyona neden olabilir. Ayrıca büyük çaptaki basit böbrek kistleri böbrek dokusuna bası yaparak hipoksiye (oksiyen azlığı) neden olur ve bunun sonucu gene hipertansiyon (yüksek tansiyon) gelişebilir. Bu bakımdan Büyük böbrek kisti olan hastalarda ayni zamanda hipertansiyon da varsa bunlarda cerrahi yöntemle kistlerin alınması tansiyonu düzeltebilir. Literatürde bu şekilde bildirilen çalışmalar vardır. Ancak tansiyon kistten bağımsız ise kist alınsa da tansiyon normale gelmeyebilir.
Böbrek yetmezliği: Basit böbrek kistlerinde böbrek fonksiyonları genellikle bozulmaz. Pokistik böbrek hastalığı olanlarda 60 yaşında hastaların yarısında böbrek yetmezliği gelişir.

Böbrek kistlerinde tanı nasıl konur?

Klinik olarak “basit böbrek kistleri”ne özel semptomlar yoktur. Yan ağrısı, karın ağrısı ve hipertansiyonu olan hastalarda böbrek kistleri düşünülebilir, ancak bunun kesin doğrulanabilmesi için radyolojik tetkiklere ihtiyaç vardır. Böbrek kistlerinin tanısı için sıklıkla radyolojik tetkikler (görüntüleme yöntemleri) kullanılır.

Görüntüleme yöntemleri: Böbrekteki kistler ultrasonografi (USG), tomografi (BT), MI ile kolayca teşhis edilebilir. Ayrıca bu kistleri böbrek kanserlerinden ayırabilmek te bu testlerle mümkündür.

USG: İçi sıvı dolu, düzgün kenarlı kistik yapılar görülür. Basit böb rek kistleri USG ile kolayca teşhis edilir. Eğer kist duvarında bölmeler (septa) ve kalsifikasyonlar, düzensizlikler varsa CT ve MR gibi daha ileri tetkikler istenmelidir.

CT (BT): İlaçlı CT ile kistin ilaç tutup tutmadıüğı araştırılır, eğer kist ilaç tutuyorsa kanserleşme ihtimali vardır.

MRI: Burada basit sit ve kanserleşme ihtimali araştırılır. Kanserleşme ihtimali olan lezyonları (solit lezyonlar) ayırdetmede yardımcıdır.

Böbrek fonksiyon testleri: Üre, kreatinin, elektrolit tayini gibi böbrek fonksiyonlarını gösteren testlerle kiste bağlı böbreğin çalışmasının bozulup bozulmadığı anlaşılabilir.

Böbrek kistleri ne zaman tedavi edilmelidir?

Her böbrek kisti tedavi gerektirmez, küçük, idrar akımına engel olmayan, böbrek kan akımını bozmayan kistlerde tedavi gerekmez.

Bazı durumlarda mutlaka kistlerin tedavi edilmesi gerekir:

Kist çok büyük ve ağrı yapıyorsa
İdrar kanalına bası yapıp hidronefroz yapmışsa
Tansiyon yüksekliğine neden oluyorsa
Kistte enfeksiyon varsa

Böbrek kistlerinin tedavisi nasıl yapılır?

Böbrek kistlerinde değişik tedavi seçenekleri vardır. Bunları şu şekilde özetleyebiliriz:

Kist aspirasyonu ve alkol injeksiyonu: Burada böbrekteki kist enjektör ile boşaltılır ve daha sonra kist içine sklerozan madde, genellikle alkol verilir. Bu şekilde verilen alkol kist duvarlarının yapışmasına neden olarak tekrarlamasını önler.

Cerrali-laparoskopik kist eksizyonu: Büyük kistler cerrahi olarak çıkartılmalıdır. Cerrahide açık cerrahi yerine artık günümüzde laparoskopik cerrahi yöntemini tercih ediyoruz. Burada yarım cm genişliğinde 3 adet delikten girilerek laparoskopik yolla kist sıvısı boşaltılır ve kisk duvarları çıkartılır. Bu yöntemle kistin tekrarlama ihtimali yoktur. İşlem sonrası küçük bir diren konur, ertesi gün diren çekilerek hasta taburcu edilir.

Biz böbrek kistlerinde eğer cerrahi gerekiyorsa açık ameliyat yerine “laparoskopik” (kapalı) yöntemle kist alınmasını öneriyoruz ve uzun bir süredir de ameliyatlarımızı bu şekilde yapıyoruz . Takiplerimizde ameliyat sonrası tekrarlama olmadı, hastalar ertesi gün taburcu edildiler.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul – Türkiye