Günümüzde ereksiyon sorunu (erektil disfonksiyon, ED, sertleşme problemi) sık karşılaşılan sorunlardan birisidir. ED, normal bir cinsel ilkişki için yeterli ereksiyonun sağlanamaması veya ereksiyonun idame ettirilememesi durumudur. Değişik derecelerde karşımıza çıkar. Sertleşme sorununun bir çok nedeni vardır. Bunlardan birisi de aşırı kilo, yani obezitedir. Bu makalede obeziteye bağlı olarak gelişen ereksiyon problemi, nedenleri ve tedavisi hakkında kendi tecrübelerimiz ve güncel literatür eşliğinde genel bilgiler vereceğim.

Obezite nedir?

Obezite (şişmanlık, aşırı kilo), çağımızda gelişmiş ülkelerin önemli bir sağlık sorunudur. Şişmanlık, vücuttaki yağ miktarının yağsız kısma oranının ileri derecede artması ile vücut ağırlığının boy uzunluğu ile kıyaslandığında normal değerlerin üzerinde olması durumudur. Başka bir ifadeyle boy uzunluğunun kilogram olarak vücut ağırlığına oranının, yani vücut kitle indeksinin 30’un üzerinde olmasıdır. Bu durum genel olarak iç organlarda ve karın çevresinde aşırı yağ birikmesi olarak karşımıza çıkar.

Obezite tanısı nasıl konur?

Obezite tanısı koyabilmek için vücut kitle endeksi pratikte sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Vücut kitle indeksi (VKİ) kilogram olarak vüvut ağırlığının metre cinsinden kişinin boy uzunluğunun karesine bölünmesi ile hesaplanır.

VKİ şu formüle göre hesaplanır: VKİ= Vücut ağırlığı (kg)/Boy uzunluğu m².

Bu formüle göre hesaplanan VKİ  6 sınıfta değerlendirilir:

• 18,5 ve altı                 Zayıf
• 18,5-24,9                    Normal kilo
• 25.0-29,9                    Fazla kilolu
• 30.0-34.9                    Obez (Obez 1)
• 35.0-39.9                    Morbid obez (Obez 2)
• 40 ve üzeri                 Süper morbid obezite (Obez 3)

Ülkemizde aşırı kilo sorunu ile ilgili araştırmalar

Günümüzde tüm dünyada olduğu gibi obezite ülkemizde de ciddi bir sağlık sorunudur. Obezite ve ereksiyon üzerindeki olumsuz araştırmalar Türkiye’de de yapılmıştır. Bu konuyla ilgili iki farklı araştırmanın özeti şu şekildedir:

• Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği Obezite ve Lipid Hipertansiyon Grubu:  Bu çalışmada 10 binden fazla katılımcı incelenmiş üç yıl süren araştırmanın sonuçlarında 20 yaş ve üzerindeki 100 kadından 40’ında ve her 100 erkekten 20’sinde obezite sorunu olduğu görülmüştür.
• Türk Androloji Derneği: Bu araştırmada 40 yaş üzerindek 2.760 erkekte yapılan araştırmada erkeklerin % 49’unda fazla kilo ve %19’unda ise obezite olduğu sonucuna varılmıştır. Başka bir ifadeyle Türk Androloji Derneği’nin araştırmasında her 3 erkekten 2’sinde fazla kilo veya obezite problemi olduğu gösterilmiştir.

Bu iki çalışma gösteriyor ki, obezite gelişmiş batı ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de ciddi bir sağlık problemidir. Bunda geleneksel beslenme tazının yerini hazır, işlenmiş ve yüksek kalorili gıdaların alması ve hareketsiz bir yaşam tarzı önemli rol oynamaktadır.

Şişmanlık nedenleri nelerdir?

Dünyada ciddi bir sağlık sorunu olan ve ülkemizde de artma eğilimi gösteren aşırı obezitenin bir çok nedenleri vardır. Bunları şu şekilde özetleyebiliriz:

• Yüksek kalorili gıdalarla beslenme
• Düzensiz ve yanlış beslenme
• Sedanter, hareketsiz bir yaşam tarzı
• Metabolik ve hormonal nedenler
• Psikolojik sorunlar
• Genetik (ailesel) faktörler
• Aşırı sigara ve alkol kullanımı
• İlaç alışkanlıkları
• Çocukluk dönemindeki yanlış beslenme alışkanlıkları
• Çocukluk çağında kilolu olmak
• Çocukluk döneminde anne sütü ile yetersiz beslenme
• Yaş ve cinsiyet
• Sosyo ekonomik nedenler
• Doğum sayısı ve sık doğum yapan kadınlarda risk yüksektir

Aşırı kilolu olmanın belirtileri nelerdir?

