Libido (cinsel istek) azalması Üroloji pratiğinde sık karşılaştığımız sorunlardan birisidir. Bir çok nedene bağlı olarak karşımıza çıkan libido eksikliği sorunu Ürolojik bir problem olmasının yanında multidisipliner, yani birden fazla tıp alanını ilgilendiren bir konudur.

Çoğu kez libido azalması, ereksiyon problemi (erektil disfonksiyon) ile karıştırılabilir. Oysa bu iki durum birbirinden çok farklıdır. Bu yazımda kendi tecrübelerimiz ve güncel literatür eşliğinde cinsel istek azalmasının nedenleri, tanı ve tedavisi ile ilgili genel bilgiler vereceğim.

Libido ne demektir?

Libido, cinsel istek demektir. Libido azalması değişik derecelerde cinsel istek azalması olarak tanımlanır. Libido hem biyolojik hem de psikolojik faktörler tarafından etkilenen bir durumdur, yani psikolojik, fiziksel ve duygusal nedenlere bağlı olarak değişen bir durumdur.

Genel olarak libido yaşla birlikte azalır, ama 60-70 ve daha yukarı yaşlara kadar da devam eder. 60 yaş altında 1/4 ila 1/7 değişik derecelerde libido azalması görülür, 60 yaş üstünde bu oran daha yüksektir.

Ereksiyon yetersizliği ile cinsel istek azalması arasındaki fark nedir?

Libido düşüklüğü ve ereksiyon yetersizliğini ayırt etmek gerekir. Çoğu kişi libido ve ereksiyon kavramlarını birbirine karıştırır. Bu ikisi birbiriyle ilişkili, fakat farklı durumlardır. Ereksiyon yetersizliği (erektil disfonksiyon, ED, sertleşme problemi, ereksiyon sorunu), normal bir ilişki için yeterli ereksiyonun olmaması veya idame ettirilememesi durumu, libido düşüklüğü veya azalması ise cinsel istekte azalma demektir.

Libido azalması doğal olarak ereksiyon sorununu da birlikte getirir. Her ereksiyon sorunu olan hastalarda da başarısızlığın bir sonucu olarak kendine güven azlığı ve strese bağlı libido azalması görülür.

Cinsel istek azalması olan hastalar hangi doktora gitmeli?

Libido azalması bir çok tıp dalını ilgilendiren bir konudur. Öncelikle bu hastaların Androloji alanında tecrübeli bir Üroloğa baş vurmaları gerekir. Eğer metabolik veya psikiyatrik sorunlar varsa bir Endokrinoloji veya Psikiyatri uzmanına baş vurmaları önerilir. Biz hastalarımızı Ürolojik açıdan değerlendirip gerekli tedavisine başlıyoruz, gerektiği durumlarda ilgili başka uzmanlara yönlendiriyoruz.

Çoğu zaman bu durum, Psikiyatri, Endokrinoloji gibi diğer dallarla ortak çalışılması gereken bir problemdir.

Libido azalmasının nedenleri nelerdir?

Erkeklerde libido, yani cinsel istek azalmasının bir çok nedeni vardır. Bazı hastalarda bu nedenlerden sadece bir tanesi etken olabilirken bazılarında birden çok neden birlikte etkili olabilir. Libido azalmasının en sık karşılaşılan nedenleri şunlardır;

• Testosteron düşüklüğü: Testosteron (T) erkeklerde en önemli seks hormonudur. Testosteron hormonu erkeklere kas ve sakal gelişimi gibi sekonder seks karakterlerinin gelişmesi, sperm üretimi ve cinsel istekte önemli rol oynar. Eksikliğinde libido, cinsel istek azalır. Testosteron eksikliğinin başlıca nedenleri şunlardır: Yaşlılık, şeker hastalığı (diabetes mellitus), kardiyovasküler hastalıklar, obezite (şişmanlık) testis hastalıkları (atrofik testis, testis tokluğu), T seviyesini düşüren ilaç kullanımı.
• Kronik hastalıklar: Özellikle yaşın artmasıya ortaya çıkan şeker ve kalb hastalığı gibi kronik hastalıkların sonucu olarak libidoda azalma görülür. Bu hastalıklar T hormonunu düşürmenin yanında penissin kan damarlarını da olumsuz etkileyeceğinden ereksiyon sorunlarına da neden olur.

