İçindekiler

• Üroloji Check Up
• Üroloji hangi hastalıklara bakar?
• Üroloji hangi tahlilleri ve filimleri ister
• Üroloji tahlilleri aç karnına mı yapılır?
• Erkeklerde üroloji muayenesi
• Kadınlarda üroloji muayenesi
• Testis muayenesi nasıl yapılır
• Prostat muayenesi nasıl yapılır
• Böbrek muayenesi nasıl yapılır
• Mesane muayenesi nasıl yapılır

Ürolojik check up’ta neler istenir?

Check up nedir?

Check up, kişilerin hasta olmadan hastalıkları önceden erken dönemde öngörebilmek ve ilerlemesine engel olmak için düzenli olarak yaptırdıkları sağlık kontrolleridir. Check up, genellikle kalb damar hastalıklarına yönelik yapılırken günümüzde bir çok sistem hastalığına dönük yapılmaktadır. Check up için belli yaşlarda ve belli hastalıkların önceden tanısında yardımcı olacak testleri istemek esastır.  Başlangıçta gereksiz yere masraf gibi gözükse de özellikle kanser gibi bazı kronik hastalıkların erken dönemde, hiç bir belirti vermeden teşhis edilmesini sağlar ve önceden etkin tedavi planlanması ile hastaların yaşam süresi uzar, yaşam kalitesi iyileşir. Erken teşhis sayesinde bazı hastalıklarda da yüzde yüz tedavi sağlanır.

Ürolojik hastalıklar için check up, daha çok prostat hastalıkları özellikle de prostat kanserinin önceden, erken dönemde teşhisi amacıyla yapılır.

Prostat kanseri ve iyi huylu prostat büyümesi 50 yaşın üzerinde sık görülür. Yaşlı erkeklerde önceden prostat kanseri teşhisi için ilk planda yapılması gerekenler:

• Prostat sipesifik antijen (PSA) ölçümü
• Rektal yolla prostat muayenesi 

50 yaş üstü erkekler şikayetleri olmasa dahi prostat kanseri yönünden mutlaka PSA testi ve rektal yolla parmakla muayene yapılmalıdır. Eğer yaşa göre olması gereken PSA değerleri yüksek ve muayenede anormallik tespit edilmişse daha ileri tetkikler (multiparametrik MR) ve kanser ayırımı için biyopsi alınmalıdır.

Tablo: Yaşa göre olması gereken normal PSA değerleri(ng/ml)

Böbrek hastalıklarının önceden tanısı amacıyla check up yapılır. 

Böbrek hastalıklarının tnısında, böbreklerin çalışmasını değerlendirmek amacıyla kan testleri yapılır. Bu şekilde böbrek fonksiyonları hakkında bilgi edinilir, eğer sonuca göre gerekirse daha ileri tetkikler istenir.

Böbrek fonksiyonları için istenecek testler:

• Kanda üre (BUN)
• Kanda kreatinin
• Kanda sodyum, potasyum tayini
• İdrar mikroskopisi

Böbrek kanseri için check up

Böbrek kanserini önceden gösteren bir markır (kanser belirteci) yoktur. Ancak günümüzde böbrek kanserleri ultrasonografi, BT ve MR gibi radyolojik tetkiklerin yaygın kullanılması sayesinde erken dönemde tespit edilir. Bu bakımdan Üroloji polikliniğine gelen hastalarda böbrek ultrasonografisi (USG) çektirmek erken dönemde böbrek kanserini göstereceğinden önemlidir. Özellikle 50 yaş üstü, sigara içen ve ailesinde böbrek kanseri olanlarda böbrek USG check up amacıyla istenmelidir.

Mesane kanseri için check up

Mesane kanseri sigara içenlerde, kimyasallara maruz kalanlarda, ailesinde kanser olanlarda sık görülür. En önemli belirtisi idrardan kan gelmesidir.

Eğer hasta mesane kanseri için riskli gruba giriyorsa bunlara:

• İdrar tetkiki
• Ultrasonografi
• Sistoskopi yapılabilir

İnfertilite için check up

İnsanlar bazen ebvlenmeden önce çocuk sahibi olup olamayacaklarını merak ederler ve bunu önceden öğrenmek isterler. Bu amaçla yapılması gerekenler:

• Ürolojik (genital) muayene
• Spermogram ve hormonlar (Testosteron, FSH, LH, prolaktin)

Üroloji hangi hastalıklara bakar?

Üroloji erkeklerde üriner ve genital sistem hastalıklarına, kadınlarda sadece üriner sistem hastalıklarına bakar.

Üriner sistem şu organlardan oluşur:

• Bböbrekler
• Üreterler
• Mesane
• Üretra gibi organlardan oluşur.