Şişmanlık, fiziksel görünüm dışında hastalarda bazı sağlık sorunlarına ve şikayetlere de yol açar. Şişmanlıkla ilgili sık görülen şikayetleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Bel çevresinde aşırı yağlanma
• Uyku bozuklukları (uyku apnesi)
• Nefes alıp vermede güçlük ve zorlanma
• Egzersiz sırasında güçlük
• Kişinin kendini halsiz ve yorgun hissetmesi
• Eklem, sırt ve bacaklarda ağrı
• Psikolojik sorunlar, kendini iyi hissetmeme, sosyal izolasyon
• Sıcak intoleransı
• Altta yatan endokrin nedene bağlı şikayetler
• Cinsel yaşam ile ilgili şikayetler

Fazla kilolu olmanın neden olabileceği hastalıklar nelerdir?

Aşırı kilo, bazı hastalıkların görülme riskini artırır. Bunlar ciddi sağlık sorunlarına yol açan ve yaşam kalitesinin olumsuz etkileyen önemli sağlık sorunlarıdır. Bu hastalıkları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Şeker hastalığı (Tip 2 diabetes mellitus)
• Hipertansiyon
• Hiperkolesterolemi
• Karaciğerde aşırı yağlanma
• Kalp damar hastalıkları
• Eklem rahatsızlıkları
• Uyku apnesi sendromu
• Kadınlarda over kistleri ve adet düzensizlikleri
• Depresyon
• Bazı kanser türleri
• Erkeklerde penisin içe gömülmesi ve hormonal düzensizlikler
• Erkeklerde cinsel fonksiyon bozuklukları
• Kıl, saç dağılımında düzensizlikler

Şişmanlıktan korunma yolları nelerdir?

Aşırı kiloya bağlı ereksiyon sorunu olan hastalarda yaşam tarzı değişiklikleri önemlidir. Bu kişiler aşırı kilo alımına karşı şu hususlara dikkat etmeliler;

• Yüksek kalorili hazır gıdalardan uzak kalmak
• Aşırı glukoz ve tuz tüketilmemeli
• Dengeli ve düzenli beslenme
• Gazlı ve şekerli içecek tüketimini kısmak
• Alkol ve sigara kullanılmamalı
• Düzenli spor programı
• Sebze ve meyve tüketimine ağırlık verilmeli

Obez ve ereksiyon sorunu olan hastalarda hangi testler istenir?

Obezite bütün sistemleri etkileyen ciddi bir sağlık sorunudur. Bu hastalarda endokrinolojik testler dahil ereksiyon problemi tanısında kullandığımız testleri isteriz. Genel olarak obezite ve ereksiyon sorunu ile gelen hastalarımıza aşağıdaki testleri istemekteyiz:

• AKŞ: Bu hastaların bir kısmında şeker hastalığı veya gizli şeker hastalığı vardır. Bu hastalar ED şikayeti ile geldiğinde açlık kan şekeri (AKŞ) testini mutlaka istiyoruz. Eğer şeker hastalığı mevcutsa hastaların düzenli bir diyet uygulaması, ilaçlarını düzenli almaları gerekir. Şeker hastaları mutlaka bir Endokrinoloji uzmanı tarafından görülmelidir.
• Kolesterol: Obez hastalarda genellikle kolesterol seviyeleri yüksek bulunur. Bu hastalardan rutin kolesterol profilini istiyoruz. Kolesterol değerleri çok yüksekse ilgili uzman tarafından gerekirse kolesterol düşürücü ilaçlar başlanır. Yüksek kolesterolü olan hastaların düzenli bir diyet ve egzersiz programı uygulamaları gerekir.
• Hormon testi: Şişman hastalarda hormonal sistem olumsuz etkilenir. Hormon dengesinde düzensizlikler olabilir. Bu hastalarda FSH, LH, Testosteron, prolaktin hormonlarının yanısıra tiroid testleri de istenmelidir. Bu amaçla TSH,T3,T4 hormonları istenir.
• D3 ve B12 vitamini: D3 ve B12 vitaminleri ereksiyon mekanizmasında önemli rol oynarlar. Ereksiyon problemi işle gelen hastalarda bu hormonların ölçülmesi, eğer düşükse tedavi edilmesi gerekir.
• Penil renkli doppler USG: Sertleşme sorunu olan erkeklerde penis arterlerinde daralma ve venlerde yetersizlik olabilir. Obeziteye bağlı olarak damar sistemi olumsuz etkileneceğinden bu hastalarda penil renkli doppler ultrasonografi incelemesi yapılmalıdır. Bu hastalarda eğer damarlarda bir sorun varsa penil renkli doppler usg ile gösterilir.