Libido azalmasına sıklıkla neden olan kronik hastalıklar şunlardır;

• Uzun süreli, kronik eklem hastalıkları (Artrit)
• Şeker hasrtalığı (diabetes mellitus)
• Kanser hastalığı
• Kronik yorgunluk sendromu
• Kas iskelet sistemi hastalıkları (fibromiyalji)
• Kalb hastalıkları
• Kronik böbrek yetmezliği

Kronik hastalıklar şu nedenlerle libido, cinsel istek azalmasına neden olur:

• Bazı hastalıklar direk olarak libidoyu olumsuz etkiler
• Bu hastalıklarda stres ve depresyon sık görülür
• Hormonal, nörolojik ve vasküler fonksiyonlar etkilenmesi
• Bu hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkileri sonucu olarak

• Yaşlılık: Libido yaşlanmayla birlikte azalır, bu normal bir durumdur. Bazen bu durum sadece yaşlılıkla ilişkili değil, birlikte bulunan hastalıklara bağlıdır. Bazen de kullanılan ilaçların yan etkisi sonucudur. Yaşlanma ile birlikte 30 yaş civarından başlayarak yılda %1-2 oranında T azalır. Normal değerlerin altında olması durumuna düşük testosteron veya “hipogonadizm” denir. T eksikliğine bağlı libido azalması tedavi ile birkaç haftada düzelir.
• Evlilikle ilgili sorunlar: Aile içi sorunlar libidoyu olumsuz etkiler ve mutlaka tedavi edilmelidir.
• Cinsel tercih sorunları: Cinsel istek sorunu olan çiftlerin derin sorgulanması sonucu bazı hastalarımızda sadece eşine karşı değil, hiçbir kadına karşı istek duymadıklarını, kendi cinslerine karşı ilgi duyduklarını gördük. Bu hastalarımızın takibimni konuyla ilgili bir psikiyatri uzmanı ile yapıyoruz.
• Bazı ilaçlar: Bazı ilaçlar T seviyesini düşürerek libido azalmasına veya kaybına neden olur. Libido azalmasına neden olan ilaç grupları şunlardır;
  • SSRI inhibitörleri: Özellikle srotonin reuptake inhibitörleri (SSRIs, serotonin geri alım inhibitörleri) denen aksiyete ve depresyon tedavisinde kullanılan kullanılan ilaçlar libidoyu azaltır.
  • Antikonvülzanlar (epilepsi ilaçları)
  • Antidepresanlar
  • Antipsikotik ilaçlar
  • Beta blokerler
  • Benzodiazepinler
  • Statinler
  • Finasterit: Saç dökülmesini engellemek veya iyi huylu prostat büyümesinin (BPH) tedavisinde kullanılır. Testosteron seviyesini düşürdüğü için yan etki olarak cinsel isteği azaltır.
• Uyku düzensizlikleri: Uzun süre uykusuz kalma libidoyu azaltır. Obstrüktif sleep apne bir diğer uyku ile ilgili sorundur. Gece uyku sırasında nefes alma sorunları, solunum durmasına yol açan kronik bir uyku hastalığıdır. Sonuçta hasta gündüzleri kendini yorgun ve halsiz hisseder ve seks isteği azalır. Bu  hastalarda T düşüklüğü de bir diğer libido azalması
• Anksiyete, stres, depresyon: Depresyon, erkeklerde libido azalması ve cinsel fonksiyon bozukluklarına neden olan faktörlerden biridir. Depresif hastaların antidepresan grubu ilaçlarla tedavisi de ayni zamanda libido azalmasına neden olur. Tedavi olarak bu ialçların kesilmesi veya daha az yan etkisi olan ilaçlarla değiştirilmesi önerilir. Kronik stres durumu sinsi şekilde libidoyu olumsuz etkiler. Stres durumunda kortizol yapımı artar, bunun sonucu olarak ta damarlarda daralma ve testosteron düşüklüğü, sonuçta da ereksiyon problemleri ortaya çıkar. Stres ayrıca uyku sorunlarına da neden olur. Bunun sonucu yorgunluk ve libido azalması görülür.
• Yaşam tarzı ve yaşamsal faktörler

