Prostat, mesanenin hemen altında bulunan yaklaşık erişkinlerde 25-30 gram ağırlığında, içinden prostatik üretra denen idrar kanalının geçtiği, spermin beslenmesi ve taşınmasına yardımcı olan sıvı salgılayan ceviz büyüklüğünde bir organdır. “Prostatit”,  prostat bezinin enflamasyonu ve ödemi (prostatta iltihap ve şişme) ile karakterize bir hastalıktır. Kronik prostatitte belirtiler yavaş yavaş başlar ve haftalarca , aylarca sürer.

Kronik prostatın 3 tipi vardır:

Kronik bakteriyel prostatit: Burada prostattaki ödem ve enflamasyonun nedeni bakteriyel bir enfeksiyondur. Bakteri veya lökositlerin (beyaz küre, enfeksiyon varlığını gösteren kan hücreleri) idrarda gösterilmesiyle teşhis konur. Gerçek kronik bakteriyel enfeksiyon kronik prostat vakalarının çok az bir kısmında etkilidir. Bazen doktor, tetkiklerde bakteri bulunmasa dahi hastanın anlattıklarından yola çıkarak ve kendi gözlem ve tecrübelerine dayanarak yerleşmiş bir bakteriyel enfeksiyonu düşünür.

Kronik nonbakteiyel prostatit (inflamatuvar kronik pelvik ağrı sendromu): Tipik kronik prostatit şikayetleri olduğu zaman kronik nonbakteriyel prostatit düşünülür, fakat idrarda bakteri bulunmaz. Çoğu zaman nedeni çok iyi anlaşılamamıştır. İdrarda sıklıkla lökosit vardır. Bazı hastalarda devamlı ama düşük derecede enfeksiyon vardır, ancak idrarda hiçbir şey bulunamaz. Çoğu zaman da çok ileri testler yapılsa dahi enfeksiyon gösterilemez.

Prostadynia (non inflamatuvar kronik pelvik ağrı sendromu): Bu grup hastalarda prostatit semptomları (belirtileri) vardır, ancak her hangi bir prostatik enfeksiyon veya enflamasyon belirtisine rastlanamaz. Hastalığın çoğu sağlıklı gençlerde görülür, nedeni çoğu zaman pek bilinmez. Prostadyniayı açıklamak için bazı teoriler vardır: üriner sistemde aşırı basınç artışı, otoimmün veya kimyasal proseslerden kaynaklanan irritasyon, pelvisteki sinir ve kaslardan kaynaklanan ağrı.

Kronik prostatit sık görülen bir hastalıktır ve her yatan erişkinlerde görülür. Yaklaşık erkeklerin %5’i hayatlarında kronik prostatit benzeri semptomlar gösterirler. Hastaların %25’i doktor muayenehanelerinde hastalıklarına tedavi ararlar.

Bazı erkek hastalarda prostatta kronik enfeksiyon olmasına rağmen her hangi bir şikayetleri yoktur. Bu hastalar infertilite veya iyi huylu prostat büyümesi gibi şikayetler nedeniyle hekime gittiklerinde teşhis konur.

Bakteriyel prostat enfeksiyonu  hastalarda akut prostatite neden olabilir. Akut prostatit üşüme, titreme ve yüksek ateşle seyreden ciddi bir hastalıktır. Akut prostatit, kronik prostatitten daha seyrek görülür.

Kronik prostatitin belirtileri nelerdir?

Kronik prostatitte sık görülen tipik şikayetler şunlardır:

• İdrar yaparken veya yaptıktan sonra yanma
• İdrara başlamada zorlanma
• İdrar yaptıktan sonra damla damla idrar gelmesi
• Sık idrara çıkma ihtiyacı veya ani idrar hissi ile birlikte idrar kaçırma
• Mesanenin tam boşalmadığı hissi
• Penis üstünde, skrotumda veya altında veya makat çevresinde ağrı
• Orgazm sırasında veya sonrasında ağrı

Semptomlar hastadan hastaya değişir, bazı hastalarda hafif iken bazılarında daha şiddetli olabilir.

Kronik prostatitli hastalarda tanı (teşhis) nasıl konur?

• Hastanın genel bir sorgulaması yapılır
• Kullandığı ilaçlar sorgulanır
• Alkol ve kahve alışkanlığı sorulur
• Geçmişte cinsel yolla bulaşan hastalık yönünden bilgi alınır
• Prostat muayenesi yapılır

Bundan sonraki aşama kronik prostat tanısında yardımcı olabilecek laboratuvar testleridir.

İdrar tetkikinde lökosit (enfeksiyon varlığını gösteren beyaz küre) veya bakteri görülebilir.