Obezite nasıl sertleşme sorununa yol açar?

Aşırı kilo, erkeklerde ciddi sağlık sorunların ayol açar. Bunlardan birisi de erektil disfonksiyondur (ED). ABD’de şeker hastalığın ve obeziteye bağlı 8 milyon kadar ereksiyon sorunu olan hasta vardır. Ülkemizde de obezite ve şeker hastalığının görülme sıklığı giderek artmekta ve buna bağlı olarak ED hasta sayısında artış gözlenmektedir. Aşırı kilo ED için ciddi bir risk faktörüdür. Bu durum VKİ ile doğru orantılı olarak artar. Bel çevresi genişliği de obezite değerlendirmesinde kullanılan parametrelerden birisidir. Bir çok çalışmada bel çevresi genişliğinin ereksiyonu olumsuz yönde etkilediği bildirilmiştir.

Yapılan çalışmalarda VKİ normal erkeklerle karşılaştırıldığında, VKİ 25−30 arasındaki  erkeklerde ED riski 1,5 kat; 30’un üzerinde olan erkeklerde ise bu risk 3 kat daha yüksek bulunmuştur. 

Obeziteye bağlı ED şu nedenlerden dolayı ortaya çıkmaktadır:

• Hormonal düzensizlikler
• Endoteliyal disfonksiyon (kalp damar hastalıkları, yüksek tansiyon)
• İnsülin rezistansı
• Leptin rezistansı
• Psikolojik faktörler
• Seksüel performans anksiyetesi
• Hareketsizlik
• Oksidatif stres artışı
• Kronik inflamasyon artışı
• Yüksek kolesterol
• Şeker hastalığı

Aşırı kiloya bağlı ereksiyon sorunu tedavisi nasıl yapılır?

Obeziteye bağlı ED tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Bu hastalar altta yatan endokrin ve metabolik hastalıklar yönünden araştırılmalıdır. Mutlaka bir Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları uzmanı hastayı değerlendirilmelidir. Ayrıca kalp damar problemleri de varsa Kardiyolog tarafından hastalar değerlendirilmelidir. Bu hastalarda yaşam tarzı değişiklikleri çok önemlidir. Mevcut tedavilerden istenilen etkiyi elde edebilmek için kilo vermek şarttır. Genel olarak bu hastalarda ED tedavi prensiplerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