Erkeklerde libido azalmasına neden olan başlıca yaşam tarzı faktörlerini şu şekilde özetleyebiliriz;

• Alkol ve ilaç kullanımı: T seviyelerini düşürerek libidoyu azaltır.
• Ağır egzersiz veya hareketsiz bir yaşam: Çok sık ve ağır egzersiz hem de hareketsiz sedanter bir yaşam libido azalmasına neden olur.
• Obezite: Aşırı kilolu kişilerde metabolizme ve hormonal denge bozulur. Bunun sonucu da hem serbest hem de total testosteron seviyesi azalır.
• Sigara kullanımı: Aşırı sigara içme erektil fonksiyonu direk olumsuz etkiler. Bunun sonucu olarak libido da azalır. Ayrıca aşırı sigara içme T seviyesini düşürerek direk libidoyu olumsuz etkiler.

Cinsel isteksizlik varsa ne zaman doktora başvurulmalıdır?

Her cinsel isteksizlik veyacinsel istekte azalma ciddi bir sağlık sorunu değildir. Bazen tamamen sağlıklı kişilerde dahi ara sıra libido azalması ve ereksiyon sorunu (sertleşme sorunu) görülebilir. Cinsel istek kişinin genel ruhsal durumlarına göre dalgalanmalar gösterir, her defasında ilaçla tedavi yolunu seçmek doğru değildir.

Cinsel istek, yani libido azalması olan hastalar şu durumlarda mutlaka bir Üroloğa başvurmalıdır:

• ADAM sendromu varsa: ADAM (androgene deficiency in the aging male) yaşlanan erkekte androjen (testosteron, T) eksikliği demektir. Bu durumlarda mutlaka Üroloğa başvurulmalıdır.
• Cinsel istekte ani düşüş varsa: Herkes için kabul görmüş standart bir seks davranışı yoktur. Bu durum kişiden kişiye göre değişir. Ancak cinsel istek aniden azalmış ve birkaç hafta geçmesine rağmen düzelme yönünde bir değişiklik yoksa mutlaka doktora görünmekte fayda vardır.
• Aile içi ilişkide bozulma varsa: Libido veya cinsel istek azalması bazen karşı cinsi de olumsuz etkileyerek ile içi sorunlara neden olur. Karşılıklı eşler bu konuyu kendi aralarında çözebilmek için çaba sarf etmelidirler, buna rağmen bir değişiklik yoksa tıbbi destek almakta fayda vardır.
• Yaşam kalitesi olumsuz etkilenmişse: Bazen azalmış cinsel istek kişilerin yaşam kalitesini olumsuz etkiler, iş hayatında sorunlara neden olur. Böyle hastaların konuyla ilgili uzman doktordan destek almaları gerekir.
• Eğer libido azalması kişide aksiyete, depresyon, ilişkide sıkıntılar oluşturmuyorsa, kişinin normal hayatında bir sorun yoksa ve kişi halinden memnunsa tedaviye gerek yoktur. Eğer sorun varsa mutlaka bir uzmana görünmek gerekir.

Cinsel istek azalması tedavi edilmezse ne gibi olumsuzluklar yaşanır?

Cinsel istek azalması veya yetersizliği tedavi edilmezse bazı sorunlara neden olur. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz;

• Ailesel sorunlar, ayrılmalar
• Cinsel yaşamda mutsuzluklar
• İş hayatında verimsizlik
• Günlük hayatta uyumsuzluklar
• Kişinin özgüveninde azalma

Cinsel istek azalmasının tanısı nasıl konur?