Bazen prostat muayenesinden önce ve sonra idrar alınarak bu nümunelerde bakteri ve lökosit bakılır. İdrar incelemesi kronik prostatitin tipine göre değişir:

• Bakteriyel prostatit varsa: İdrarda bakteri ve lökosit bulunur, özellikle prostat muayenesinden sonra. İdrarda genellikle idrar yollarında sık bulunan ve gram negatif denen bakteriler bulunur.
• Non- bakteriyel prostatit varsa: Prostat masajından sonra alınan idrarda lökosit görülür, ancak bakteri görülmez ve idrar kültürü normal bulunur.
• Prostadynia varsa: İdrar incelemesi masaj öncesi ve sonrası normaldir,

Çoğu kronik prostatit hastalarında tanı koymak ve tedaviye başlamak için bunlar yeterlidir. Bazen hastalarda belli belirsiz veya sık karşılaşılmayan belirtiler olabilir.  Bu gibi durumlarda intersttisyel sistit, üretrit, iyi huylu prostat büyümesi veya prostat kanseri (yaşlı hastalarda) düşünülebilir. Bu durumlarda ilave kan ve idrar testleri, prostat ultrasonu, mesanenin sistoskopik incelenmesi veya prostat biyopsisi gerekebilir.

Kronik prostatit teşhisi koymak aadece laboratuvar testlerine ile zordur ve uzun zaman alır. Tanı konan vakaların bir kısmı tedaviye cevap verir, bir kısmı iyileşir tekrar şikayetler başlar

Kronik prostatitin tedavisi

Kronik prostatitte ilaçların prostat dokusuna geçişi ve prostatta tedavi edici yüksek dozlara ulaşması zordur. Bazen 4 hafta veya daha uzun antibiyotik tedavisi gerekir. Her antibiyotik kronik prostatitte etkili değildir. Trimetoprim-sulfametaksazol, kinolon grubu antibiyotikler sıklıkla kullanılır.

Bazen doktor hastanın muayenesi ve anlattıklarından yola çıkarak idrar tetkiki normal olsa dahi kronik prostatitten şüphelenebilir ve antibiyotik tedavisine başlayabilir. Bazı hastalar antibiyotikten fayda görürken bazıları hiç fayda görmeyebilirler.

Antibiyotik tedavisine cevap vermeyen hastalarda alternatif tedavi yöntemleri:

• İyi huylu prostat büyümesinde kullanılan alfa blokerler prostat ve mesane boynundaki kasları gevşeterek hasta şikayetlerini azaltır. Bu şekilde damla damla idrar yapma, idrara başlamada zorlanma ve ani idrar kaçırma gibi şikayetleri önlemede yardımcı olur.  Bazen bu amaçla prostatı küçülten finasterid (proskar) verilebilir, ancak bu ilaç testosteron seviyesini azaltarak cinsel problemlere neden olacağından pek tercih edilmez.
• Ağrı kesici ve antiinfllamatuvar ve kas gevşeticiler ağrıyı giderir ve kasları gevşeterek rahatlama sağlar.
• Aşırı kahve ve alkol alan hastalara bunları kesmeleri veya azaltmaları önerilmelidir.   Bu şekilde mesane ve prostat irritasyonu azaltılmış olur.
• Prostata masaj uygulanarak veya sık sık ilişki yoluyla boşalarak prostat konjesyonu (prostatta şişme, ödem) azaltılır.

Şunu belitmekte fayda var, tüm bunları yaparak kronik prostatın tamamen iyileşmesi mümkün olmayabilir. Bazı hastalarda ayni tedavi ile olumlu cevap alınırken başka bir hastada sonuç alınmayabilir.

Kronik prostatit tedavisinde ESWT (Extracorporeal shock wave therapy) tedavisi

Bu konuyla ilgili yapılan bir çok bilimsel çalışmanın incelendiği bir metaanalizde ESWT tedavisinin kronik prostatit/kronik pelvik ağrı sendromu olan hastaların tedavisinde etkili olduğu gösterilmiştir. Başka bir çalışmada da “düşük yoğunluklu ESWT (Li-ESWT)” tedavisinin kronik pelvik ağrı ve kronik prostatit hastalarında 4-12 haftalık takiplerde şikayetlerde iyileşme sağladığı bildirilmiştir. Bu tedavi yönteminin daha fazla hasta üzerinde yapılmış uzun dönem sonuçları belli değildir. Mevcut tedavilere alternatif bir seçenek olarak hastalara sunulabilir.

Kronik prostatit tedavisinde alternatif tıp veya bitkisel tedaviler etkili mi?

Kronik prostatit tedavisinde bitkisel tedavilerin etkinliğine dair uluslararası tıp literatüründe aygınlığı olan bilimsel dergilerde yayınlanmış çalışmalar yoktur. Genel olarak kronik prostat tedavisinde tedavi amacıyla bitkisel ürünleri tercih etmeyiz.

Hastalığın seyri nasıldır?

Kronik prostatitin tedavisi çok zordur. Çoğu hastalar uzun süreli antibiyotik tedavisine cevap vermezler. Hastalık her zaman bakteriyel etkenlerle oluşan bir durum değildir ve mekanizması tam olarak bilinmemektedir  ve bu nedenle antibiyotik tedavileri çoğu zaman etkili değildir. Tüm bunlara rağmen mevcut tedavi protokolleri ile uygun hastaya uygun tedavi ile iyileşme sağlanabilmekrtedir.

Tedaviden kısa sürede sonuç alamayan hastaların morallerini bozmadan doktorunun önerilerine devam etmeleri önemlidir.

Prof. Dr. Emin ÖZBEK

Üroloji Uzmanı