• Diyet: Şişmanlığa bağlı ED şikayeti ile bize baş vuran hastalarımıza ilk ve en önemli önerimiz, sağlıklı ve dengeli bir diyet programı uygulamalarıdır. Bunun için diyetisyen ve Endokrinoloji uzmanının önerilerini almak önemlidir.
• Egzersiz: Aşırı kilo nedenlerinden birisi de hareketsiz bir yaşamdır. Bu hastaların mutlaka aktif bir yaşam tarzına başlamaları gerekir. Gerekli sağlık testleri yapıldıktan sonra kişiye uygun egzersiz programları uygulanır. Bu amaçla profesyonel destek almak faydalıdır.
• Alkol ve sigaranın bırakılması: Aşırı alkol ve sigara kullanımı önemli sağlık sorunlarına yol açar. Bunların başında da cinsel fonksiyonların olumsuz etkilenmesi gelir. Aşırı kilo problemi olan hastalar ayni zamanda fazla alkol ve sigara da kullanıyorsa bu alışkanlıklarını bırakmaları gerekir. Gerekirse bu kişilerin alkol ve sigara alışkanlıklarını bırakmalarında destek almaları faydalıdır.
• İlaç tedavisi: ED tedavisinde kullanılan PDEi5 grubu ilaçlar yaygın olarak tüketilmektedir. Aşırı kilolu ve ED şikayeti olan hastalarımıza da bu tedavileri öneriyoruz. Ancak bu grup ilaçlar aşırı kilo problemi olan hastalarda istenilen etkileri göstermez. Yapılan çalışmalarda kilo kilo veren ve düzenli spor yapan hastalarda bu ilaçların daha etkili olduğu gösterilmiştir. Bizim gözlemlerimiz de bu doğrultudadır. Bu nedenle bu hastalarımıza ağızdan alınan ve ED tedavisinde kullanılan ilaçların daha etkili olabilmesi için kilo vermelerini ve düzenli spor yapmalarını öneriyoruz.
• ESWT tedavisi: ESWT (LiESWT, penise şok dalga tedavisi) tedavisi sertleşme sorunu tedavisinde 2010 yılından beri uygulanan bir tedavi yöntemidir. Ağrısız, anestezi gerektirmeyen, yan etkisi olmayan bir tedavidir. Hafif ve orta derecede ED şikayeti olan hastalarda etkinliği daha fazladır. Obez hastalarda da uygulanmakta ve etkili olmaktadır. Yapılan çalışmalarda obez hastalarda etkinliğinin normal kilolu kişilere göre daha düşük olduğu gösterilmiştir. Bu nedenle hastalarımıza ESWT ile daha iyi sonuç alabilmek için kilo vermelerini öneriyoruz.
• PRP tedavisi: PRP 8trombositten zengin plazma), hastanın kendi kanından hazırlanarak penise verilir. PRP’nin peniste ereksiyondan sorumlu yapılarda yenilenmeye neden olduğu düşünülmektedir. Deneysel aşamada bir tedavi yöntemidir.
• Kök hücre tedavisi: Kök hücre tedavisi ereksiyon problemleri ve bir çok hastalığın tedavisinde kullanılan ve deneme aşamasındaki bir çalışmadır. Çalışmalarda bu tedavinin etkili olduğuna dair veriler mevcuttur. Uygun hastalara denenebilir.
• Psikolojik tedavi: Bu hastalarda ayni zamanda psikolojik problemler de mevcuttur. Psikiyatrist tarafından hastaların değerlendirilmesi ve uygun tedavi yapılması önemlidir. Kilolu hastalarda verilebilir, ancak çok etkili olmasını beklemiyoruz. İstenen etki elde etmek için hastaların kilo vermeleri gerekir.
• Takviye gıdalar: Gıda takviyeleri günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır. Uygun ve sağlıklı şekilde hazırlanmış gıda takviyeleri ED tedavisinde kullanıldığında etkili olabilir, ama bunların mutlaka bir Üroloji uzmanı tarafından görülmesi gerekir. Bu grup ürünler ilaç değildir, gıda takviyesi olarak kullanılır.
• Birlikte bulunan hastalıkların tedavisi: Aşırı kilo artışına bağlı şeker hastalığı, yüksek kolesterol, hipertansiyon  gibi sorunlar da olabilir. Bu rahatsızlıkların da tedavi edilmesi gerekir. Sadece hastanın ED şikayetine yönelik tedaviler aksi taktirde çok başarılı olmaz.
• Obezite cerrahisi (bariatrik cerrahi): Aşırı obez hastalarda ilgili uzmanını gerek görmesi durumunda cerrahi tedaviler uygulanabilir. Yapılan çalışmalarda bu tür ameliyatlar sonrası kilo veren hastalarda sertleşme sorunlarının iyileştiği bildirilmiştir.
• Penil protez: ED tedavisinde en son seçenek penil protez ameliyatıdır. Mevcut tedavilere cevap alınamayan hastalarda en son yapılacak işlem protez ameliyatıdır. Doktor hastasının durumuna uygun protezi seçer.

Sonuç

Sonuç olarak obezite erektil fonksiyonları ciddi anlamda olumsuz etkileyen bir sağlık sorunudur. Tedavide multidisipliner bir yaklaşım gerekir. Mevcut tedavilerin etkili olabilmesi için hastaların kilo vermeleri çok önemlidir. Düzenli bir diyet ve egzersiz programı ile ideal kilolarına gelen hastalarda ereksiyon problemi normale dönebilir. Kilo verdikten sonra ereksiyon tedavisinde kullanılan ilaçların etkinliği daha fazla olmaktadır. Ciddi vakalarda obezite cerrahisi (bariatrik cerrahi) gerekebilir. Bu ameliyat sonrası hastalarda düzelmeler bildirilmiştir. İstenilen sonucun elde edilmesinde hastanın yaşı ve birlikte bulunabilecek diğer rahatsızlıklar da (yüksek tansiyon, şeker hastalığı gibi) önemlidir. Bu hastalıklara yönelik te tedavilerin yapılması gerekir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı

İstanbul- TÜRKİYE