Genital sistem şu organlardan oluşur:

• Testis
• Penis
• Epididimler
• Duktus deferensler
• Veziküla seminalisler
• Prostat

Üroloji hangi tahlilleri ve filimler ister

Ürolojide sık istenen tahliller

Böbrek fonksiyonları için: Üre, kreatinin, sodyum, potasyum

İdrar yolu enfeksiyonlarıniçin: İdrar mikroskopisi, idrar kültürü

İnfertilite (kısırlık) için: Spermogram (meni tahlili), hormonlar: testosteron, prolaktin, FSH, LH

Prostat kanseri tanı ve taraması için: PSA (prostat spesifik antijen)

Testis kanseri için: Beta-HCG, AFP (alfa föto protein), LDH (laktik dehidrogenaz)

Ereksiyon (sertleşme) sorunları için: Açlık kan şekeri, hormonlar (testosteron, prolaktin, FSH,LH), karaciğer ve böbrek testleri, lipid testleri  (kolesterol)

Taş hastalarında: 24 saatlik idrarda okzalat, sitrat. Kalsiyum, magnezyum; serumda kalsiyum, magnezyumi fosfat, parathormon

Ürolojide sıklıkla istenen radyolojik tetkikler

USG (ultrasonografi): Üriner ve genital sistem organlarının değerlendirilmesi için sık olarak istenen bir tetkiktir.

Direk grafi: Üriner sistem taşlarının %10-15’i direk grafide görülür

IVP: İdrar yollarını göstern ilaçlı böbrek filmidir. Özellikle taş hastalarında kullanılır.

Voiding sistoüretrografi: Vezikoüreteral reflü tanısında kullanılır. Mesaneye ilaçlı serum verilerek böbreklere idar kaçışı olup olmadığı araştırılır.

BT, MT: Kanser hastalıklarının evrelendirilmesi amacıyla işstenen radyolojik tetkiklerdir. Kontrastsız BT taş hastalarında da sıklıkla kullanılır.

99m Tc DMSA, 99m Tc DTPA, MAG-3 sintigrafi: Böbreklerin çalışması hakkında fikir verirler.

Diüretik sintigrafi: UPJ darlığının tanısında istenen bir sintigrafi çeşididir.

Kemik sintigrafisi: Kanser hastalarında kemiklere yayılımı göstermek için istenir.

Penil renkli doppler USG: Ereksiyon problemi olan hastalarda penisin kan damarlarını değerlendirmek için istenir.

Üroloji tahlilleri aç karnına mı yapılır?

Ürolojik hastalıkların tanısında kullanılan tetkiklerin aç karnına alınması gerekmez. Eğer ereksiyon problemi gibi hastalıklar için tetkik isteniyorsa bu durumda kan şekerinin aç karnına alınması gerekir.

Hormonların tercihen sabah alınması uygundur.

Erkeklerde üroloji muayenesi

Erkeklerde genital ve üriner sistem muayenesi yapılır. Normal erişkin bir erkekte böbrekler, mesane, testisler, penis değerlendirilir.

50 yaş üzeri erkeklerde mutlaka prostat muayenesi yapılmalıdır.

Küçük erkek çocuklarda mutlaka testislerin normal yerinde olup olmadığı değerlendirilmelidir.

Kadınlarda üroloji muayenesi

Kadınlarda sadece üriner sistem muayenesi yapılır. Böbrekler, mesane, üretra değerlendirilir.

Genital sistem kadın doğumun ilgi alanına girer.

Testis muayenesi nasıl yapılır

Erkeklerde testis muayenesi önemlidir. Testisler hem sperm üretirler ve hem de erkeklik hormınu (testosteron) üretirler. Testislerin normal görev yapabilmeleri için skrotum denen torbanın içinde olması gerekir, bazı durumlarda testisler normal yerine inmez, karın içinde kalırsa normal fonksiyonlarında sorun olur ve kanserleşme oranı yüksektir.

Testis muayenesi ayakta yapılır, testisin kıvamı, büyüklüğü değerlendirilir. Testislerde varikosel olup olmadığı önemlidir. Sert ve ağrısız testis şişliği 17-40 yaş erkeklerde testis kanserini düşündürmelidir.

Prostat muayenesi nasıl yapılır

Prostat kalın barsakla komşudur, muayenesi rektal tyolla (makattan) muayene ile yapılır. Hasta yatar pozisyonda veya ayakta eğilir pozisyonda prostat parmakla muayene edilir. 50 yaş üstü erkeklerde mutlaka prostat muayenesi yapılmalıdır. Prostat muayenesinde eğer iyi huylu prostat büyümesi (BPH) varsa prostat ağrısız ve yumuşak kıvamdadır. Eğer kanser varsa ağrılı ve sert bir yapı ele gelir. Bazen kanser çok küçük olur ve muayenede ele gelmeyebilir.

Böbrek muayenesi nasıl yapılır

Böbrekler her iki yan tarafta ve karın arka duvarına yapışık olarak bulunurlar. Nomal insanlarda böbreklerin muayenede ele gelmesi zordur, ancak zayıf hastalarda muayenede böbrekler farkedilebilir. Eğer böbreklerde büyüme, kist, kanser varsa zayıf hastalarda muayenede böbrekteki büyüme anlaşılabilir. Böbrekleri değerlendirmek için USG yaygın olarak kullanılan bir tetkiktir.

Mesane muayenesi nasıl yapılır

Erişkinlerde mesane karın alt kısmında bulunur. Hasta sırtüstü yatarken karın alt kısmının elle muayenesi ile mesane değerlendirilir. Boş mesaneyi muayenede değerlendirmek zordur, eğer mesane dolu ise muayenede hissedilir. BPH nedeniyle idrar yapamayan hastalarda mesane muayenesinde karında şişlik olur ve elle muayenede farkedilir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı