SARS-CoV-2 virüsünün neden olduğu, COVİD-19 pandemisi bir yılı aşkın dünyanın gündeminde ve önümüzdeki yıllarda da devam edecek gibi gözüküyor. Covid 19 bulguları, “sitokin fırtınası” sonucu ıortaya çıkan “hiperinflamasyona (aşırı inflamasyon)”  bağlıdır. Bnun sonucu olarak damar sisteminde mikro trombüsler (küçük pıhtılar) ve yaygın damar içi pıhtılaşmalar  (DIC) ortaya çıkar. Yeni bir hastalık olduğu için virusa bağlı çoğu etkileri yeni yeni öğreniyoruz. İnsanların merak ettiği konulardan birisi de hastalığın erkeklerde cinsel performans üzerinde olumsuz etkilerinin olup olmayacağı veya cinsel performans üzerine etkileridir.

COVİD-19 geçiren erkeklerde erektil disfonksiyon (cinsel yetersizlik, iktidarsızlık) nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Damarsal etkiler (endotelyal disfonksiyon)
• Psikolojik etkiler
• Genel sağlık durumunun bozulması
• Hipogonadizm (Testosteron düşüklüğü)
• Akciğer hemodinamisinin bozulması

Damarsal etkiler (endotelyal disfonksiyon): Ereksiyon olayı kardiyovasküler  sistemle (kalp-damar sistemi) yakın ilişkilidir, sağlıklı bir cinsellik için sağlıklı bir kardiyovasküler sistem gerekir. Covid vücutta aşırı bir inflamasyona neden olur. Kalb ve damar sistemi de bundan ciddi şekilde etkilenir, yani kardiyuovasküler sistemde de ciddi bir inflamasyon olur. Sonuçta penise kan taşıyan damarlar da bu durumdan zarar görür ve penise yetersiz kan akımı sonucu covid hastalarında ereksiyon problemleri ortaya çıkar.

Psikolojik etkiler: Ereksiyon psikolojik faktörlerle yakın ilişkilidir. Normal bir ereksiyon ve cinsel ilişki için stresten uzak bir yaşam önemlidir. Pandemi dolayısıyla insanlarda artan stres, anksiyete ve depresyon insanların normal seksüel yaşantısını da olumsuz şekilde etkilemektedir.

Genel sağlık durumunun bozulması: Cinsel hayat ve üreme sistemi genel vücut sağlığı ile yakından ilişkilidir. Covit ile olan enfeksiyon insanların genel sağlık durumlarını olumsuz etkileceğinden bu hastalarda erektil disfonksiyon veya cinsel sorunların ortaya çıkması kaçınılmazdır.

Hipogonadizm: Yapılan çalışmalarda COVİD-19 geçiren hastaların testislerinin de olumsuz etkilendiği ve bunlarda testislerde hasar meydana gösterilmiştir.  Hastalıkla ilgili bilgilerimiz henüz yeni olduğundan bu durumun geçici veya kalıcı olduğu ve fertiliteyi de olumsuz etkileyeceği hakkında tahminde bulunmak zordur. Yaş hem COVİD-19 hem de erektil fonksiyonlar için önemli bir diğer faktördür. Yaş ilerledikçe erektil fonksiyonlarda azalma olacağı bilinen bir gerçektir. Ayni şekilde COVID-19 da yaşlı hastalarda daha ağır seyretmektedir. Bu nedenle gençlere göre yaşlı hastalar COVID-19 geçirdiklerinde cinsel performansın daha olumsuz etkilenmesi doğaldır.

Çok sayıda yapılan çalışmada COVID-19 hastalarında serumda testosteron hormonunun (erkeklik hormonu) düşük bulunduğu gösterilmiştir. Sağlıklı bir ereksiyon için bir başka deyişle ereksiyon fizyolojisi için ve cinsel istek için testosteron hormonunun çok önemliolduğunu düşünürsek bu hastalarda ereksiyon probleminin olması beklenen bir durumdur. Kısaca COVID-19 hastalaroında testosteron düşüklüğü (hipogonadizm) cinsel performans yetersizliğine neden olur. Gene yapılan çalışmalarda testosteron düşüklüğünün hastalığın gidişatı ile yakın ilişkisi olduğu gösterilmiştir. Yoğun bakım hastalarında ve hastalığı ağır seyreden erkek hastalarda serum testosteron seviyeleri oldukça düşük bulunmuştur. Bu durumun kalıcı olup olmadığı henüz belli değildir, Hastaların takipleri sonucu bu konulardaki bilgilerimiz netleşecektir.  Yoğun bakımdaki bir hasta için erektil disfonksiyon önemli değildir, ama asıl olan sorun bu hastalarda iyileştikten sonraki hayatlarında bu problemin kalıcı olup olmayacağı veya ne kadar sürede iyileşeceğidir.  Ayrıca hastalığın erkeklere göre bayanlarda daha ağır seyretmesi gene bayanlarda östrojen (kadınlık hormonu) hormonunun koruyucu etkisine bağlanmaktadır.

Kısaca belirtmek gerekirse, COVID-19 hastalığı geçiren erkek hastalarda, özellikle yaşı ileri olanlarda erektil disfonksiyon, yani cinsel performans yetersizliği veya iktidarsızlık riski yüksektir. Bunun nedeni psikolojik nedenler, endokrin nedenler (hipogonadizm), bozulmuş akciğer fonksiyonları  ve artmış inflamasyona bağlı kardiyovasküler nedenler  (endotelyal disfonksiyon) olarak özetlenebilir.

     Prof. Dr. Emin ÖZBEK

     Üroloji Uzmanı

Referanslar

1. 
   Addressing male sexual and reproductive health in the wake of COVID-19 outbreak.Sansone A, Mollaioli D, Ciocca G, Limoncin E, Colonnello E, Vena W, Jannini          EA.J Endocrinol Invest. 2021 Feb;44(2):223-231.
2. “Mask up to keep it up”: Preliminary evidence of the association between erectile dysfunction and COVID-19.Sansone A, Mollaioli D, Ciocca G, Colonnello E,                 Limoncin E, Balercia G, Jannini EA.Andrology. 2021 Mar 20. doi: 10.1111/andr.13003.
3. Covid-19 In Man: A Very Dangerous Affair.Lisco G, Giagulli VA, De Pergola G, De Tullio A, Guastamacchia E, Triggiani V.Endocr Metab Immune Disord Drug                  Targets. 2021 Jan 1. 
4. Psychological and Sexual Health During the COVID-19 Pandemic in Egypt: Are Women Suffering More?Omar SS, Dawood W, Eid N, Eldeeb D, Munir A, Arafat             W.Sex Med. 2021 Feb;9(1):100295. 
5. Why does COVID-19 kill more elderly men than women? Is there a role for testosterone?

     Papadopoulos V, Li L, Samplaski M.Andrology. 2021 Jan;9(1):65-72.