Cinsel istek azalması şikayeti ile Üroloğa başvuran hastaların tanısında izlenecek yollar;

• Anamnez: Hastanın ayrıntılı olarak sorgulanması hastalığın teşhisi edilmesinde çok önemlidir. Hastaların yaşam tarzları, hastalıkları, kullandığı ilaçlar, hastalıkları ve bunlarla ilgili tedavileri ayrıntılı olarak sorgulanır.
• Muayene: Hastalar Androlojik olarak detaylı bir şekilde incelenir. Muayenede testisler, penis ve diğer genital organlar değerlendirilir. Sekonder seks karakterleri gelişimi incelenir.
• Laboratuvar yöntemleri: Hastlığın nedenine yönelik testler istenir. Serum T hormonu, kan şekeri, kolesterol testleri sık istediğimiz testler arasındadır.
• Radyolojik tetkikler: Tanıda gerek duyulursa ultrason (USG), tomografi ve MR (BT, MRI) ve diğer tetkikler istenir.
• ADAM sendromunun tanısı nasıl konur? ADAM sendromunun uluslararası kullanımı olan belirtileri, skorlama sistemi vardır. Bu sorulardan eğer 2 ve üzerindeki soruya verilen cevap “EVET” ise bu durumda androjen (testosteron, T) eksikliği olabilir ve bu hastalar mutlaka bir Üroloğa görünmelidir. Bu sorular yüzde yüz T eksikliğini göstermeyebilir, ama gene de bir fikir verir. 10 soruda özetlenen ADAM skorlama sisteminin soruları şunlardır;
  • Libido veya cinsel dürtüde azalma var mı?
  • Enerji eksikliğiniz var mı?
  • Güç ve/veya dayanıklılıkta azalma var mı?
  • Boyunuzda bir kayıp söz konusu mu?
  • “Hayattan zevk almanın” azaldığını fark ettiniz mi?
  • Üzgün ​​ve/veya huysuz musunuz?
  • Ereksiyonlarınız daha mı az güçlü?

• Spor yapma yeteneğinizde son zamanlarda bir bozulma fark ettiniz mi?
• Akşam yemeğinden uyuma isteği geliyor mu?
• Son zamanlarda iş performansınızda bir bozulma oldu mu?

Cinsel istek azalmasının tedavisi

Hastalığın tedavisi, etkene göre değişir. Doğru ve etkili bir tedavi yapabilmek için öncelikli libido azalmasına neden olan nedenlerin ortaya konulması gerekir. Başka bir dyişle libido azalmasını tedavi edecek çok özel bir ilaç tedavisi yoktur. Nedene yönelik tedavi esastır.

• T eksikliği tedavisi: Eğer T seviyesi düşükse mutlaka bunun yerine konması, yani T verilmesi gerekir.
• Yaşam tarzı değişiklikleri: Hastaların sedanter bir yaşamları varsa düzenli spor yapmaları, aşırı kilo varsa ideal kilolarına gelmeleri, alkol ve sigara kullanımını bırakmaları, düzenlli uyku uyumaları önerilir.
• Neden olabilecek hastalıkların tedavisi: Kronik hastalığı olanların tedavileri önemlidir.
• İlaç kullanımı: Cinsel istek azalmasına neden olan olabilecek ilaç kullananların bunları kesmeleri gerekir.
• Danışmanlık desteği: Aile içi, iş ortamında sorunları olanların bunları halletmeleri, gerekirse psikiyatrik destek almaları gerekir.

Özet olarak; cinsel istek azalması, yaşlanma, kronik hastalıklar, yaşam tarzı, kullanılan ilaçlar, stres ve anksiyete durumları gibi bir çok faktöre bağlı ve çiftlerin cinsel hayatını olumsuz etkileyen, ancak tedavisi mümkün bir hastalıktır.

Prof. Dr. Emimn ÖZBEK

Üroloji Uzmanı